Կզըլ
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ռուս.՝ Кызыл | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Հիմնադրված է | 1914 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1914 | ||||
| Մակերես | 97,41 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 630 մետր | ||||
| Պաշտոնական լեզու | ռուսերեն | ||||
| Բնակչություն | ▲116 983 մարդ (հունվարի 1, 2018)[1] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+7 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 39422 | ||||
| Փոստային ինդեքսներ | 667001–667011 | ||||
| Պաշտոնական կայք | mkyzyl.ru(ռուս.) | ||||
| |||||
Կզըլ (տուվայերեն և ռուս.՝ Кызыл), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնությունում՝ Արևելյան Սիբիր տարածաշրջանում։ Տուվայի[2] Ինքնավար Հանրապետության[3][4] մայրաքաղաքն է։ Անվանումը, ինչպես թյուրքական այլ լեզուներում, այնպես էլ տուվայերենում նշանակում է կարմիր։ Կզըլի մերձակայքում Մեծ և Փոքր Ենիսեյները միախառնվում են՝ կազմավորելով Վերին Ենիսեյ (Верхний Енисей, Ուլուգ Խեմ) գետը[5]։
Տեղացիները համարում են, որ իրենց բնակավայրը հանդիսանում է Ասիա աշխարհամասի աշխարհագրական կենտրոնը և այդ առնչությամբ նույնիսկ հուշարձան են կանգնեցրել քաղաքում, չնայած այն հանգամանքին, որ չինացիները կասկածի տակ են առել այդ պնդումը և հայտարարում են, որ Ասիայի աշխարհագրական կենտրոնը գտնվում է չինական Ուրումչի քաղաքում։
Կզըլի բնակչության թվաքանակը 2018 թվականի տվյալներով եղել է 116 983[6]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակավայրը հիմնադրվել է 1914 թվականին, անվանվել Բելոցարսկ (Белоца́рск, այսինքն՝ սպիտակ ցարի քաղաք[7]։ 1918 թվականին վերանվանվել է Խեմ-Բելդիր (Хем-Белдир), 1926 թվականին ստացել իր ներկայիս անվանումը։ 2014 թվականի սեպտեմբերին հանդիսավորությամբ նշվել է քաղաքի հիմնադրման 100-ամյա հոբելյանը։
Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Յակուտսկ, Ռուսաստան
Հոնոլուլու, ԱՄՆ[8]
Ռովնո, Ուկրաինա (այս քաղաքում մարտնչել են տուվացի կամավորներ)
Կույաբա, Մատու Գրոսու, Բրազիլիա
Էրենհոտ, Չինաստան
Գործընկեր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կրասնոյարսկ, Ռուսաստան (2002)[9]
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Կզըլ (1991-2020, extremes 1943-present)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | −5.8 (21.6) |
1.6 (34.9) |
19.6 (67.3) |
31.6 (88.9) |
35.6 (96.1) |
39.1 (102.4) |
40.7 (105.3) |
39.9 (103.8) |
33.2 (91.8) |
24.5 (76.1) |
13.0 (55.4) |
−1.8 (28.8) |
40.7 (105.3) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −23.7 (−10.7) |
−15.9 (3.4) |
−2.0 (28.4) |
13.6 (56.5) |
20.8 (69.4) |
26.9 (80.4) |
28.4 (83.1) |
25.4 (77.7) |
18.3 (64.9) |
8.5 (47.3) |
−6.7 (19.9) |
−20.2 (−4.4) |
6.1 (43) |
| Միջին օրական °C (°F) | −28.7 (−19.7) |
−23.1 (−9.6) |
−9.2 (15.4) |
5.7 (42.3) |
12.7 (54.9) |
19.0 (66.2) |
21.1 (70) |
17.9 (64.2) |
10.6 (51.1) |
1.4 (34.5) |
−11.7 (10.9) |
−24.4 (−11.9) |
−0.7 (30.7) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −32.9 (−27.2) |
−28.9 (−20) |
−15.4 (4.3) |
−1.1 (30) |
5.0 (41) |
11.8 (53.2) |
14.7 (58.5) |
11.7 (53.1) |
4.4 (39.9) |
−4.1 (24.6) |
−15.9 (3.4) |
−28.3 (−18.9) |
−6.6 (20.1) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −52.6 (−62.7) |
−54.0 (−65.2) |
−45.2 (−49.4) |
−27.3 (−17.1) |
−10.7 (12.7) |
−1.8 (28.8) |
2.8 (37) |
−0.7 (30.7) |
−10.1 (13.8) |
−20.5 (−4.9) |
−46.1 (−51) |
−52.6 (−62.7) |
−54.0 (−65.2) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 9 (0.35) |
5 (0.2) |
4 (0.16) |
8 (0.31) |
13 (0.51) |
33 (1.3) |
56 (2.2) |
48 (1.89) |
27 (1.06) |
8 (0.31) |
12 (0.47) |
13 (0.51) |
236 (9.29) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 0 | 0 | 0 | 6 | 11 | 15 | 16 | 15 | 12 | 6 | 1 | 0 | 82 |
| Միջ. ձնառատ օրեր | 21 | 17 | 9 | 3 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0.2 | 4 | 16 | 23 | 94 |
| % խոնավություն | 79 | 78 | 74 | 48 | 43 | 50 | 58 | 62 | 63 | 67 | 81 | 81 | 65 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 81.8 | 127.8 | 213.1 | 247.8 | 288.2 | 295.9 | 287.5 | 274.7 | 228.1 | 167.4 | 83.9 | 57.3 | 2353,4 |
| Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[10] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Weatherbase (precipitation and sun data)[11] | |||||||||||||
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Ասիայի կենտրոն» հուշարձանասյունը
Կառուցվող ուղղափառ քրիստոնեական եկեղեցին
Բուդդայական վանք
Վճռաբեկ դատարանի շենքը
Մեծ ու Փոքր Ենիսեյների միախառնման վայրը
Բուդդայական ոչ մեծ տաճար
.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service.
- ↑ Конституция Республики Тува — ОСНОВЫ КОНСТИТУЦИОННОГО СТРОЯ. Статья 1. п 2. Наименования Республика Тыва и Тува равнозначны.
- ↑ Тыва́ / Самойлова Г.С., Горячко М.Д., Кызласов И.Л., Доржу З.Ю // Телевизионная башня — Улан-Батор. — М. : Большая российская энциклопедия, 2016. — С. 591—598. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 32). — ISBN 978-5-85270-369-9.
- ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
- ↑ «Kyzyl»։ Encyclopædia Britannica։ Վերցված է 2007-07-30
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года Archived 2015-09-23 at the Wayback Machine..
- ↑ «Kyzyl city, Russia info, features, photos»։ russiatrek.org։ Վերցված է 2015-11-03
- ↑ «Столица штата Гавайи Гонолулу стал городом-побратимом столицы Тувы Кызылом Подробности: http://www.regnum.ru/news/239092.html#ixzz1PpQ4uywP Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на ИА REGNUM»։ Regnum։ 2004-03-30։ Վերցված է 2011-06-20
- ↑ Межмуниципальное сотрудничество Внешние связи — официальный сайт администрации города Красноярска(ռուս.)(անգլ.)(գերմ.)
- ↑ «Weather and Climate – The Climate of Kyzyl» (ռուսերեն)։ Weather and Climate (Погода и климат)։ Վերցված է November 3, 2021
- ↑ «Weatherbase: Historical Weather for Kyzyl, Russia»։ Weatherbase։ Վերցված է November 20, 2012
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Поспелов Е. М. - Географические названия мира. Топонимический словарь, 2-е изд., отв. ред. Р. А. Агеева, издательство Русские словари, Астрель, АСТ, 2002, 512 страницы, isbn=5-17-001389-2, тираж=3000, ref=Поспелов
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Официальный сайт мэрии города Кызыла»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-31-ին
- Слайд-шоу Кызыла
- Герб города
- Фотогалерея г. Кызыл на «Фотосайте о Земле»
| ||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 395)։ 
|