Կարագանա ծառանման

Կարագանա ծառանման
Կարագանա ծառանման
Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Բակլածաղկավորներ (Fabales)
Ընտանիք	Բակլազգիներ (Fabaceae)
Ենթաընտանիք	Բակլայիններ (Faboideae)
Տրիբա	Galegeae
Ցեղ	Կարագանա (Caragana)
Տեսակ	Կարագանա ծառանման (C. arborescens)
Միջազգային անվանում
Caragana arborescens Lam., 1785
Կարգավիճակ
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Քիչ մտահոգող տեսակ

Կարագանա ծառանման կամ Պայթակենի ծառանման (լատին․՝ Caragána arboréscens), բակլազգիների ընտանիքին պատկանող տերևաթափ թուփ։

Նկարագիր

Կարագանա ծառանմանն ունի 2-5 մ բարձրություն, հարթ բուն և ճյուղեր, մոխրականաչավուն կեղև, մոխրականաչ ընձյուղներ, 10 սմ երկարություն ունեցով տերևներ, դեղին և միայնակ ծաղիկներ։ Ծաղիկները լինում են երբեմն 2—5–ական խմբերով։ Ունդերը գլանաձև են՝ ծածկված մետաքսանման աղվամազով, 3,5—6,5 սմ երկարությամբ, պարունակում են 5—8 սերմեր։ Բույսն երբեմն առաջացնում է ոչ խիտ մացառուտներ, աճում է նաև ենթաանտառներում, աչքի է ընկնում երաշտադիմացկունությամբ, արտակարգ ցրտադիմացկունությամբ, պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ։ Ծաղկում է մայիս-հունիս ամիսներին, բայց պտուղները հասունանում են հուլիս-օգոստոս ամիսներին։

Տերևիկները էլիպսաձև են կամ հակառակ-ձվաձև, բութ կամ փոսիկավոր գագաթով, մինչև 3 սմ երկարությամբ և 1,5 սմ լայնությամբ, վերևի կողմից՝ մերկ, ներքևի կողմից մազմզուկապատ։ Ծաղկաբույլերն ունեն մինչև 5 սմ երկարություն, կազմված են մոտ 1 սմ երկարությամբ 5—8 ծաղիկներից, (առանձին ծաղիկներ ունեն մոտ 2 սմ երկարություն), որոնք ծածկված են նոսր մազմզուկներով, վառ դեղնավուն են։ Բաժակը զանգականման է, սուր ատամներով։ Առագաստն ունի կարմրադարչնագույն Նախշեր, թևիկները հավասար են կամ նավակից կարճ են։ Սերմնարանը մերկ է կամ նուրբ աղվամազապատ։ Ունդերն ունեն 5—8 սմ երկարություն և 2-3 սմ լայնություն, կարճ կոթունավոր են, բազմասերմ։ Սերմերը երիկամաձև են, հարթ, անփայլ, համարյա սև։ Ծաղկում Է մայիս-հուլիս ամիսներին, պտուղները հասունանում են հուլիս, հոկտեմբերին։ Մշակվում է Երևանի բուսաբանական այգում։ Արտակարգ չորադիմացկուն է, լուսասեր և ջերմասեր։ Պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ։ Բազմանում է սերմերի միջոցով։ Կարելի է աճեցնել ծովի մակերևույթից մինչև 2000 մ բարձրությունների վրա։ Ցուրտ շրջաններում ցրտահարվում է մինչև գետնի մակերեսը, սակայն նույն տարում արագ աճելով ծաղկում և առատորեն պտղաբերում է։ Էկոլոգիական խումբը' VIII: Մշակության հավանական շրջանները 3, 8—9, 12—14, 1 7-28, 32:

Տարածում

Տարածված է Արևմտյան Սիբիրում, արևելյան Ղազախստանում, Մոնղոլիայում։ Աճում է անտռային գոտիներում, գետերի ափերի մոտ և ժայռերում։ Մշակվում է ամենուրեք, քանի որ կլիմայավարժվել է և հարմարվել է վերին, ստւորին և միջին լեռնային գոտիների պայմաններին։ Լուսասեր լինելուց բացի աճում է նաև ստվերային վայրերում։

Կիրառում

Կիրառվում է անտառկուլտուրաներում, պաշտպանիչ տնկարկներում որպես դեկորատիվ ձևավորում։ Պիտանի է հատկապես բարձրլեռնային շրջանների անտառապատման և կանաչապատման համար։ Բնային մացառներ տալու շնորհիվ օգտագործվում է թեք լանջերում մացառուտներ առաջացնելու համար։ Հայաստանում մշակվում է ամենուրեք, ստորինից մինչև բարձր լեռնային գոտիներում։ Բնափայտը օգտագործում են մանր խառատային իրեր և փայտյա մասեր պատրաստելու համար։ Կեղևը և նուրբ ճյուղերը օգտագործում են զամբյուղներ հյուսելու համար։ Մեղրատու է։ Մեկ ծաղիկը տալիս է 1-4 մգ նեկտար, որը պարունակում է 18% շաքար։ 1 հա տնկարկից մեկ սեզոնում ստանում են 350 կգ մեղր։ Սերմերը պարունակում են 12-15 % շուտ չորացող յուղեր, հրաշալի կեր են թռչունների համար։ Տերևները պարունակում են կապույտ գույնի ներկանյութեր։ Ունի մի շարք պարտիզային ձևեր, որոնք աչքի են ընկնում սաղարթի ձևով (լացող, թզուկ), տերևների սկզբնական գույնով (բացվելիս՝ ոսկեդեղին) և այլ հատկանիշներով։

Գրականություն

• Լ.Հ.Հարությունյան, Քո շրջապատի թփերը, Երևան, 1984։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարագանա ծառանման» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարագանա ծառանման» հոդվածին։