Կոմինտերնի հետ պայքարողների հուշարձան
 | |
|---|---|
 | |
 | |
 | |
| Տեսակ | հուշարձան, գոյություն չունեցող շենք կամ կառույց և արվեստի ոչնչացված գործ |
| Ստեղծում | հունիսի 8, 1941 |
| Բարձրություն | 12 մետր |
| Երկիր |  Մանջոու-Գո |
| Բնակավայր | Հարբին |
| Ոճ | ռուսական ոճ |
| Ներկա վիճակ | քանդվել է |
 Monument to the fighters against the Comintern Վիքիպահեստում | |
Կոմինտերնի հետ պայքարողների հուշարձան («Հուշարձան Կոմինտերնի դեմ պայքարում զոհված հերոսներին»), 1941-1945 թվականներին Խարբինի Սոբորնայա հրապարակում, Նիկոլսկու տաճարի և «Նյու Խարբին» հյուրանոցի (այժմ՝ «Խարբին Ինթերնեյշնլ») դիմաց կանգնած հուշարձան։ Նվիրված էր Կոմունիստական ինտերնացիոնալի դեմ պայքարում զոհված սպիտակ ռուս ներգաղթյալներին։ Այն միակն էր աշխարհում նմանատիպ հուշարձանների շարքում[1]։ Հուշարձանի հանդիսավոր բացումը տեղի է ունեցել 1941 թվականի հունիսի 8-ին։ Հուշարձանը գոյություն է ունեցել չորս տարի, որից հետո քանդվել է, և նրա տեղում կառուցվել է խորհրդային զինվորների հուշարձանը, որը գոյություն ունի մինչ օրս։
Հուշարձանի պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պատկերաշարի կառուցման գաղափարը պատկանում է Մանչուրիայի կայսրությունում ռուսական էմիգրանտների գործերի բյուրոյի ղեկավարին՝ Վ. Ա. Կիսլիցինին, որը ծագել է երիտասարդ Միխայիլ Նատարովի մահվանից հետո[1]։ Մ. Ա. Նատարովը եղել է Ասանո ջոկատի կապի սպա, ով մահացել է խորհրդային ռմբակոծության ժամանակ Խալխին-Գոլի մարտերի ընթացքում, որից հետո նրա մահը օգտագործվել է էմիգրացիայի քաղաքական շրջանակների կողմից՝ ճապոնական իշխանությունների ակտիվ աջակցությամբ՝ հերոսների պաշտամունք ձևավորելու համար, որոնք ընկել են Կոմինտեռնի դեմ պայքարում, որն ուղղված էր ռուսական էմիգրացիան միավորելուն հակասովետական հիմքի վրա[2][3]: Վ. Ա. Կիսլիցինի գաղափարը հուշարձանի կառուցման վերաբերյալ աջակցել է Ճապոնական ռազմական առաքելության ղեկավարը Հարբինում՝ գեներալ Հիկոսաբուրո Հատան, ինչպես նաև նրա հաջորդը այդ պաշտոնում՝ գեներալ Գենձո Յանագիտան: Դրանից հետո ԲՌԵՄ-ը դիմել է Մանջոու-գոյի բնակիչներին՝ կոչ անելով նվիրատվություններ կատարել հուշարձանի համար։ Միջոցները հավաքվեցին կարճ ժամանակում, որից հետո հայտարարվեց հուշարձանի նախագծերի մրցույթ, որի պայմանն էր «որպեսզի նախագիծը պահպանվի ուղղափառ ոգով, ներդաշնակ լինի տաճարի հետ և լինի արվեստի գործ»[1]։ Քննարկման ներկայացվեցին երեք նախագծեր՝ Ն. Ի. Զախարովայի, Մ. Պյանիշևի և Ն. Գ. Միզգինի։ Քննարկումից հետո ընտրվել է Ն. Ի. Զախարովայի նախագծի էսքիզը, բայց բարձրությունը մեծացնելով և որոշ փոփոխություններով, որոնք կատարվել են ռուս ճարտարապետների կողմից՝ Ն. Ս. Սվիրիդովի հսկողությամբ։ Քարի տեղադրումը տեղի է ունեցել 1940 թվականի նոյեմբերի 7-ին։ Հաջորդ օրը ստեղծվել է «Հուշարձանի կառուցման կոմիտե»-ն։ Նախագծի մշակումը և տեխնիկական հսկողությունը հանձնարարվել են ճարտարապետ Ն. Ս. Սվիրիդովին[4], աշխատանքների արտադրող է նշանակվել Ն. Պ. Կալուգինը, քանդակագործական աշխատանքները հանձնվել են Ն. Ի. Զվերևին[4], մետաղական աշխատանքները՝ Վ. Բ. Դոկտրինին։
Հուշարձանը բացվել է 1941 թվականի հունիսի 8-ին[5] Տաճարի հրապարակում, Նիկոլսկի տաճարի և «Նյու Հարբին» հյուրանոցի (այժմ՝ «Հարբին Ինթերնեյշնլ») դիմաց[6][7][8][9][10] Վ. Ա. Կիսլիցինի և գեներալի կողմից: Իր ելույթում Կիսլիցինը, մասնավորապես, ասել է, որ «աշխարհում իր գաղափարով և նշանակությամբ միակ հուշարձանի բացման և օծման օրը անհրաժեշտ է հիշել նրանց, ովքեր զոհվել են չարի ուժերից», որից հետո նա թվարկել է երկար ցուցակ[11]։
Ներառվել և անվանապես թվարկվել են՝ կայսր Նիկոլայ II-ը և նրա ընտանիքի անդամները, որոնք գնդակահարվել են Եկատերինբուրգում, մեծ իշխան Միխայիլ Ալեքսանդրովիչը, որը գնդակահարվել է Պերմում, կայսերական ընտանիքի մյուս գնդակահարված անդամները, Սպիտակ շարժման առաջնորդներ Ա.Վ. Կոլչակը, Լ.Գ. Կորնիլովը, Պ.Ն. Վրանգելը, Վ.Օ. Կապելը, ատաման Բ.Վ. Աննենկովը և ուրիշներ։ Նիկոլսկի տաճարից եկավ խաչի երթը՝ մետրոպոլիտ Մելետիոսի, արքեպիսկոպոս Նեստորի[12][13], եպիսկոպոսներ Դիմիտրիի և Յուվենալիի գլխավորությամբ, որոնք կատարեցին աղոթք և հուշարձանի օծման արարողություն։ Դրանից հետո Կիսլիցինի, Յանագիտայի և ուրիշների կողմից ելույթներ եղան հուշարձանի բացման առթիվ։ Երեկոյան Խարբինի «Մոդեռն» հյուրանոցում Կիսլիցինի կողմից ԲՌԵՄ-ի անունից կազմակերպվեց խնջույք[1]:
Հուշարձանը գոյություն է ունեցել չորս տարի։ Նրա կառուցումն արժեցել է 69 750 գոբի։ Բարձրությունը կազմել է 12 մետր։ Հուշարձանը պատրաստված է եղել բաց մոխրագույն գրանիտից՝ ռուսական ոճով։ Երկու կողմնային ճակատների խորշերում՝ գրանիտից կերտված բարելիեֆներ՝ Գեորգի Հաղթանակածը, որը նիզակով խոցում է վիշապին, և արխիստրատիգ Միխայիլը, որը կրակե նիզակով խոցում է սատանային և ոտքով տրորում է նրան[14]: Հուշարձանի հարավային կողմում գրված էր՝ «Կոմինտերնի դեմ պայքարում զոհված հերոսներին»: Հուշարձանի ներսում գտնվում էր մարմարե դագաղ՝ փորագրված հուշատախտակով, որի վրա գրված էր. «Գերաշնորհ Մելետիոս Մետրոպոլիտի օրհնությամբ, Իմպերիալական Նիպոնական ռազմական առաքելության պետ գեներալ Հատայի և նրա պաշտոնակալ գեներալ Յանագիտայի գլխավորած իշխանությունների թույլտվությամբ և աջակցությամբ, Ռուսական էմիգրանտների գործերով գլխավոր բյուրոյի պետ, հեծելազորի գեներալ Վ. Ա. Կիսլիցինի նախաձեռնությամբ, Իմպերիալական Նիպոնական բանակի մայոր Նաիմուրայի նախագահությամբ շինարարական կոմիտեի կողմից, քարտուղարներ Մ. Մացուբարայի և Մ. Ն. Գորդեևի, հուշարձանի կառուցումը վերահսկող ինժեներ-ճարտարապետ Ն. Ս. Սվիրիդովի, աշխատանքների արտադրող ինժեներ Ն. Պ. Կալուգինի և նրա օգնական ինժեներ Վ. Ն. Ֆեոկտիստովի, քանդակագործ Ն. Ի. Զվերևի կողմից, Մանջուրական կայսրության բնակչության միջոցներով, կանգնեցվել է այս հուշարձանը Քրիստոսի ծննդյան 1941 թվականին, Կան-Դե դարաշրջանի 8-րդ տարում»[15]:
1945 թվականի օգոստոսի երկրորդ կեսին խորհրդային զորքերը Հարբին մուտք գործելուց հետո հուշարձանը քանդվել է[16][17] և նրա տեղում կանգնեցվել է խորհրդային զինվորների հուշարձանը, որը կանգնած է մինչ օրս։ Ընդ որում, Հարբինի երկաթուղային կայարանից մինչև տաճարի հրապարակ ձգվող փողոցը վերանվանվել է Կարմիր բանակի[18]։ Սկզբում փողոցը կոչվում էր Վոկզալնի պողոտա, իսկ 1920-ական թվականներից կոչվում էր Խորվաթական պողոտա (ի պատիվ գեներալ Դ. Լ. Խորվաթի)։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] Արտաքին պատկերներ
| |
|---|---|
|
Թերթի լուսանկար՝ հուշարձանի բացման մասին ռեպորտաժով |
|
|
Թերթի լուսանկար՝ հուշարձանի բացման մասին ռեպորտաժով |
|
|
Թերթի լուսանկար՝ հուշարձանի բացման մասին ռեպորտաժով |
-
Հուշարձանի տեսքը բացման ժամանակ (հետին պլանում Նիկոլսկի տաճարն է): -
Հուշարձանի բացում -
Խորհրդային զինվորների հուշարձանը Կոմինտերնի դեմ պայքարողների հուշարձանի տեղում (2012):
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Сегодня — торжественное открытие памятника, героям погибшим в борьбе с коминтерном // Харбинское время : газета. — 1941. — № 151 (3390).
- ↑ Смирнов С. В. МИХАИЛ НАТАРОВ – РУССКИЙ «ГЕРОЙ» ХАЛХИН-ГОЛА // Историко-экономические исследования. — 05.04.2019. Архивировано из первоисточника 24 օգոստոսի 2023.
- ↑ В. Г. Русский герой Квантунской армии // Голос эмигранта. — 19.07.1942. — № 30 (216). — С. 15. Архивировано из первоисточника 1 հուլիսի 2019.
- ↑ 4,0 4,1 Бондаренко, 2004
- ↑ Буяков, 2005, էջ 50
- ↑ Соловьёва, 2003, էջ 58
- ↑ Аурилене, 2008, էջ 57
- ↑ Балакшин, 2013, էջ 311
- ↑ Козлов, 2005, էջ 247
- ↑ Фёдорова, 2004, էջ 111
- ↑ Яковкин Е. В. Роль японской военной миссии в Харбине в постановке идеологических задач для русской эмиграции в Маньчжурии в 1932-1945 гг. // Ежегодник «Япония». —М., 2016. — С. 173—180. Архивировано из первоисточника 23 հուլիսի 2019.
- ↑ Караулов, Коростелев, 2001
- ↑ Поборник церковного единения (к 40-летию со дня блаженной кончины митрополита Нестора) // Образование и Православие. — 2005. Архивировано из первоисточника 25 մայիսի 2019.
- ↑ Открытие памятника борцам с коминтреном // Луч Азии : журнал. — 1941. — № 6 (82). — С. 29—32.
- ↑ Торжественное открытие памятника героям, павшим в борьбе с коминтерном // Харбинское время : газета. — 1941. — № 152 (3391).
- ↑ Литвинцев, 2004
- ↑ Первухин О. «Русские воинские формирования в Маньчжурии». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Памятник советским воинам в городе Харбин». The Embassy of the Russian Federation in the People's Republic of China. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 5-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Аурилене Е. Е. Российская диаспора в Китае. 1920-1950-е гг. : Монография. — Хабаровск: Частная коллекция, 2008. — 268 с. — ISBN 5-7875-0056-3
- Балакшин П. Финал в Китае: возникновение, развитие и исчезновение белой эмиграции на Дальнем Востоке. — М.: Гос. публ. ист. б-ка России, 2013. — Т. 1. — 528 с. — ISBN 978-5-85209-297-7
- Бондаренко И. А. Христианское зодчество. Новые материалы и исследования. — М.: Едиториал УРСС, 2004. — 878 с. — ISBN 5354008336
- Буяков А. М. Знаки и награды российских эмигрантских организаций в Китае: (Дайрен, Тяньцзинь, Харбин, Хуньчунь, Цинаньфу, Шанхай) 1921—1949 гг. : материалы к справочнику. — Владивосток: Русский остров, 2005. — 215 с. — ISBN 5-93577-030-X
- Газета «Харбинское время», № 151 от 8.06.1941
- Газета «Харбинское время», № 152 от 10.06.1941
- «Генерал Михаил Дитерихс». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
- Журнал «Луч Азии», № 82/6, июнь 1941 г.
- Караулов А. К., Коростелев В.В. Поборник церковного единения (к 40-летию со дня блаженной кончины митрополита Нестора) // Русская Атлантида. —Челябинск, 2001. — № 8.
- Козлов Ю. Г. Цена ваучера или «Мерседес»: чёрный раб наш. — М.: Изд. содружество А. Богатых и Э. Ракитской, 2005. — 275 с. — ISBN 5-98575-089-2
- Литвинцев Г. Маньчжурская Атлантида // Российская газета — Дальний Восток. — 2004. — № 3537.
- Печатные издания харбинской россики: аннотированный библиографический указатель печатных изданий, вывезенных хабаровскими архивистами из Харбина в 1945 году / авт.-сост. Н. А. Соловьёва. — Хабаровск: Частная коллекция, 2003. — 127 с. — ISBN 5-7875-0043-1
- Поборник церковного единения (к 40-летию со дня блаженной кончины митрополита Нестора) // Образование и Православие. — 2005.
- Фёдорова Ю. С. Русская православная церковь в северо-восточном Китае в 20—30 годы XX в. // Россия и АТР. — 2004. — № 3.
Упоминание в художественной литературе
- Литвинцев Г. Маньчжурия — русская Атлантида // Литературная Россия. — 21.01.2005. — № 2—3. Архивировано из первоисточника 7 ապրիլի 2013.
- Козлов Ю. М. Совесть. — М.: Московский рабочий, 1986. — 239 с.
- Чернов Т. В те дни на Востоке // журнал Байкал. — 1981. — № 5.