Կարմիր հաղարջ

Կարմիր հաղարջ
Կարմիր հաղարջ
Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Քարբեկածաղկավորներ (Saxifragales)
Ընտանիք	Կոկռոշազգիներ (Grossulariaceae)
Ցեղ	Հաղարջենի (Ribes)
Տեսակ	Կարմիր հաղարջ (R. rubrum)
Միջազգային անվանում
Ribes rubrum L., 1753

Կարմիր հաղարջ, սովորական հաղարջ կամ պարտեզի հաղարջ ( լատ․Ríbes rúbrum ), փշահաղարջների (Grossulariaceae) ընտանիքի փոքր տերևաթափվող թուփ։

Տարածվածություն

Տարածվածության բնականոն շրջանը Եվրասիայի անտառային գոտին է, որտեղ աճում է վայրի ձևով։ Հանդիպում է անտառի եզրերին, նախընտրում է գետաբերանները և առվեզրերը, տարածվելով՝ առաջացնում է ծածկոցներ։

Նկարագրություն

1-2 մետր բարձրությամբ մոխրագույն կամ դեղնավուն ցողուններով բույս է։ Փայտը կանաչավուն է, բայց սնամեջ։

Տերևները 3-5 շեղբերով կտրտված եզրերով են և հարթ փայլուն մակերևույթով։ Տերևի հակառակ երեսն ավելի բաց երանգ ունի, երբեմն մազմզոտ երակներով։

Ծաղիկները շատ մանր դեղնականաչավուն կամ կարմրաշագանակագույն են, դասավորվածությունը՝ ողկուզավոր։ Ծաղկում է մայիս ամսին։

Պտուղները վառ կարմիր հյութեղ հատապտուղներ են, ունեն թթվաշ համ, 8-12 մմ տրամագծով են, կազմում են ողկույզներ։

Տնտեսական նշանակություն և կիրառություն

կարմիր հաղարջը զամբյուղում

Կարմիր հաղարջի հատապտուղները ուտելի են։ Դրանք ավելի թթու են, քան սև հաղարջի հատապտուղները, այդ իսկ պատճառով հիմնականում օգտագործվում են ջեմեր և տարբեր պահածոներ պատրաստելու համար։ Սկանդինավյան երկրներում հաճախ օգտագործվում է որպես մրգային ապուրների և պուդինգների բաղադրիչ։

Գերմանիայում այն օգտագործում են կրեմներ կամ բեզեներ եփելիս, որպես տորթերի միջուկներ։

Մեղրաբույս

Կարմիր հաղարջի ծաղիկները մեղուների համար մեղրատու են։

Կարմիր հաղարջի հատապտուղներն ավելի քիչ շաքար են պարունակում (4-10 %), քան սև հաղարջինը, սակայն շատ են ազատ թթուները (մինչև 4,2%)։ Ասկորբինաթթուների պարունակությամ զիջում է սև հաղարջին, բայց С և Р վիտամինների լավ աղբյուր են։

Մեծ քանակությամբ թթուներ պարունակելու շնորհիվ՝ հատապտղի հյութը լավ հագեցնում է ծարավը, բացում է ախորժակը, ակտիվացնում է աղիների գոծունեությունը, այդ իսկ պատճառով լավ միջոց է երկար հիվանդությունից հետո ուժերը վերականգնելու համար, հատկապես անկողնային հիվանդների համար։ Նշանակվում է փորկապության ժամանակ, ունի նաև դիաֆորիկ ազդեցություն, այդ իսկ պատճառով օգտակար է մրսածության ժամանակ։ Կարմիր հաղարջի հատապտուղներից պատրաստված մորսը հիանալի զովացուցիչ ըմպելիք է։ Կարմիր հաղարջի ցրտադիմացկունությունը կախված է տեսակների ծագումով, բույսերը ձմռանը նախապատրաստելու պայմաններով, բողբոջների սնաճուկների (зачатков почек) տարբերակաման ատիճանով, ձմեռային շրջանի եղանակային պայմաններով։

Տաքսոնոմիա

Ribes rubrum L. 1753, Species Plantarum 1: 200

Հոմանիշներ

• Ribes rubrum var. sativum Rchb.
• Ribes sativum (Rchb.) Syme
• Ribes sylvestre (Lam.) Mert. & W.D.J.Koch
• Ribes vulgare Lam.
• Ribes vulgare var. macrocarpum Jancz.
• Ribes vulgare var. sylvestre Lam.

Պատկերասրահ

Կարմիր հաղարջի պտուղները և ծաղիկները

Գրականություն

• Н. И. Анненковъ. Ribes rubrum Ботаническій словарь. — СПб.: Имп. Академія наукъ, 1878. — С. 298—299. (ռուս.)

Հղումներ

• «Tropicos»։ legacy.tropicos.org։ Վերցված է 2020-07-26 
• Программирование и оформление: Дмитрий Орешкин, 2007-2019։ «Смородина красная - Ribes rubrum - Описание таксона - Плантариум»։ www.plantarium.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-07-26-ին։ Վերցված է 2020-07-26 
• «Смородина обыкновенная, или садовая, красная — Ribes rubrum L. (R. sativum Syme, R. vulgare Lam. nom illegit., R. sylvestre Mert. et Koch).: фотографии и описание»։ ecosystema.ru։ Վերցված է 2020-07-26 
• AgroAtlas: Ribes rubrum — Смородина красная

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կարմիր հաղարջ կատեգորիայում։