Կեֆեոս
| Կեֆեոս | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Հին հունական դիցաբանության կերպար |
| Դիցաբանություն | Հունական դիցաբանություն |
| Սեռ | արական |
| Հայր | Բելոս[1], Ֆենիքս և Ագենոր |
| Մայր | Անխինոյա[1] |
| Քույր/Եղբայր | Phineus?[1] |
| Ամուսին | Կասիոպեա (դիցաբանություն)[2][3][4][…] |
| Զավակներ | Անդրոմեդա[2][5][1] |
 Cepheus Վիքիպահեստում | |
Կեֆեոս, Կեփեոս կամ Ցեֆեոս (հին հունարեն՝ Κηφεύς), հին հունական դիցաբանության կերպար, դասական տարբերակով՝ Եթովպիայի թագավորը։ Կասիոպեայի ամուսինը և Պերսևսի կնոջ՝ Անդրոմեդայի հայրը։ Նա դարձել է անտիկ և նոր ժամանակների մի շարք գրական ստեղծագործությունների հերոս։
Դիցաբանության մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մի շարք պահպանված աղբյուրներ Կեփեոսին անվանում են Եթովպիայի թագավոր[6][7][8]։ Միևնույն ժամանակ, Հելլանիկոսը Կեփեոսին համարում է Բաբելոնի թագավոր, Կոնոնը նրան համարում է Փյունիկիայի Յաֆֆա թագավոր, Լիկոֆրոնը նրան համարում է Կիպրոսում ապրող[9] իսկ Հերոդոտոսը, ըստ երևույթին, նրան համարում է Պարսկաստանում ապրող: Դասական ուսումնասիրություններում կա ենթադրություն, որ այս հերոսը սկզբում համարվել է Արգոլիսի ծայրամասում գտնվող Կեփեոսի տարածքի թագավոր և միայն հետագայում է կապվել Հունաստանից հեռու երկրների հետ, ինչը նրան դարձնում է Արևելյան Միջերկրական ծովի հետ կապված կերպարների ազգական: Միևնույն ժամանակ, նույնիսկ առասպելի ավելի ուշ տարբերակում, Կեփեոսը մնում է Արգեգի թագավորների մտերիմ ազգականը[10]։
Ըստ Հերոդոտոսի[11] և Եվրիպիդեսի[12]՝ Կեփեոսը Բելուսի (Եգիպտոսի արքա, Պոսեյդոնի որդի և Եպափոսի թոռ) և Անկինոեի՝ Նեղոս գետի աստծու դուստրն է, Եգիպտոսի եղբայրը, Դանաուսը[13] և Ֆինևսը։ Նոննոս Պանոպոլիսացին նրան անվանում է Ագենորի որդի[14], Եվրիպիդեսը հնչեցնում է առասպելի մեկ այլ տարբերակ, որում Կեփեոսը Ագենորի թոռն է և Փյունիկսի որդին[8][10]։ Վերջապես, Պսևդո-Հիգինոսը Կեփեոսին անվանում է Պոնտոսի և Գայայի որդի[15], բայց դա, ըստ երևույթին, սխալ է[16]։
Ըստ այն տարբերակի, որում Կեփեոսը Ագենորի որդին է, այս հերոսը եղբայրների հետ մեկնել է Զևսի կողմից առևանգված քույր Եվրոպայի որոնումներին և, չգտնելով նրան, հաստատվել է եթովպացիների երկրում։[7]։ Առասպելի դասական տարբերակում Կեփեոսը Արաբոսի դստեր՝ Կասիոպեայի ամուսինն է և Անդրոմեդայի հայրը, որին նա ցանկանում էր ամուսնացնել իր եղբոր՝ Փինևսի հետ: Սակայն Պոսեյդոնը, զայրացած Կասիոպեայի գեղեցկության գովեստներից, ջրհեղեղ և ծովային հրեշ ուղարկեց Կեփեոսի թագավորություն, և նա ստիպված եղավ իր դստերը քավիչ զոհաբերություն մատուցել: Անդրոմեդային կապեցին ծովափին գտնվող մի ժայռի հետ, բայց երիտասարդ հերոս Պերսևսը սպանեց հրեշին: Ազատված Անդրոմեդան դարձավ նրա կինը[17]։ Միֆի մի տարբերակի համաձայն՝ Պերսևսը նախապես համաձայնության էր եկել Կեփեոսի հետ [6][18], մեկ այլ տարբերակի համաձայն՝ թագավորը չէր ուզում հրաժարվել իր դստերից, բայց հերոսը նրան ցույց տվեց Գորգոն Մեդուզայի գլուխը, և Կեփեոսը վերածվեց քարի[19]։ Հերոդոտոսի խոսքով՝ Պերսևսը իր ավագ որդուն՝ Պերսեսին , թողեց իր աներոջ դաստիարակությանը, և նա դարձավ պարսիկ ժողովրդի նախահայրը[11]։
Հետագայում աստվածները Կեփեոսը վերածեցին համաստեղության։ Գայոս Հուլիոս Հիգինոսի խոսքերով՝ նրանք դա արեցին, որպեսզի Պերսևսի ամբողջ տոհմը «միավորվի հավերժ»[8]։
Մշակույթում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կեփեոսը կերպար դարձավ մի շարք հին պիեսներում, որոնք կոչվում էին «Անդրոմեդա», որոնց տեքստերը կորել են։ Դրանք են Սոֆոկլեսի, Եվրիպիդեսի, Ֆրինիքոսի և Լիկոֆրոնի ողբերգությունները, Անտիֆանեսի կատակերգությունը[20][21]; հռոմեացի դրամատուրգներ Լիվիոս Անդրոնիկոսը և Քվինտոս Էննիոսը նույնպես գրել են ողբերգություններ այս թեմայով[22]։ Կեփեոսը խաղում է Օվիդիոսի «Մետամորֆոզներ» ստեղծագործություններում, Անդրոմեդայի և Պերսևսի մասին գրված գրական և երաժշտական ստեղծագործություններում, որոնք գրվել են ժամանակակից դարաշրջանում[17]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Любкер Ф. Cepheus (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 272.
- ↑ 2,0 2,1 Кефей (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XV. — С. 35.
- ↑ Кассиопа (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XIVа. — С. 685.
- ↑ Любкер Ф. Cassiopea (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 259.
- ↑ Андромеда (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. Iа. — С. 769.
- ↑ 6,0 6,1 Аполлодор, 1972, II, 4, 3
- ↑ 7,0 7,1 Нонн Панополитанский, 1997, II, 682—683
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Гигин, 1997, II, 9
- ↑ Tümpel, 1894
- ↑ 10,0 10,1 Latte, 1921
- ↑ 11,0 11,1 Геродот, 2001, VII, 61
- ↑ Аполлодор, 1972, II, 1, 4
- ↑ Грейвс, 2005, с. 293
- ↑ Нонн Панополитанский, 1997, II, 682
- ↑ Гигин, 2000, Введение, 7
- ↑ Гигин, 2000, Введение, 7, прим
- ↑ 17,0 17,1 Тахо-Годи, 1987
- ↑ Грейвс, 2005, с. 342—343
- ↑ Гигин, 2000, Мифы, 64
- ↑ Гигин, 2000, Мифы, 64, прим
- ↑ Грабарь-Пассек, 1966, с. 271
- ↑ Грабарь-Пассек, 1966, с. 273
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Псевдо-Аполлодор Мифологическая библиотека. — Л.: Наука, 1972.
- Геродот История. — М.: Ладомир, 2001. — 752 с. — ISBN 5-86218-353-1
- Гай Юлий Гигин Астрономия. — СПб.: Алетейя, 1997. — ISBN 5-89329-017-8
- Псевдо-Гигин Мифы. — СПб.: Алетейя, 2000. — 360 с. — ISBN 5-89329-198-0
- Нонн Панополитанский Деяния Диониса. — СПб.: Алетейя, 1997. — 554 с. — ISBN 5-89329-033-X
- Грабарь-Пассек, Мария Евгеньевна Античные сюжеты и формы в западноевропейской литературе. — М.: Наука, 1966. — 318 с.
- Грейвс, Роберт Мифы Древней Греции. — Екатеринбург: У-Фактория, 2005. — 1008 с. — ISBN 5-9709-0136-9
- Тахо-Годи, Аза Алибековна Андромеда // Мифы народов мира. — 1987. — Т. 1. — С. 82.
- Latte. Kepheus 2 // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — Stuttgart : J.B. Metzler, 1921. — Bd. XI, 1. — Kol. 223—224.
- Tümpel K. Kepheus 4 // W. H. Roscher: Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie. — Լ. : John Murray, 1894. — Bd. II, 1. — Kol. 1109—1113.