Կարլ Գոլդմարկ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Կարլ Գոլդմարկ
Goldmark Károly.jpg
Բնօրինակ անունգերմ.՝ Karl Goldmark
Ծնվել էմայիսի 18, 1830(1830-05-18)[1][2][3][4][5]
Keszthely, Zala County, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրիական կայսրություն, Գերմանական միություն[6]
ԵրկիրFlag of Hungary.svg Հունգարիա
Մահացել էհունվարի 2, 1915(1915-01-02)[1][2][3][4][5] (84 տարեկանում)
Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[7][6]
Ժանրերօպերա և սիմֆոնիա
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, երաժշտության ուսուցիչ, դաշնակահար, երաժիշտ և ջութակահար
Գործիքներդաշնամուր
ԱշխատավայրԿարլի թատրոն
ԿրթությունՎիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան
Károly Goldmark Վիքիպահեստում

Կարլ Գոլդմարկ (գերմ.՝ Karl Goldmark, հունգ.՝ Goldmark Károly, մայիսի 18, 1830(1830-05-18)[1][2][3][4][5], Keszthely, Zala County, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրիական կայսրություն, Գերմանական միություն[6] - հունվարի 2, 1915(1915-01-02)[1][2][3][4][5], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[7][6]), ավստրիացի և հունգարացի կոմպոզիտոր, մանկավարժ և ջութակահար[8]:

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարլ Գոլդմարկը ծնվել է Բալատոն լճի ափին գտնվող հունգարական ոչ մեծ Կոստհեյ քաղաքում, հրեա կանտորի (եկեղեցական երգիչ) ընտանիքում[9]: 1834 թվականին նրա ընտանիքը տեղափոխվել է Բուրգենլանդի Դոյչկրոյց քաղաք (ներկայում Ավստրիա), որտեղ ապրել է աղքատության մեջ: Տասնմեկ տարեկանում Կարլը սկսել է ջութակ նվագել սովորել և երեք տարի ուսանել է Շոպրոն քաղաքի երաժշտական դպրոցում: Տասնչորս տարեկանում տեղափոխվել է Վիեննա, մեկուկես տարի երաժշտություն պարապել չեխ կոմպոզիտոր, դիրիժոր Լեոպոլդ Յանսայիի մոտ: Հետագայում մտադրվել էր ընդունվել Վիեննայի կոնսերվատորիա, սակայն դրան խանգարում են 1848 թվականի հեղափոխական իրադարձությունները, ինչպես նաև դրամի պակասությունը: 18 տարեկանից Գոլդմարկը սկսում է հանդես գալ որպես ջութակահար Վիեննայի Կարլի թատրոնում, որտեղ սովորել է նաև դաշնամուր նվագել, սակայն որպես կոմպոզիտոր նա ինքնուս է մնացել: 1863 թվականին Գոլդմարկը կրթության նախարարության կողմից խրախուսական թոշակ է ստանում երաժշտությունից:

1858 թվականին Գոլդմարկն առաջին անգամ ելույթ է ունեցել իր հեղինակած երաժշտական ստեղծագործությունների կատարմամբ: 1860-ական թվականներին նա ելույթ է ունեցել լարային քառյակի կազմում, ինչի շնորհիվ ծանոթացել է Յոհաննես Բրամսի հետ, ով, չնայած եղած տարաձայնություններին, դառնում է նրա մտերիմ ընկերը: Բրամսի հետ Կարլ Գոլդմարկը ճանապարհորդում է Իտալիայում, այցելում Բադեն և Կլոստերնոյբուրգ: Բացի Բրամսից` կոմպոզիտորը մտերիմ է եղել Յոհան Շտրաուսի ընտանիքի հետ, համատեղ աշխատել է Գուստավ Մալերի հետ, ով դիրիժորություն է արել Գոլդմարկի երեք օպերաներում («Դարբնոցի մոտի տնակը» 1896, «Ռազմագերիները» 1899, «Սավայի թագուհին» օպերայի նոր բեմադրություն 1901): Սակայն Մալերի և Գոլդմարկի հարաբերությունները բավականին լարված էին այն բանից հետո, երբ վերջինս Վիեննայի Երաժշտության ընկերներ միավորման կազմում 1881 թվականին Բեթհովենի մրցանակը, ինչին հավակնում էր Մալերը, հանձնել է կոնսերվատորիայի ուսուցիչ Ռոբերտ Ֆուքսին:

Կարլ Գոլդմարկի առաջին կոմպոզիտորական հաջողությունը կայացել է 1865 թվականին «Սակունտալա» ուվերտյուրայով, որը կատարվել է 1865-1866 թվականների համերգաշրջանի ֆիլհարմոնիկ չորրորդ համերգում: Կոմպոզիտորի առավել հաջող հայտնի ստեղծագործություններից է 1871 թվականին ստեղծված «Սավայի թագուհին» օպերան, որը բեմադրվել է Վիեննայի պետական օպերայի բեմում ընդհուպ մինչև 1936 թվականը: Գոլդմարկի նախընտրած երաժշտական ստեղծագործողներն էին Ֆելիքս Մենդելսոնը, Ռոբերտ Շումանը, Ռիխարդ Վագները, ում հետ Գոլդմարկը հանդիպել է 1860 թվականին: Նա մանկավարժական գործունեությամբ է զբաղվել. նրա աշակերտներից է եղել այնպիսի տաղանդավոր կոմպոզիտոր, ինչպիսին Յան Սիբելիուսն է: Գոլդմարկը 19-20-րդ դարերի սահմանագլխին համարվում էր ժամանակի ամենատաղանդավոր կոմպոզիտորներից մեկը և մեծ հռչակ էր վայելում: Հունգարիայում նա եղել է Բուդապեշտի համալսարանի պատվավոր դոկտոր և մինչ օրս էլ համարվում է այդ երկրի ազգային կոմպոզիտոր: Մահացել է 1915 թվականին, թաղված է Վիեննայի Հրեական հին գերեզմանատանը:

1925 թվականին Վիեննայի հրապարակներից մեկը կոչվել է Գոլդմարկի անունով: Դոչկրոյց քաղաքում 1980 թվականին բացվել է կոմպոզիտորի թանգարանը: Գոլդմարկի զարմիկը ամերիկացի նշանավոր կոմպոզիտոր և դաշնակահար Ռուբին Գոլդմարկն է:

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օպերաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Սավայի թագուհին, օպերա չորս գործողությամբ (op.27; 1871), լիբրետոն` Սոլոմոն Մոզենտալի: Առաջնախաղը կայացել է 1886 թվականի նոյեմբերի 19-ին Վիեննայի պետական օպերայում:
  • Մերլին, օպերա երեք գործողությամբ: Լիբրետոն` Զիգֆիդ Լիպիների: Առաջնախաղը կայացել է 1886 թվականի նոյեմբերի 19-ին Վիեննայի պետական օպերայում:
  • Դարբնոցի մոտի տնակը, օպերա երեք գործողությամբ: Լիբրետոն` Ալֆրեդ Վիլների:Առաջնախաղը կայացել է 1896 թվականի մարտի 21-ին Վիեննայի պետական օպերայում:
  • Օտարը: Առաջնախաղը կայացել է 1897 թվականին:
  • Ռազմագերիները, օպերա երկու գործողությամբ: Լիբրետոն` Էմիլ Շլիխտի: Առաջնախաղը կայացել է 1899 թվականի հունվարի 17-ին Վիեննայի պետական օպերայում:
  • Գյոտց ֆոն Բեռլիհինգեն, օպերա հինգ գործողությամբ: Լիբրետոն` Ալֆրեդ Վիլների: Առաջնախաղը կայացել է 1902 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Բուդապեշտի ազգային օպերայում:
  • Ձմեռային հեքիաթ, օպերա երեք գործողությամբ:Լիբրետոն` Ալֆրեդ Վիլների: Առաջնախաղը կայացել է 1908 թվականի հունվարի 2-ին Վիեննայի պետական օպերայում:

Ուվերտյուրաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Սակունտալա op. 13 (1865), առաջին մեծ հաջողությունը[10]
  • Պենտեսիլայա op. 31 (1884)
  • Գարնանը op. 36 (1887)
  • Շղթայված Պրոմեթևս op. 38 (1889)
  • Սաֆա op. 44 (1894)
  • Իտալիայում op. 49 (1904)

Սիմֆոնիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Sinfonie Nr. 1 op. 26 (Գյուղական հարսանիք, 1877)
  • Sinfonie Nr. 2 Es-Dur op. 35 (1887)

Նվագախմբային ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Կոնցերտ ջութակի և նվագախմբի համար Nr. 1 a-Moll op. 28

Երգչախմբային երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Անձրևի երգը op. 10
  • Երկու պիես տղամարդկանց երգչախմբի համար op. 14
  • Գարնան ցանցեր, տղամարդկանց երգչախմբի համար, 4 եղջերափող և դաշնամուր op. 15
  • Հանդարտություն ծովում և բարի ճանապարհ, տղամարդու երգչախմբի և եղջերափողերի համար op. 16
  • Երկու պիես տղամարդկանց երգչախմբի համար op. 17
  • Գարնան հիմներ, ալտի, երգչախմբի և նվագախմբի համար op. 23
  • Ֆուշերի հովտում, երգչախմբային վեց երգ op. 24
  • Psalm CXIII, մենակատարի, երգչախմբի և նվագախմբի համար op. 40
  • Երկու պիես տղամարդկանց երգչախմբի համար op. 41
  • Երկու երգ չորս ձայնի և դաշնամուրի համար op. 42

Ստեղծագործություններ ջութակի (կամ թավջութակի) և դաշնամուրի համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Suite für Violine und Klavier E-Dur op.11 (siehe Erstausgabe, Edition Schott)
  • Suite für Violine und Klavier Es-Dur op. 43
  • Sonate für Violine und Klavier op. 25
  • Ballade für Violine und Klavier op. 54
  • Romanze für Violine und Klavier op. 51
  • Sonate für Cello und Klavier F-Dur op. 39
  • Violinkonzert a-Moll op. 28 (1878)

Ստեղծագործություններ դաշնամուրի համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Գրոհ և ընկրկում — 9 պիես, op. 5
  • 3 պիես դաշնամուրի համար z. 4 Hdn., op. 12
  • Հունգարական պարեր դաշնամուրի համար z. 4 Hdn., op. 22 (հետագայում հեղինակի կողմից գործիքավորվել է նվագախմբի համար)
  • 4 պիես դաշնամուրի համար, op. 29
  • Գեորգիններ — 6 պիես դաշնամուրի համար, op. 52

Կամերային երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Klaviertrios op. 4 und op. 33
  • Klavierquintett B-Dur op. 30
  • Klavierquintett c-Moll op. 54
  • Streichquartett B-Dur op. 8 (1860)
  • Streichquintett op. 9

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 SNAC — 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 International Music Score Library Project — 2006.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/ABC04834/05297.htm
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #119527995 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  8. ↑ Peter Revers Michael Cherlin, Halina Filipowicz, Richard L. Rudolph The Great Tradition and Its Legacy 2004; ISBN 1-57181-403-5, p. 227; "During the late nineteenth century, Karl Goldmark was among the most internationally celebrated of Viennese composers."
  9. ↑ «Гольдмарк, Карл»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հրեական հանրագիտարան: In 86 Volumes (82 Volumes and 4 Additional Volumes)։ St. Petersburg։ 1890–1907 
  10. ↑ Соловьёв Н. Ф. (1890–1907)։ «Гольдмарк, Карл»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ 

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Karl Goldmark: Erinnerungen aus meinem Leben. Rikola, Wien 1922. (Autobiographie)
  • Harald Graf: Carl Goldmark. In: Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungarica. Bd. 38, Fasc 3/4, 1997.
  • Michael Jahn / Clemens Höslinger: Vergessen. Vier Opernkomponisten des 19. Jahrhunderts. J. F. Halévy, A. Rubinstein, K. Goldmark und J. J. Abert. Schriften zur Wiener Operngeschichte 6. Verlag Der Apfel, Wien 2008. ISBN 978-3-85450-288-3

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կարլ_Գոլդմարկ&oldid=7145615» էջից