Կոկցիդիոզ
| Կոկցիդիոզ | |
|---|---|
| Տեսակ | վարակիչ հիվանդություն և հիվանդության կարգ |
| Պատճառ | վարակ |
| Բժշկական մասնագիտություն | վարակաբանություն |
 Coccidiosis Վիքիպահեստում | |
Կոկցիդիոզ, էյմերիոզ, կաթնասունների, թռչունների, ձկների, նաև մարդու (հազվադեպ) ինվազիոն հիվանդություն։ Հարուցիչը կոկցիդիաներն են (միաբջիջ մակաբույծ կենդանիներ)։
Մարդկանց մոտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մարդկանց կոկցիդիոզ առաջացնում են Isospora belli և Isospora hominis մակաբույծները։ Վարակը տեղի է ունենում, երբ սննդի և ջրի հետ օօցիստները ընկնում են մարսողական ուղիները։ Յուրաքանչյուր հասուն օօցիստ պարունակում է 8 սպորոգոիտ, որոնք մարդու աղիներում դուրս են զալիս օօցիստից, տեղադրվում էպիթելային բջիջներում, քայքայում այն, առաջացնում բորբոքումներ, հազվադեպ՝ խոցեր։ Նկատվում է տենդ (մինչև 39 °C), ախորժակի անկում, թուլություն, լուծ։
Բուժումը՝ սուլֆանիլամիդներ և հակապրոտոզոային միջոցներ։ Կանխարգելումը՝ հիգիենայի կանոնների պահպանում։
Կենդանիների մոտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կենդանիներից կոկցիդիոզով հիվանդանում են խոշոր և մանր եղջերավորները, խոզերը, ճագարները, շները, գյուղատնտեսական թռչունները (հավերը, հնդկահավերը, սագերը, բադերը), քաղցրահամ ջրերի և ծովերի ձկները, ինչպես նաև վայրի կաթնասունները և թռչունները։
Տարածված է գրեթե ամենուր, մեծ վնաս է պատճառում հատկապես թռչնաբուծությանը և ճագարաբուծությանը։ Սովորաբար կոկցիդիոզը բռնկվում է գարնանը և աշնանը։ Վարակի աղբյուրներն են՝ օօցիստներով աղտոտված խոտը, հողը, ցամաքարը, խմելու ջուրը ևն։ Բնորոշ նշաններն են՝ ընկճվածություն, ախորժակի անկում, հյուծում, լուծ, երբեմն՝ կաթված, մկանային ցնցում։ Հիվանդ կենդանիներին մեկուսացնում են։ Բուժական և կանխարգելիչ նպատակով օգտագործում են կոկցիդին, սուլֆանիլամիդային պատրաստուկներ, բարելավում կերակրումը և խնամքը, պահպանում անասնաբուժա-սանիտարական և զոոհիգիենիկ կանոնները։
Շներու մօտ կոկցիդիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շնիկները յաճախ վարակուում են կոկցիդիա յանցուածէն է իրենց մայրիկին, եւ աւելի յաճախ են ցոյց տալիս կոկցիդիոզի զարգացում, քանի որ անոնց իմունային համակարգը չի զարգացեր[1][2]։ Սթրեսը կրնայ առաջացնել ախտանշաններ զգայուն կենդանիներու մէջ։
Իրենց մօտ, երիտասարդ շներու մէջ ախտանշանները ներառում են լորձով եւ արիւնով փորլուծութիւն, վատ ախորժակ, փսխում եւ ջրազրգում[3]։ Բուժման բացակայութեան պարագային հիւանդութիւնը կրնայ յանգեցնել մահուան։
Բուժումը ստանդարտ է եւ արդիւնաւէտ։ Ախտորոշումը դնում են անուշադրութեամբ` մանրադիտակակն հետազոտութեան միջոցով[4]։ Բաղադրատոմսերը, որոնք հասանելի են շուկան, սպաննում են պարզակաիսկ կամ նուազեցնում են անոնց համրանքը այնքան, որ կենդանու իմունային համակարգը կարողանայ յաղթահարել վարակը։ Աղեստամոքսային տրակտի վնասումները հազուադէպ են, եւ սովորաբար շունը ի զուրկուած է երկարաժամկէտ բացասական հետեւանքուներէ[5][6][7]։
Հաւկիթներու մօտ կոկցիդիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոկցիդիոզը լուրջ հիւանդութիւն է հաւերու համար, յատկապէս հաւկիթներու մէջ։ Այս հիւանդութիւնը կրնայ առաջացնել մահ կամ խանգարել թռչունի սննդառութիւնն[8]։ Կան հաւկիթներու կերի խառնուրդներ, որոնք պարունակում են կոկցիդիոստատիկ՝ հիւանդութեան մակարդակը սահմանի մէջ պահելու եւ պայքարի միջոցէ։ Հիւանդութեան բռնկման պարագային տալիս են կոկցիդիոցիդային դեղամիջոցներ։ Օրինակ՝ տօլտրոնիլ (Բայքօքս) կամ ամփրոլիում։ Մի քանի վարակներից հետո ապաքինուած հաւկիթները մնում են կայուն կոկցիդիաներու դէմ։
Խոշոր եղջերաւոր կենդանիներու մօտ կոկցիդիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոկցիդիոզը (հաճախ նաեւ էյմերիոզ են կոչում՝ խոշոր եղջերաւոր կենդանիներու մէջ) երիցմանէծուած վարակներից մէկն է՝ կովերի եւ երիտասարդ կենդանիներու մէջ՝ ե՛ւ պահուելու ենթարկելու, ե՛ւ արածող բուծելու պարագայում։ Ախտանշանները յայտնվում են սովորաբար՝ Eimeria zuernii եւ Eimeria bovis տեսակներով եւ ներառում են ախորժակի կորուստ, հոգնածություն, ջրազգրտում եւ ջրոտ, երբեմն արիւնաբծեր ունեցող փորլուծութիւն[9]։ Հայտնի է, որ զկնումը տեղի է ունենում խոշոր եղջերաւոր կենդանիներու հոտերու մէջ։ Նախակրթուածը կրնայ վարակել ֆերմայի բոլոր կենդանիներին, իսկ որոշ երկրներում առկա է բոլոր ֆերմաներում[10]։ Կոկցիդիոզը ազդում է հորթերի աճին եւ երբեմն՝ գոյատեւմանը, հետեւաբար՝ անասնապահութեան արտադրողականութեան եւ շահութաբերութեան[11]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Coccidiosis in Dogs: Symptoms & Treatments». www.mypetneedsthat.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Coccidia in Puppies: Symptoms, Diagnosis, Treatment». www.pawlicy.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Ultimate Guide to Albon Coccidia Treatment- Everything You Need to Know». toltrazurilshop.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Coccidia in Puppies». www.thesprucepets.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Coccidia in Dogs: Spot Signs & Treatment». www.pumpkin.care. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Understanding and Managing Coccidia in Dogs». puainta.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Coccidia and coccidiosis in the dog and cat». clinicalaveterinaria.it. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Coccidiosis in Poultry». www.msdvetmanual.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Eimeriosis in cattle: current understanding». pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Eimeria and Cryptosporidium in Estonian dairy farms in regard to age, species, and diarrhoea». www.sciencedirect.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
- ↑ «Estimation of the economical effects of Eimeria infections in Estonian dairy herds using a stochastic model». www.sciencedirect.com. Վերցված է 2025-02-28-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 528)։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Գյուղատնտեսական հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում-Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
|