Կաունասի կոտորած
Կաունասի կոտորած, Լիտվայում իրականացված Հոլոքոստի մաս, տեղի է ունեցել 1941 թվականի հունիսի 25-29-ը Կաունաս քաղաքում։ Ամենահայտնի միջադեպը տեղի է ունեցել հունիսի 27-ին Լետուկիսի ավտոտնակում, որի ընթացքում մի քանի տասնյակ հրեաներ հրապարակավ խոշտանգվել և մահապատժի են ենթարկվել։ Դրանից հետո համակարգված մահապատիժներ են տեղի ունեցել Քովենի ամրոցի տարբեր բերդամասերում, հատկապես Յոթերորդ և Իններորդ բերդամասերում[1]։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1941 թվականի հունիսի 22-ին նացիստական Գերմանիան հարձակվել ԽՍՀՄ-ի վրա։ Այդ օրը Լիտվայում սկսվել է ազգային ընդվզում ընդդեմ խորհրդային իշխանությունների։ Լիտվայի ակտիվիստների ճակատը հունիսի 23-ին վերահսկողություն է հաստատել Կաունասի վրա[2]։ ՍՍ բրիգադեֆյուրեր Վալտեր Շտալեկերը ժամանել է հունիսի 25-ի առավոտյան և քաղաքում ելույթներ է ունեցել հրեական ջարդեր հրահրելու համար։ Շուտով Ալգիրդաս Կլիմայտիսը Քաունասում կոտորած է սկսել Տիլզիտից կազմված ՍԴ ջոկատի հետ, որի կազմում եղել է 600 մարդ[3]։
Կոտորած[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաունասում հրեաների վրա հարձակումներն սկսվել են հունիսի 25-ին։ Հունիսի 28-ի դրությամբ՝ Կաունասի կոտորածներում զոհվել է 3800 մարդ, իսկ մոտակա այլ շրջաններում` 1200 մարդ[2]։ Այնուամենայնիվ, կարծիք կա (լիտվական կողմից), որ թվերը խիստ չափազանցված են[4]։
Կոտորածի հայտնի դեպքերից մեկը Լետուկիսի ավտոտնակում մի քանի տասնյակ մարդկանց հասարակական խոշտանգումն ու սպանությունն է։ Ըստ ռաբբիի՝ գերմանացիները ներկա են եղել Կաունասում, բայց կոտորածն իրականացրել են լիտվացի կամավորները։ Ռաբբին ասել է նաև, որ հրեաներից մեկի գլուխը սղոցել են նրա կնոջ և երեխաների առջև, և գլուխը դրեց հասարակական վայրում հետևյալ գրությամբ. «Ահա թե ինչ կանենք բոլոր հրեաների հետ»[5]։
Այլ վարկածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կան տարբեր վարկածներ այն մասին, թե ով պետք է կրի կոտորածի պատասխանատվությունը՝ նացիստները կամ լիտվացիները։ Հոկտեմբեր 15-ին Շտալեկերը զեկուցագիր է ներկայացրել Հիմլերին, որում նա գրել է, որ հաջողվել է կոտորածը ներկայացնել որպես տեղի բնակիչների նախաձեռնություն[6]։ Նա նաև գրել է, որ բավականին դժվար էր մարդկանց դրդել կոտորածի։ Հրեաները պնդում են, որ սպանությունները սկսվել են նախքան գերմանացիների ժամանումը[7]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «ПРОСЛАВЉЕНА СЛАВА МАНАСТИРА РМЊА, СВЕТИ ОТАЦ НИКОЛАЈ МИРЛИКИЈСКИ ЧУДОТВОРАЦ» (սերբերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 19-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Zvi Gitelman (ed.) Bitter Legacy: Confronting the Holocaust in the USSR, ISBN 0-253-33359-8. Indiana University Press, 1998, p. 97.
- ↑ «Extracts from a Report by Einsatzgruppe a in the Baltic Countries». jewishvirtuallibrary. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 6-ին.
- ↑ Љ. ЂУРИЋ. «Бошњак спасао манастирски крст» (սերբերեն). Novosti.rs. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ Oshry, Ephraim Annihilation of Lithuanian Jewry. — New York: Judaica Press, Inc., 1995. — С. 3. — ISBN 1-880582-18-X
- ↑ Bubnys. Lithuanian Security Police and the Holocaust (1941—1944)(չաշխատող հղում) F. W. Stahleckeris, pasitelkęs žurnalisto A. Klimaičio tariamą partizanų būrį (iš tikrųjų A. Klimaičio būrys nebuvo pavaldus nei LAF’ui, nei Lietuvos laikinajai vyriausybei), birželio 25 d. Kaune pradėjo kelti žydų pogromus. Tame pačiame 1941 m. spalio 15 d. raporte generolas atvirai ir išsamiai aprašė savo suorganizuotas žydų žudynes: «[…] Netikėtai paaiškėjo, kad suorganizuoti didesnio masto žydų pogromą išsyk gana nelengva. Čia visų pirma pasitelkėme anksčiau minėtų partizanų vadą A. Klimaitį, kurį tuo reikalu instruktavo veikęs Kaune mūsų nedidelis priešakinis būrys. A. Klimaičiui pavyko taip parengti pogromą, kad aikštėn neiškilo nei mūsų duoti nurodymai, nei mūsų iniciatyva. Pirmojo pogromo metu, naktį iš birželio 25-osios į 26-ąją, lietuvių partizanai likvidavo daugiau kaip 1500 žydų, padegė arba kitaip sunaikino keletą sinagogų ir sudegino žydų kvartalą, kuriame buvo apie 60 namų. Sekančiomis naktimis tuo pačiu būdu buvo padaryti nekenksmingais 2300 žydų. Kauno pavyzdžiu panašios akcijos, tik mažesnio masto, vyko ir kituose Lietuvos miestuose, jos palietė ir likusius tose vietose komunistus»
- ↑ Greenbaum, Masha The Jews of Lithuania: A History of a Remarkable Community 1316–1945. — 9th. — Israel: Gefen Books, 1995. — С. 307. — ISBN 965-229-132-2
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Бремя 1941 года Արխիվացված 2012-09-15(Timestamp length) archive.today
- Lietukis Garage Massacre in Kaunas (27 June 1941)
- Lithuanian militiamen in Kovno round up Jews during an early pogrom. Kovno, Lithuania, June 25-July 8, 1941.
- Kovno, Lithuania, Jews who were murdered by Lithuanian nationalists…
- «Einsatzgruppen A -The Massacres in Kovno» (անգլերեն). Holocaust Research Project. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 10-ին.