Կաշտա
| Կաշտա | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մ.թ.ա. 8-րդ դար |
| Մահացել է | մ. թ. ա. 745 |
| Գերեզման | El-Kurru |
| Քաղաքացիություն | Քուշ (թագավորություն) և .svg){kind=small} Սուդան |
| Մասնագիտություն | պետական գործիչ |
| Ամուսին | Pebatjma? |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Փարավոն և King of Kush? |
| Երեխաներ | Amenirdis I?, Piye? և Shabaka? |
 Kashta Վիքիպահեստում | |
Կաշտա, Քուշի թագավոր, Ալարա փարավոնի (Եգիպտական XXV տոհմ) ժառանգորդ։
Նրա անունը բառացիորեն թարգմանվում է որպես «կուշիտ»[1]։
Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաշտան, հավանաբար, իրեն նախորդած Ալարայի եղբայրն է։ Ենթադրվում է, որ թե՛ Կաշտան, թե՛ Ալարան ամուսնացած էին իրենց սեփական քույրերի հետ։ Այս ենթադրությունն արտացոլված է Դանհեմի և Մակադամի աշխատություններում[2], բայց Մոկրոտը կարծում է, որ այս ենթադրության համար հստակ ապացույցներ չկան։
Կաշտայի կինը Պեբատման էր։ Ստորև թվարկված են որոշ անուններ, որոնք, համաձայն ենթադրությունների, նրա զավակներն են.
- Փիանհի փարավոն, համարվում է Կաշտայի որդին։ Հնարավոր է՝ Պեբատմայից։
- Շաբակա փարավոն, հիշատակվում է որպես Ամենիրդիսի արքայադստեր եղբայր, հետևաբար Կաշտայի և Պեբատմայի որդին է։
- Հենսա թագուհի, Փիանհիի կինը, համարվում է Կաշտայի դուստրը։ Հնարավոր է` Պեբատմայից։
- Փեքսատեր թագուհի (կամ Փեքարեսլո), ամուսնացած էր Փիանհիի հետ և թաղված էր Աբիդոսում։ Հնարավոր է՝ նա մահացել էր Փիանհիի` Եգիպտոս կատարած ռազմական արշավանքին մասնակցելու արդյունքում։ Լամինգն ու Մակադամը ենթադրում են, որ նա Պեբատմայի կողմից որդեգրված դուստրն էր[2]։
- Ամոն Ամենիրդիս աստծո կինը։ Ամենիրդիսի արձանը նշում է, որ նա Կաշտայի և Պեբատմայի դուստրն է։
- Նեֆերուկակաշտա, համարվում է Կաշտայի դուստրը։ Հնարավոր է` Պեբատմայից։
Կաշտայի իշխանությունը Վերին Եգիպտոսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաշտան Նուբիան կառավարում էր Նապատա քաղաքից (Սուդանի ժամանակակից մայրաքաղաք Խարթումից 400 կմ հյուսիս)։ Նա տարածեց իր վերահսկողությունը վերին Եգիպտոսի վրա։ Կաշտան Օսորկոն III-ի դուստր Շեփենուպեթ I-ի ղեկավարումից անմիջապես հետո իր դստերը՝ Ամենիրդիս Ա-ին, նշանակեց Ամուն Աստծո միաբան Թեբեում։ Սա դարձավ «առանցքային պահ Եգիպտոսի տարածքների վրա քուշիտների իշխանության ընդլայնման գործընթացում», քանի որ օրինականացվեց վերահսկողությունը Եգիպտոսի Թեբե շրջանի վրա[3]։ Հունգարացի գիտնական Լասլո Տորիկը նշում է, որ, հավանաբար, այդ ժամանակ Քեբիտների ռազմական կայազորներն արդեն տեղակայված էին Թեբեում՝ շրջանը ստորին Եգիպտոսից պաշտպանելու համար[4]։
Տյորոկը նշում է, որ Ստորին և Վերին Եգիպտոսի վրա Կաշտայի վերահսկողության խաղաղ բնույթը հաստատվում է այն փաստով, որ Օսորկոն III-ի, Տակելոտ III-ի և Ռուդամունի հետնորդները բարձր սոցիալական կարգավիճակ ունեին Թեբեում 8-րդ դարի երկրորդ և 7-րդ դարի առաջին կեսերին, ինչն արտացոլված է այս քաղաքում նրանց հուղարկավորությունների, ինչպես նաև Օսորկոն III-ի դուստր Ամոն Շեպենուպետ I-ի և Կաշտայի դստեր Ամենիրդիս I-ի ամուսինների համատեղ գործունեության մեջ[5]։ Կաշտայի տաճարից հայտնաբերված մի աստղ Էլեֆանտինում (այժմ` Ասուան)` Խնում աստծո տեղական տաճարում, վկայում է այս տարածաշրջանի նկատմամբ նրա վերահսկողության մասին[1]։ Այն կրում է նրա գահի անունը՝ Նիմաատրե։ Եգիպտագետներն այսօր կարծում են, որ կամ նա, կամ (ամենայն հավանականությամբ) Փիանհին են եղել Նուբիայի թագավոր. Նուբիան հիշատակվում է նրա թագավորության 12-րդ տարում՝ Վադի Գասուսի հայտնի գրության մեջ, որը, Ամոնի աստծու ընտրյալ կնոջը՝ Կաշտայի դուստր Ամենիրդիսին, կապում է 19-ին գործող Ամոն Շեպենուպետ աստծո կնոջ հետ[6]։ Կաշտայի կառավարման ընթացքն անհայտ է:Որոշ աղբյուրներ Կաշտային համարում են եգիպտական փարավոնների 25-րդ տոհմի հիմնադիր, քանի որ նա քուշիտների առաջին հայտնի թագավորն էր, ով իր թագավորության ազդեցությունը տարածել է Վերին Եգիպտոսի վրա[7]։ Կաշտայի օրոք քուշիտները, որոնք բնակվում էին Նեղոսի երրորդ և չորրորդ հոսանքների միջև գտնվող տարածքներում, արագորեն ընդունել եմ եգիպտական ավանդույթները, կրոնը և մշակույթը[8]։
Երբեմն Կաշտային վերագրում են 23-րդ դինաստիայի վերջին թագավոր Զետի սերնդին։ Հավանաբար, սա վկայում է Կաշտայի` Վերին Եգիպտոսի վրա ունեցած իշխանության մասին։ Սեքստոս Հուլիոս Ափրիկանոսը (օգտվել է Մանեթոնից) Զետին վերագրում է թագավորությունը 31 տարեկան հասակում։
Փիանհին դարձել է Կաշտայի հետնորդը։
Թաղում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաշտայի և նրա մի քանի հաջորդների գերեզմանները գտնվում են Էլ-Կուրրուի թաղման համալիրում։ Համալիրի վերին մասում կա 4 հուղարկավորված մարմին։ Այս գերեզմաններից դեպի արևելք ընկած է (առնվազն) ութ բուրգերի շարքը։ Դրանցից մեկը մասամբ համընկնում է գերեզմանոցներից մեկի հետ։ Բուրգերի այս շարքի հարավային մասը պատկանում է Կաշտային և (ենթադրաբար) նրա կնոջը՝ Պեբատմային։ Այս շարքից առաջ կա բուրգերի մեկ այլ շարք, որն ընդգրկում է Փիանհիի, Շաբակիի և Տանուատամոնայի բուրգերը։
Պեբատմա բուրգի հարավում, ըստ ենթադրությունների, կա թաղվածների հերթական մի շարք։ Սրանք Նապարի, Հենսա, Կալխատա և Արտա թագուհիների դամբարանների բուրգեր են[9]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Nicholas Grimal, A History of Ancient Egypt (Oxford: Blackwell Books), 1992. p.334
- ↑ 2,0 2,1 Dows Dunham and M. F. Laming Macadam, Names and Relationships of the Royal Family of Napata, The Journal of Egyptian Archaeology, Vol. 35 (Dec., 1949), pp. 139—149, JSTOR
- ↑ László Török, The Kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization. (Handbuch der Orientalistik 31), Brill 1997. pp.148-49
- ↑ Török, p.150
- ↑ Török, p.149
- ↑ Boardman, John The Cambridge Ancient History Volume 3, Part 1: The Prehistory of the Balkans, the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries BC Cambridge University Press, 2nd edition 1982 ISBN 978-0-521-22496-3 p.570 [1]
- ↑ The New Encyclopædia Britannica: Micropædia, Vol.8, 15th edition, 2003. p.817
- ↑ Britannica, p.817
- ↑ D. M. Dixon, The Origin of the Kingdom of Kush (Napata-Meroë), The Journal of Egyptian Archaeology, Vol. 50 (Dec., 1964), pp. 121—132