Jump to content

Կարլ Այնշտայն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կարլ Այնշտայն
գերմ.՝ Karl Einstein
Դիմանկար
Ծնվել էապրիլի 26, 1885(1885-04-26)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՆոյվիդ, Ռայնլանդ Պֆալց[4][5]
Մահացել էհուլիսի 5, 1940(1940-07-05)[1][2][6][…] (55 տարեկան)
Մահվան վայրՊո
Քաղաքացիություն Գերմանական կայսրություն,  Գերմանիա,  Ֆրանսիա և  Իսպանիա
ԿրթությունHU Berlin
Մասնագիտությունարվեստագետ, անարխիստ, գրող, սցենարիստ, արվեստի քննադատ, բանաստեղծ, արձակագիր և քննադատ
ԵրեխաներNina Auproux-Einstein?
🌐
carleinstein.org
 Carl Einstein Վիքիպահեստում

Կարլ Այնշտայն ( գերմ.՝ Carl (Karl) Einstein. ապրիլի 26, 1885(1885-04-26)[1][2][3][…], Նոյվիդ, Ռայնլանդ Պֆալց[4][5] - հուլիսի 5, 1940(1940-07-05)[1][2][6][…], Պո), գերմանացի բանաստեղծ և փորձարար-արձակագիր, արվեստի տեսաբան, քննադատ, ըստ քաղաքական հայացքների՝ անարխիստ։

Հուշատախտակ բեռլինյան այն տան պատին (Zeltingerstrasse 54), որտեղ Կ. Այնշտայնն ապրել է մինչև 1928 թ.

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալբերտ Այնշտայնի հետ ազգակցական կապ չի ունեցել, չնայած երբեմն նշվում է որպես նրա եղբորորդի: Եղել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի մասնակից, բանակում հակապատերազմական հուզումների ակտիվիստ, Բրյուսելում հիմնադրված զինվորական խորհրդի անդամ, «Սպարտակ» միության անդամ, մասնակցել է 1918-1919 թվականների հեղափոխական իրադարձություններին Բեռլինում։

Որպես «Բեբուկին, կամ Հրաշքների դիլետանտները» (հրատարակված 1912 ) փորձարարական վեպի հեղինակ ՝ մտերիմ է եղել էքսպրեսիոնիստների և դադաիստների հետ, նրանց պես տպագրվել է «Die Aktion» և «Der Blutige Ernst» ավանգարդիստական ամսագրերում։ Ընկերություն է արել Ջորջ (Գեորգ) Գրոսի հետ, ծանոթացել Իլյա Էրենբուրգի հետ (Էրենբուրգը հիշատակում է նրան Ն. Բուխարինին հղած իր նամակներից մեկում): Հեղինակել է «Նեգրո պլաստիկ» ( 1915 ), «20-րդ դարի արվեստ» ( 1926 ), «Լանդշաֆտի ներածություն» ( 1930 ) նորարարական գրքերը, մենագրություններ Մոզես Կիսլինգի, Ջորջո Դե Կիրիկոյի, Ժորժ Բրաքի, ճապոնական փորագրության մասին: Իր «Վատ լուրեր» ( 1921 ) հակակրոնական պիեսի համար հալածանքների ենթարկվելով՝ 1922 թվականին ստիպված է եղել մեկնել Ֆրանսիա։

Փարիզում մտերմացել է Ժորժ Բատայի և Միշել Լեյրիսի հետ (նա շատ գործեր է տպագրել նրանց «Documents» / «Փաստաթղթեր» ամսագրում), սյուրռեալիստների հետ, ընկերացել է Պիկասոյին, քարոզել է աֆրիկյան արվեստն ու գեղարվեստական պարզունակությունը՝ պրիմիտիվիզմը։ Աշխատել է կինոյում, գրել Ժան Ռենուարի «Թոնի» ( 1935 ) ֆիլմի սցենարը։ 1936 - 1938 թվականներին մասնակցել է Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմին հանրապետականների կողմից, կռվել Դրուտտիի շարասյունում, վիրավորվել մարտում։ 1940 թվականին կալանավորվել է Ֆրանսիայի հարավում՝ որպես թշնամի երկրի հպատակ, բայց նախքան գերմանացիների գալը ազատ է արձակվել։ Հայտնվելով անելանելի վիճակում, երբ ֆաշիստական զորքերի կողմից օկուպացված Ֆրանսիայից անհնար էր գաղթել ֆրանկոիստական Իսպանիա, նա ինքնասպան եղավ ֆրանս-իսպանական սահմանին (ինքն իրեն կախելու միջոցով)։

Ժառանգություն և ճանաչում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերջին տարիներին Կարլ Այնշտայնի գրվածքները բազմիցս հավաքվել ու հրատարակվել են Գերմանիայում, Ֆրանսիայում և Իսպանիայում։ Գերմանիայում ստեղծվել է Կառլ Այնշտայնի անվան ընկերություն, 1990 թվականից նրա անունը կրող մրցանակ է շնորհվում գեղարվեստական քննադատության համար։ 2000 թվականին Լիլո Մանգելսդորֆը նկարահանել է «Բեբուկին. Հանդիպում Կարլ Այնշտայնի հետ» ֆիլմը:

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Bebuquin oder die Dilettanten des Wunders. Էյն Roman.Berlin: Verlag der Wochenschrift; Die Aktion, 1912 թ.
  • Neue Blätter. Berlin: Baron, 1912. / Նոյե Բլատեր. Բեռլին: Բարոն, 1912 թ.
  • Wilhelm Lehmbrucks graphisches Werk. Բեռլին: Կասիրեր, 1913 թ.
  • Negerplastik. Leipzig / Նեգերպլաստիկ. Լայպցիգ: Verlag der weißen Bücher, 1915 թ.
  • Der Unentwegte Platoniker. Լայպցիգ: Վոլֆ, 1918 թ.
  • վ / Աֆրիկյան պլաստիկ. Բեռլին: Վասմութ, 1921 թ.
  • Die Schlimme Botschaft. Բեռլին: Rowohlt, 1921 թ.
  • Der Frühere Japanische Holzschnitt. Բեռլին: Վասմութ, 1922 թ.
  • Afrikanische Märchen und Legenden. Rowohlt, 1925 թ.
  • Die Kunst des 20. Ջահրհունդերց. Բեռլին: Propyläen, 1926 թ.
  • Entwurf einer Landschaft. Փարիզ: Կանվեյլեր, 1930 թ.
  • Giorgio di Chirico. / Ջորջո դի Կիրիկո. Բեռլին: Galerie Flechtheim, 1930:
  • Georges Braque / Ժորժ Բրաք, Փարիզ. Éditions des chroniques du jour; Լոնդոն՝ Zwemmer; Նյու Յորք՝ Է. Վեյհե, 1934 թ.

Համակցված հրատարակություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Fabrikation der Fiktionen/ Hg. v. Սիբիլ Պենկերտ. Ռայնբեկ բ. Համբուրգ: 1973 թ.
  • Gesammelte Werke. Herausgegeben von Ernst Nef. Վիսբադեն: Լայմս, 1962 թ.
  • Werke. 3 Բանդե. Բեռլին: Մեդուզա, 1980-1985 թթ.
  • Bebuquin oder Die Dilettanten des Wunders. Prosa und Schriften 1906-1929/. Herausgegeben von Hermann Haarmann und Klaus Siebenhaar. Լայպցիգ, Վայմար: Կիպենհոյեր, 1989 թ.
  • Einstein Carl; Kahnweiler Daniel-Henry. Correspondance 1921—1939/ Այնշտայն Կարլ; Կանվեյլեր Դանիել-Հենրի. Նամակագրություն 1921-1939/ Traduite, présentée et annotée par Liliane Meffre. Մարսել: Dimanche, 1993 թ.
  • Werke. Berliner Ausgabe. 6 Bände/ Herausgegeben von Hermann Haarmann und Klaus Siebenhaar. Բեռլին: Fannei & Walz, 1992-1996 թթ.

Նրա մասին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Penkert S. Carl Einstein. Beiträge zu einer Monographie. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1969.
  • Oehm H. Die Kunsttheorie Carl Einsteins. München: Fink, 1976.
  • Dethlefs H.J. Carl Einstein. Konstruktion und Zerschlagung einer ästhetischen Theorie. Frankfurt/ Main; New York: Edition Qumran im Campus Verlag, 1985.
  • Braun C. Carl Einstein. Zwischen Asthetik und Anarchismus. Zu Leben Und Werk Eines Expressionistischen Schriftstellers. München, 1987.
  • Ihrig W. Literarische Avantgarde und Dandysmus. Eine Studie zur Prosa von Carl Einstein bis Oswald Wiener. Frankfurt/Main: Athenäum, 1988.
  • Meffre L. Carl Einstein et la Problematique Des Avant-Gardes dans Les Arts Plastiques. Bern, Frankfurt am Main, New York, Paris: 1989.
  • Carl Einstein. Materialien / Herausgegeben von Rolf-Peter Baacke unter Mitarbeit von Gerti Fietzek. Berlin: Silver & Goldstein. 1990.
  • Carl Einstein. Prophet der Avantgarde / Klaus Siebenhaar, Hermann Haarmann, Hansgeorg Schmidt-Bergmann, Hrsg. Berlin: Fannei und Walz, 1991.
  • Quast A. Das Neue und die Revolte. Schlüsselbegriffe der Avantgarde bei Guillaume Apollinaire und Carl Einstein. Bonn: Romanisticher Verlag, 1994.
  • Carl-Einstein-Kolloquium 1994/ Klaus H. Kiefer, Hg. Frankfurt/M., Berlin, New York, Paris, Wien 1996.
  • Günter M. Anatomie Des Anti-Subjekts: Zur Subversion Des Ich Bei Siegfried Kracauer, Walter Benjamin Und Carl Einstein. Würzburg: Konigshausen & Neumann, 1996.
  • Sorg R. Aus den «Gärten der Zeichen». Zu Carl Einstein «Bebuquin». München: Fink 1997.
  • Pan D.T. Modernist steps toward primitivistic aesthetic: Carl Einstein and the primitivism of Friedrich Nietzsche, Wassily Kandinsky, and Franz Kafka. Ann Arbor: UMI, 1998.
  • Carl Einstein: colloque Centre Pompidou, Sorbonne / Jean-Marie Valentin, ed. Paris: Didier, 1998.
  • Monnoyer J.-M. Walter Benjamin, Carl Einstein et les arts primitifs. Pau: Publ. de l’Univ. de Pau, 1999.
  • Carl Einstein in Brüssel: Dialoge über Grenzen/ Roland Baumann/Hubert Roland (Hrsg.). Frankfurt/Main a.o.: Lang, 2001.
  • Wurm C. Carl Einstein: 1885—1940. Berlin: Stiftung Archiv der Akad. der Künste, 2002.
  • Meffre L. Carl Einstein: 1885—1940; itinéraires d’une pensée moderne. Paris: Presses de l’Univ. de Paris-Sorbonne, 2002.
  • Joyce C. Carl Einstein in Documents and his collaboration with Georges Bataille. Philadelphia: Xlibris, 2002
  • Dahm J. Der Blick des Hermaphroditen. Carl Einstein und die Kunst des 20. Jahrhunderts. Würzburg: Königshausen & Neumann, 2003.
  • Die visuelle Wende der Moderne. Carl Einsteins «Kunst des 20. Jahrhunderts»/ Hrsg. v. Klaus H. Kiefer. München: Fink, 2003.
  • Neundorfer G. «Kritik an Anschauung». Bildbeschreibung im kunstkritischen Werk Carl Einsteins. Würzburg: Königshausen & Neumann, 2003.
  • Мириманов В. Б. Карл Эйнштейн и Владимир Матвей (Марков) — первые исследователи африканского искусства // Культуры Африки в мировом цивилизационном процессе / Отв. ред. Р. Н. Исмагилова. — М.: Восточная литература, 1997. — С. 28—38. — 336 с. — 850 экз. — ISBN 5-02-017945-0
  • Эренбург И. Люди, годы, жизнь. Воспоминания в 3-х томах. Т. 1, М.: Советский писатель, 1990, с. 382—383.
  • Ямпольский М. Демон и лабиринт. М.: Новое литературное обозрение, 1996, с. 268—269.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Կերպարվեստի արխիվ
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.tribalartmagazine.com/en/commander/magazines/tribal_art_spring_xiii_2_51/carl_einstein.html
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Babelio (ֆր.) — 2007.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարլ Այնշտայն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կարլ_Այնշտայն&oldid=10536846» էջից