Կարճապոչ ծովահեն որոր

Թագավորություն	Կենդանիներ
Տիպ	Քորդավորներ
Դաս	Թռչուններ
Ընտանիք	Որորներ
Տեսակ	Կարճապոչ ծովահեն որոր

Լատիներեն անվանում

Stercorarius parasiticus

(Linnaeus, 1758)

Հատուկ պահպանություն

Քիչ մտահոգող տեսակ
IUCN 3.1 Least Concern : 144179

Արեալ

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

Կարճապոչ ծովահեն որոր^[1] (լատ.՝ Stercorarius parasiticus), որորների ընտանիքի (լատ.՝ Stercorariidae) ծովային թռչուն։

Բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի երկարությունը 44-ից 55 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 88-125 սմ։ Զուգավորման շրջանում գտնվող արու և էգ թռչունների մոտ գլխի գագաթը մուգ սևամորթ կամ մոխրագույն-շագանակագույն է, մեջքը, գոտկատեղը, փորը և պոչի տակը մոխրագույն-դարչնագույն են։ Գլխի կողմերը, պարանոցի հետևը, կոկորդը և ամբողջ կրծքավանդակը սպիտակ են, կողմերի և պարանոցի հետևի մասում կա ոսկե դեղին երանգ։ Կտուցը սև է հիմքը ձիթապտղի սևավուն, կանաչավուն կամ մոխրագույն երանգով, թաթերը՝ սև։ Ձմռանը այս թռչունները նման են զուգավորման շրջանին, բայց թուխ փետուրները փոքր-ինչ բացավուն են` նուրբ փետուրի սպիտակավուն ավարտի պատճառով, մուգ շագանակագույն բծերը հայտնվում են պարանոցի, կոկորդի և կողմերի կողմերում և հետևում, իսկ ներքևի հետևի և որովայնի վրա հայտնվում են մուգ և թեթև լայնակի շերտեր։ Կարճապոչ ծովահեն որորի ընդհանուր գույնը մոխրագույն-շագանակագույն, դեղնավուն-շագանակագույն կամ դեղնավուն-մոխրագույն է, գլխի հետևին և մարմնի վրա կան բծեր, ավելի գունատ է աչքերի շուրջը, կզակը, թևերի ծայրերը և փորը։ Կտուցը վարդագույն-մոխրագույն-կապույտ է, սև բծերով, թաթերը բաց գորշ-կապույտ են, վարդագույն բծերով։

Ձայնը ճղճղոցով, քթախոս կամ մլավոցով՝ շատ բազամազան հնչյուններով։ Կտրուկ ձայնը հիշեցնում է սիրամարգի աղաղակը՝ «կաոու», երբեմն էլ ցածր հնչյուններ են «կակ... կակ...»:

Արեալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարճապոչ ծովահեն որորները բնադրում են Եվրասիայի և Հյուսիսային Ամերիկայի տունդրաներում։ 1977 թվականին թռչնաբան Վելիխանինը հաստատեց, որ կա նաև տեսակ, որը բնադրում է հարավային շրջանում։ 2000 թվականի հունիս ամսվա ընթացքում կղզու վրա տեսակների կրկնակի ուսումնասիրության արդյունքում հայտնաբերեց գորշ որոր տեսակի 15 թռչուն, այդ թվում՝ երեքը բնադրած զույգ և 2 աղվափետուր ճտեր^[2]։

Այն ձմեռում է Հյուսիսատլանտյան օվկիանոսի ջրերում, Հարավային Ամերիկայի առափնյա ջրերում, Հյուսիսային Ամերիկայի արևելյան ափերին, Հարավային Ավստրալիայում, Աֆրիկայի արևմտյան ափերին, Ասիայի արևելյան ափերին, Կարմիր ծովում և Պարսից ծոցում։ Փոքր թվով թռչուններ ձմեռում են Սև և Միջերկրական ծովերում։

Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեռական հասունությունը կատարվում է 3-5 տարեկանում։ Մոնոգամ են։ Բույնը փորում են հողի փափուկ խորություններում 120-150 սմ տրամագծով և 50 մմ խորությամբ, որը երեսպատում են գաճաճ կեչու չոր տերևներով կամ ուռենու կամ քարաքոսերի կտորներով։ Էգ թռչունը դնում է 2 ձու շագանակագույն ձիթենու կամ կանաչավուն ձիթենու գույն։ Երկու թռչուններն էլ թուխս են նստում միջինը 26 օր։ 25-30 օրական ճտերը բարձրացնում են թևերը, բայց նրանց ծնողները կերակրում են ևս 4-5 շաբաթ, որից հետո նրանք անցնում են ինքնուրույն ապրելու։

Սնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամենից հաճախ կարճապոչ ծովահեն որորը հիմնականում սնունդ է հայթայթում ծովերից, բևեռներից և այլ շրջաններից, փակուղիներում, սուզահավեր, սուզաբադեր և ամենահաջողվածը գրոհն է երկուսը միասին, կամ՝ երեքը, նույնիսկ հինգը։ Հիմնական սնունդ են հանդիսանում լեմինգները, բմբլավոր թռչունները և ճնճղուկները, սուզահավերի ձվերը, բադերը, որորները, սպիտակ կաքավները։ Ծովում կարճապոչ ծովահեն որորը ձուկ է որսում, իսկ հիմնական մակերևույթում որսում է անողնաշարավոր կենդանիներ։ Գարնանը և աշնանը որորների սննդակարգում զգալի դեր են խաղում հատապտուղները, հիմնականում ագռավախաղողը, հապալասը, ինչպես նաև գազարն ու դեն նետված սնունդը։

Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շոտլանդիայի Ֆուլա կղզում կառուցվել է արգելոց, որում կարճապոչ ծովահեն որորը ընդգրկված է հատուկ պահպանության տեսակների ցանկում^[3]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարճապոչ ծովահեն որորների տարածման քատեզ
Կարճապոչ ծովահեն որոր
Կարճապոչ ծովահեն որոր (Իսլանդիա)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel und Wolfgang Fiedler (Hrsg): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel, Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2

Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կարճապոչ ծովահեն որոր կատեգորիայում։

[1] Կաղապար:Книга:Пятиязычный словарь названий животных. Птицы

[2] К авифауне Курильских островов – тема научной статьи по рыбному хозяйству и аквакультуре читайте бесплатно текст научно-исследовательской работы в электронной библиотеке Кибер...

[3] Заказник «Фула»

[1]

[2]

[3]