Կիրա Մուրատովա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կիրա Մուրատովա
ուկրաիներեն՝ Кіра Мура́това
Ծնվել էնոյեմբերի 5, 1934(1934-11-05)[1]
ԾննդավայրՍորոկի, Ռումինիայի թագավորություն
Մահացել էհունիսի 6, 2018(2018-06-06)[2] (83 տարեկան)
Մահվան վայրՕդեսա, Ուկրաինա[3]
ԿրթությունՄոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտ (1959)
Քաղաքացիություն Ռումինիայի թագավորություն,  ԽՍՀՄ և  Ուկրաինա
Մասնագիտացումկինոռեժիսոր, սցենարիստ և դերասանուհի
ԱմուսինԱլեքսանդր Մուրատով
Պարգևներ
IMDbID ID 0613645

Կիրա Գեորգիևնա Մուրատովա (ուկրաիներեն՝ Кіра Георгіївна Мура́това, օրիորդական ազգանունը՝ Կորոտկովա, նոյեմբերի 5, 1934(1934-11-05)[1], Սորոկի, Ռումինիայի թագավորություն - հունիսի 6, 2018(2018-06-06)[2], Օդեսա, Ուկրաինա[3]), ուկրաինացի կինոռեժիսոր, սցենարիստ և դերասանուհի։ Ուկրաինական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1990), Ուկրաինայի Տարաս Շևչենկոյի անվան պետական մրցանակի դափնեկիր (1997)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիրա Մուրատովան ծնվել է 1934 թվականի նոյեմբերի 5-ին Բեսարաբիայի Սորոկի քաղաքում։ Նրա հայրը եղել է Ռումինիայի Կոմունիստական կուսակցության Սորոկիի գավառային ընդհատակյա կոմիտեի քարտուղար[4] Յուրի Ալեքսանդրովիչ Կորոտկովը (ռումիներեն՝ Gheorghe Corotcov, 15 հունվարի, 1907, Օսովեց - 1941)[5], ով անհայտ կորել է հավանաբար 1941 թվականի աշնանը Օդեսայի մոտ[6][7][8]։ Կիրա Մուրատովայի մայրը՝ Նատալյա Իսահակովնա Կորոտկովա-Սկուրուտուն (ռումիներեն՝ Natalia Corotcov-Scurtu, 18 հոկտեմբերի, 1906 - 28 հուլիսի, 1981), ունի հրեական ծագում, ծնվել է Սորոկիում[9][10], Ռումինիայի Կոմկուսի անդամ է 1928 թվականից[11]։ 1934 թվականին ձերբակալվել է Չերնովցիում[12]։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին եղել է Ուֆայում՝ Կոմինտերնի հովանու ներքո գործող «România Liberă» (Ազատ Ռումինիա) ռադիոյի տնօրեն Աննա Պաուկերի քարտուղարը[13]։ Հետագայում աշխատել է Ռումինիայի Սոցիալիստական Հանրապետության մշակույթի նախարարությունում, որպես բժիշկ աշխատել է «Polizu» ծննդատանը[14][15], իսկ ավելի ուշ եղել է Ռումինիայի Սոցիալիստական Հանրապետության առողջապահության նախարարի տեղակալ[16][17]։ Հեղինակել է նորածինների խնամքին հարցերին նվիրված մի շարք ուղեցույցներ[18]։ Կիրան դեռ պատերազմից առաջ ընտանիքի հետ տեղափոխվել էր Բուդապեշտ, որտեղ նրա ծնողները ոչ օրինական աշխատանք ունեին[19]։

Կիրա Մուրատովան բանասիրություն է սովորել Մոսկվայի պետական համալսարանում, 1959 թվականին ավարտել է Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտի ռեժիսորական ֆակուլտետը, որտեղ սովորել է Սերգեյ Գերասիմովի ու Թամարա Մակարովայի արվեստանոցում։

1961 թվականին Կիրա Մուրատովան դարձել է Օդեսայի կինոստուդիայի ռեժիսոր։ Որպես սցենարիստ և ռեժիսոր՝ Կիրա Մուրատովան իր առաջին աշխատանքը՝ «Կտրուկ զառիթափ մոտ» կարճամետրաժ ֆիլմը, նկարահանել է 1962 թվականին իր ապագա ամուսնու՝ Ալեքսանդր Մուրատովի հետ միասին։ Երկու տարի անց նրանք միասին նկարահանել են «Մեր ազնիվ հացը» լիամետրաժ ֆիլմը։

Իր առաջին ինքնուրույն ֆիլմերում՝ «Կարճ հանդիպումներ» (1967) և «Երկար լարեր» (1971), Կիրա Մուրատովան հայտարարել է իր հետաքրքրությունը ժամանակակից բարոյակն խնդիրների ու մարդկային ոչ միանշանակ բնավորությունների վերաբերյալ (ֆիլմերը չեն ցուցադրվել մինչև Վերակառուցումը)։

Օդեսայի կինոստուդիայի ղեկավարության հետ պատահած սկանդալներից հետո Կիրա Մուրատովան ստիպված է եղել Օդեսայից տեղափոխվել Լենինգրադ, որտեղ «Լենֆիլմում» նկարահանել է «Ճանաչելով աշխարհը» (1978)։ Այդ ժամանակ էլ նա ծանոթացել է նկարիչ Եվգենի Գոլուբենկոյի հետ, ով դարձել է նրա երկրորդ ամուսինն ու նրա գրած սցենարների համահեղինակը։ Կիրա Մուրատովայի առավել նշանակալի աշխատանքներից են «Ճակատագրի փոփոխություն» (1987) և «Ասթենիկ համաշխատնիշ» (1989) ֆիլմերը, որ արժանացել են քննադատների ու հասարակության ուշադրությանը։ «Ասթենիկ համաշխտանիշ» ֆիլմը ներկայացվել է Բեռլինի 40-րդ կինոփառատոնի ժյուրիի հատուկ մրցանակի՝ «Արծաթե արջի» (1990 թվական), և «Նիկա» մրցանակի որպես լավագույն խաղարկային ֆիլմ (1991 թվական)։

«Հավերժ վերադարձ»ֆիլմի պրեմիերայից հետո Կիրա Մուրատովան հայտարարել է, որ այլևս ֆիլմեր չի նկարահանի[20]։

Կիրա Մուրատովայի ֆիլմերում նկարահանվել են Վլադիմիր Վիսոցկին, Գեորգի Դելիևը, Օլեգ Տաբակովը, Զինաիդա Շարկոն, Նինա Ռուսլանովան, Ռենատա Լիտվինովան, Ալլա Դեմիդովան, Նատալյա Բուզկոն։

Կիրա Մուրատովան համագործակցել է կոմպոզիտորներ Օլեգ Կարավայչուկի և Վալենտին Սիլվեստրովի հետ։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Առաջին ամուսինը՝ Ալեքսանդր Մուրատով, ռեժիսոր և սցենարիստ,
    • Դուստրը՝ Մարիաննա[21][22],
  • Երկրորդ ամուսինը՝ Եվգենի Գոլուբենկո (ծնվել է 1956 թվականին), օդեսացի գեղանկարիչ, բեմադրող նկարիչ, Կիրա Մուրատովայի գրած սցենարների համահեղինակ[23]։

Ֆիլմագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռեժիսորական աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1962 – Կտրուկ զառիթափի մոտ (կարճամետրաժ)
  • 1964 – Մեր ազնիվ հացը
  • 1967 – Կարճ հանդիպումներ
  • 1971 – Երկար լարեր
  • 1979 – Ճանաչելով աշխարհը
  • 1983 – Գործ քարերի միջը
  • 1987 – Ճակատագրի փոփոխություն
  • 1989 – Ասթենիկ համախտանիշ
  • 1992 – Զգայուն ոստիկանը
  • 1994 – Տարվածություն
  • 1997 – Երեք պատմություն
  • 1999 – Նամակ Ամերիկա (կարճամետրաժ)
  • 2001 – Երկրորդական մարդիկ
  • 2002 – Չեխովյան մոտիվներ
  • 2004 – Սարքինացնող
  • 2005 – Տեղեկանք (կարճամետրաժ)
  • 2006 – Տիկնիկ (կարճամետրաժ)
  • 2007 – Երկուսը մեկում
  • 2009 – Երաժշտություն շարմանկայի համար
  • 2012 – Հավերժ վերադարձ[24]

Սցենարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1962 – Կտրուկ զառիթափի մոտ
  • 1967 – Կարճ հանդիպումներ
  • 1979 – Ճանաչելով աշխարհը
  • 1987 – Ճակատագրի փոփոխություն
  • 1989 – Ասթենիկ համախտանիշ
  • 1992 – Զգայուն ոստիկանը
  • 2001 – Երկրորդական մարդիկ
  • 2002 – Չեխովյան մոտիվներ
  • 2004 – Դաշնամուր լարողը
  • 2009 – Երաժշտություն շարմանկայի համար
  • 2012 – Հավերժ վերադարձ

Դերասանական աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1964 – Մեր ազնիվ հացը – Ագապա
  • 1967 – Կարճ հանդիպումներ – Վալենտինա Իվանովնա
  • 1969 – Վտանգավոր հյուրախաղեր – Նինա Ալեքսանդրովնա, հեղափոխական
  • 1987 – Ցանկությունների այգի – կախարդուհի
  • 1993 – Օտարականը/Ընձուղտ

Մրցանակներ և պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Համամիութենական կինոփառատոնի մրցանակակիր «Մեծ մրցանակ» անվանակարգում (1987)
  • Համամիութենական կինոփառատոնի մրցանակակիր «Մրցանակ ռեժիսորական աշխատանքի համար» անվանակարգում (1988)
  • Ուկրաինական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1990)
  • «Նիկա» մրցանակ «Լավագույն խաղարկային ֆիլմ» անվանակարգում (1990)
  • Բեռլինի 40-րդ կինոփառատոնի ժյուրիի հատուկ մրցանակ «Արծաթե արջ» (1990)
  • «Կինոտավր» կինոփառատոնի հատուկ մրցանակ «Ֆիլմեր ընտրյալների համար» ծրագրում (1992)
  • Լոկառնոյի կինփառատոնի պատվավոր «Ընձառյուծ» (1994)
  • «Կինոտավր» մրցանակ «Ռուսական ծրագրի հատուկ մրցանակներ» անվանակարգում (1994)
  • «Նիկա» մրցանակ «Լավագույն խաղարկային ֆիլմ» անվանակարգում (1994)
  • «Նիկա» մրցանակ «Լավագույն ռեժիսորական աշխատանք» անվանակարգում (1994)
  • Ռուսական անկախ մրցանակ «Տրիումֆ» (1995)
  • Ուկրաինայի Տարաս Շևչենկոյի անվան պետական մրցանակ (1997)
  • «Կինոտավր» մրցանակ «Հատուկ մրցանակ ռեժիսորական աշխատանքի համար» (1997)[25]
  • Արվեստների գլխավոր մրցանակ (1999, Բեռլինի արվեստների ակադեմիա)
  • Իշխան Յարոսլավ Իմաստունի V աստիճանի շքանշան (1999)[26]
  • «Ազատություն» մրցանակ (2000, Կինոյի ամերիկյան հիմնադրամ
  • Ուկրաինայի Ալեքսանդր Դովժենկոյի անվան պետական մրցանակ (2002) - հայրենական կինոարվեստի զարգացման գործում ունեցած նշանակալի ներդրման համար[27]
  • Բարեկամության շքանշան (2004)[28]
  • Իշխան Յարոսլավ Իմաստունի ІV աստիճանի շքանշան (2004)[29]
  • Իշխան Յարոսլավ Իմաստունի ІІІ աստիճանի շքանշան (2009)[30]
  • Կինոլրագրության միջազգային ֆեդերացիայի ժյուրիի մրցանակ (2009)
  • Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնի կողմից պարգևատրվել է Ա. Չեխովի ծննդյան 150-ամյակին նվիրված մեդալով (2005)[31]
  • Միրոն Չերնենկոյի անվան մրցանակ (2010)
  • Ուկրաինայի անկախության 20-ամյակին նվիրված հուշամեդալ (2011)
  • «Նիկա» մրցանակ «ԱՊՀ և Բալթիկայի երկրների լավագույն ֆիլմ» («Հավերժ վերադարձ») (2013)
  • Ռուսաստանի կինոգետների ու կինոքննադատների գիլդիայի մրցանակ «Սպիտակ փիղ» լավագույն ռեժիսորական աշխատանքի համար և երիտասարդ կինոքննադատների մրցանակ («Հավերժ վերադարձ») (2014)[32]
  • Ոսկե Դյուկ մրցանակ կինոարվեստում ունեցած ներդրման համար - Օդեսայի միջազգային կինոփառատոն (2014 թվականի հուլիս)[33]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Internet Movie Database — 1990.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 BBC Online — 1997.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Русланович Г. Г. Ukrainska Pravda (укр.) / М. С. Хайретдинівна — 2000.
  4. ↑ Фотопортрет Юрия Короткова Արխիվացված 2016-03-14 Wayback Machine. Յուրի Կորոտկովը գլխավորել է Ռումինիայի Կոմունիստական կուսակցության Սորոկիի գավառային ընդհատակյա կոմիտեն մինչև 1937 թվականը, իսկ դրանից հետո կուսակցական աշխատանք է կատարել Բուխարեստում։
  5. ↑ Списки работников Коминтерна в Румынии: Наталья Исаковна Короткова (партийный псевдоним Скурту) и Юрий Александрович Коротков (в различных источниках отчество матери Исаковна и Исааковна).
  6. ↑ Jurnale şi Ordonante (стр. 3): О запросе Натальей Коротковой свидетельства о смерти мужа.
  7. ↑ «FRATE CU PĂMÂNTUL». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  8. ↑ «Cu ce am venit la congres». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  9. ↑ Amintiri din comunism cu nepotul lui Foriş
  10. ↑ «Ассоциация еврейских культурных и общественных организаций Румынии: персоналии (Natalia Corotcov-Scurtu)». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  11. ↑ Архив Коммунистической партии Румынии: Наталья Скурту (1906—1981), член партии с 1928 года.
  12. ↑ Kamer Ilie: arestat la Cernăuţi, cu Pavel Chirtoacă şi Natalia Scurtu
  13. ↑ Robert Levy «Ana Pauker: The Rise and Fall of a Jewish Communist» (стр. 69)
  14. ↑ «Списки награждённых медалью «К 40-летней годовщине образования компартии Румынии» (1961)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  15. ↑ Deci ce zice domnul doctor «X»?
  16. ↑ «Despre numărul membrilor Partidului Comunist din România la 23 august 1944» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  17. ↑ «Privesc din Doftana prin gratii de fier: Mituri, rituri şi istorie». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  18. ↑ Natalia Scurtu Նատալյա Սկուրտուն գրել է «Cartea tinerei mame» (Երիտասարդ մոր գիրք, 1961) և «Domnișoara» (Տիկին, 1975) գրքերը և մի շարք գիտական հոդվածներ մանկաբարձական օգնության ցուցաբերման վերաբերյալ։
  19. ↑ Felicitari, Charles King! Despre geniu, moarte si vis la Odessa (воспоминания Владимира Тисмэняну: [...]de Kira Muratova (mama ei a fost doctorita Natalia Scurtu, o importanta si dura ilegalista al carei sot, Iuri Korotkov, tatal Kirei, a fost impuscat ca partizan in anii razboiului).
  20. ↑ «Короткие, долгие и вечные истории Киры Муратовой». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
  21. ↑ «Александр Муратов: «В моём фильме Высоцкому запретили играть вора.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  22. ↑ Быков Д. Кира Муратова научила Высоцкого хрипеть… Արխիվացված 2016-04-16 Wayback Machine // Профиль. – 1997. – 11 марта.
  23. ↑ Кира Муратова отмечает 75-летие // Podrobnosti.ua, 5 ноября 2009
  24. ↑ Антон Долин (2012 թ․ նոյեմբերի 19). «Вечное возвращение Киры Муратовой» (ռուսերեն). OpenSpace.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 7-ին.
  25. ↑ Мирон Черненко. Кира Муратова - 98(չաշխատող հղում) // ВГИК, 1999, № 24.
  26. ↑ Нагороджена Указом Президента України від 4 березня 1999 року № 231
  27. ↑ Распоряжение о вручении государственной премии Кире Муратовой от 9 сентября 2002 года(ուկր.)
  28. ↑ «Указ Президента РФ от 19.10.2004 № 1336 «О награждении орденом Дружбы Муратовой К.Г.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  29. ↑ Указ Президента України № 1370/2004 від 04.11.2004 «Про нагородження К. Муратової орденом князя Ярослава Мудрого»
  30. ↑ Указ Президента України №377/2009 від 29 травня 2009 року «Про нагородження працівників акціонерного товариства «Одеська кіностудія»
  31. ↑ В МХАТе вручили юбилейные чеховские медали. «Театрал» 27 Октября 2010
  32. ↑ «Российские критики назвали «Географ глобус пропил» лучшим фильмом года». РИА Новости. 4 февраля 2014. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 4-ին. «Лучшей режиссёрской работой критики назвали «Вечное возвращение» Киры Муратовой.»
  33. ↑ «Итоги Одесского международного кинофестиваля». o1.ua. 20 июля 2014. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 21-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կիրա Մուրատովա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կիրա_Մուրատովա&oldid=9511067» էջից