Կարմիր գլխարկ

Կարմիր գլխարկ
Տեսակ	ժողովրդական ասք և Հեքիաթային սյուժե
Ժանր	հեքիաթ և առակ
Թեմա	impostor? և danger?
Կերպար(ներ)	Big Bad Wolf? և Little Red Riding Hood?
Ստեղծման տարեթիվ	10-րդ դար
Երկիր	Եվրոպա
Հրատարակման տարեթիվ	1020, 1696 և 1812
	Little Red Riding Hood Վիքիպահեստում

«Կարմիր գլխարկ» (ֆր.՝ Le Petit Chaperon rouge, գերմ.՝ Rotkäppchen), ֆրանսիական^[2] և այնուհետ Եվրոպական հեքիաթ է փոքրիկ աղջկա և մեծ վատ գայլի մասին։ Պատմությունը ժամանակի ընթացքում էական փոփոխություններ է կրել և բազմաթիվ ժամանակակից տարբերակներ են երևան եկել։ Առաջին անգամ այն հրատարակել է Շարլ Պերրոն^[3]:

Սյուժեի ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գայլի կողմից խաբված աղջկա մասին սյուժեն տարածվել է Ֆրանսիայում և Իտալիայում միջին դարերից: Ալպերի շրջակայքում և Տիրոլուն հեքիաթը հայտնի է ամենաքիչը 14-րդ դարից մեծ տարածում ուներ: Զամբյուղի պարունակությունը փոխվում էր. Հյուսիսային Իտալիայում թոռնիկը տատիկին տանուն էր թարմ ձուկ, Շվեյցարիայում մի գլուխ պանիր, իսկ Ֆրանսիայի հարավում` կարկանդակ և կարագ: Ժողովրդական պատմություններում սյուժեն նկարագրվում է հետևյալ կերպ:

Հեքիաթի գերմանական տարբերակի նկարազարդումը

Մայրը աղջկան ուղարկում էր տատիկի մոտ կաթով և հացով: Նա տեսնում է գայլին, պատմում էե նրան, թե ուր է գնում: Գայլն առաջ է անցնում աղջկանից, սպանում է տատիկին, նրա մարմնից ուտելիք է պատրաստում, իսկ արյունից` ըմպելիք, հագնում է տատիկի շորերը և պառկում նրա անկողնու վրա: Երբ աղջիկը գալիս է, գայլը նրան առաջարկում է ուտել: Տատիկի կատուն փորձում է զգուշացնել աղջկան, որ նա ուտում է իր տատիկի մնացորդները, բայց գայլը կատվի վրա նետում է փայտե կոշիկները և սպանում նրան: Հետո գայլը առաջարկում է աղջկան հանել շորերն ու պառկել իր կողքին, իսկ շորերը գցել կրակի մեջ: Նա այդպես էլ անում է, և, պառկելով գայլի կողքը, հարցնում է, թե ինչու նա այդքան շատ մազ ունի, ինչու են ուսերը լայն, եղունգները երկար և ատամները մեծ: Վերջին հարցին գայլը պատասխանում է. «Սա նրա համար է, որ քեզ ավելի շուտ ուտեմ, իմ բալիկ» և ուտում է աղջկան:

Այսպես ավարտվում են գրված սյուժեների մեծ մասը, չնայած որոշներում աղջիկը կարողանում է փախչել գայլից իր խորամանկության շնորհիվ:

Գրական մշակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շառլ Պերո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շառլ Պերոն է թարգմանել սյուժեն: Նա հեռացրել է հանիբալիզմի հատվածը, կատվի կերպարը և նրա սպանությունը գայլի կողմից, հեքիաթի մեջ ներառել է կարմիր գլխարկը, որը կրում էր աղջիկը: Ամենակարևորը, նա ավելացրեց բարոյախրատական հատված, ըստ որի աղջիկը պասժվում է, քանի որ խախտում է կարգը: Հեքիաթը հրատարակվեց 1697 թվականին Փարիզում «Սագ մայրիկի հեքիաթը կամ հին ժամանակների ուսուցողական պատմություններն ու հեքիաթները» գրքում, որն ավելի հայտնի է «Սագ մայրիկի հեքիաթները» անունով^[4]:

Գրիմ եղբայրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեքիաթի այն տարբերակը, որը դասական դարձավ ժամանակակից մանկական գրականության համար, գրվեց Պերրոյի մահից 100 տարի անց՝ Գրիմ եղբայրների կողմից^[5]: Հեքիաթին ավելացվել է դրական ավարտ. այս տարբերակում փայտահատները աղմուկ են լսում և սպանում են գայլին, բացում են նրա փորը և փրկում են տատիկին և Կարմիր գլխարկին: Ըստ մեկ այլ տարբերակի, այս դրվագը վերցվել է մեկ այլ հայտնի գերմանական հեքիաթից` «Գայլը և յոթ ուլիկները»^[6]: Ըստ մեկ այլ տարբերակի, ավարտը վերցվել է «Կարմիր գլխարկի կյանքը և մահը» պիեսից, որը գրվել է 1800 թվականին գերմանացի ռոմանտիկ գրող Լյուդվիգ Տիկի կողմից: Ըստ Պերրոյի, Կարմիր գլխարկը խախտում է մայրիկի կամքը, և հեքիաթի բարոյախոսությունը հետևյալն է. «Պետք է լսել մայրիկի պահանջները և անտառում այս ու այն կողմ չվազվզել:

Էկրանավորում և բեմադրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերավոր արվեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրի Պիչ Ռովինսոնի լուսանկարը, «Կարմիր գլխարկն իր տատիկի տան դռան մոտ» (1958)
«Կարմիր գլխարկը», Լուիս Քերրոլլի լուսանկարը

Երաժշտական ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռախմանինովի «Կարմիր գլխարկը և մոխրագույն գայլը» էտյուդ-պատկերը:
Կարմիր գլխարկը (1911), կոմպոզիտոր Ցեզար Կյուի մանկական օպերան:
Կարմիր գլխարկը (2001), ժամանակակից ֆրանսիացի կոմպոզիտոր Ժորժ Ապերգիսի մանկական օպերան:

Դասական էկրանավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարմիր գլխարկը (1937), Բրումբերգ քույրերի սև ու սպիտակ մուլտֆիլմը, ԽՍՀՄ:
Կարմիր գլխարկը (1989), Ադամ Բրուքսի մյուզիքլը, ԱՄՆ-Իսրայելի համատեղ արտադրությունը:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Ziolkowski J. M. A Fairy Tale from before Fairy Tales: Egbert of Liège's "De puella a lupellis seruata" and the Medieval Background of "Little Red Riding Hood" // Speculum — Cambridge University Press, University of Chicago Press, Medieval Academy of America, 1992. — Vol. 67, Iss. 3. — P. 562, 575. — ISSN 0038-7134; 2040-8072 — doi:10.2307/2863656
↑ Jacques Berlioz, Il faut sauver Le petit chaperon rouge. Les Collections de L'Histoire (2007) n°36, p63
↑ Bottigheimer, Ruth. (2008). "Before Contes du temps passe (1697): Charles Perrault's Griselidis, Souhaits and Peau". The Romantic Review, Volume 99, Number 3. pp. 175-189
↑ «Կարմիր գլխարկի իրական պատմությունը», Տ. Վորոնցովի հոդվածը
↑ — (Жизнь замечат. людей. Серия биогр. Вып. 7 (603).
↑ Harry Velten, «The Influences of Charles Perrault’s Contes de ma Mère L’oie on German Folklore», p 967, Jack Zipes, ed. The Great Fairy Tale Tradition: From Straparola and Basile to the Brothers Grimm, ISBN 0-393-97636-X

[_e24ebad63f109d77-1] Ziolkowski J. M. A Fairy Tale from before Fairy Tales: Egbert of Liège's "De puella a lupellis seruata" and the Medieval Background of "Little Red Riding Hood" // Speculum — Cambridge University Press, University of Chicago Press, Medieval Academy of America, 1992. — Vol. 67, Iss. 3. — P. 562, 575. — ISSN 0038-7134; 2040-8072 — doi:10.2307/2863656

[2] Jacques Berlioz, Il faut sauver Le petit chaperon rouge. Les Collections de L'Histoire (2007) n°36, p63

[3] Bottigheimer, Ruth. (2008). "Before Contes du temps passe (1697): Charles Perrault's Griselidis, Souhaits and Peau". The Romantic Review, Volume 99, Number 3. pp. 175-189

[4] «Կարմիր գլխարկի իրական պատմությունը», Տ. Վորոնցովի հոդվածը

[5] — (Жизнь замечат. людей. Серия биогр. Вып. 7 (603).

[6] Harry Velten, «The Influences of Charles Perrault’s Contes de ma Mère L’oie on German Folklore», p 967, Jack Zipes, ed. The Great Fairy Tale Tradition: From Straparola and Basile to the Brothers Grimm, ISBN 0-393-97636-X

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]