Կանուդուսի պատերազմ
 | |
|---|---|
 Կանուդուսի Հիսուսի եկեղեցու ավերակները՝ 1897 թվականին | |
| Թվական | հոկտեմբերի 2, 1897 |
| Վայր | Իտամարաժու |
| Հակառակորդներ | |
|
| |
| Հրամանատարներ | |
|
| |
| Կողմերի ուժեր | |
|
| |
| Ռազմական կորուստներ | |
|
| |
| Ընդհանուր կորուստներ | |
Կանուդուսի պատերազմ կամ Կանուդուսի ապստամբություն (պորտ.՝ Guerra de Canudos), խոշոր զինված հակամարտություն, որը տեղի է ունեցել 1896-1897 թվականներին Բրազիլիայի իշխանությունների և 25-30 հազար վերաբնակների միջև, որոնք հիմնել են իրենց սեփական բնակավայրը՝ Կանուդուսը, Բահիա նահանգի հյուսիս-արևելյան մասում։
Շարժման ծագում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1888 թվականին Բրազիլիայում ստրկության վերացումից հետո Բահիա նահանգի հյուսիս-արևելքի դատարկ հողեր են սկսել գաղթել նախկին ստրուկների, անհող գյուղացիների, աղքատ հնդկացիների, հանցագործների և այլ մարգինալ ամբոխներ։ Նրանք հիմնել են Կանուդուս բնակավայրը, որը դարձել է յուրօրինակ գյուղացիական համայնքի կենտրոն։ 1896 թվականին Կանուդուսում բնակվել է մոտ 25-30 հազար մարդ[1]։
Այդ ժամանակ Բրազիլիայում սկսվել է «կաուչուկի տենդը»։ Կաուչուկային ընկերությունները փորձել են ներխուժել Կանուդուս և ստրկացնել նրա բնակիչներին, սակայն բախվել են տեղի բնակչության դիմադրությանը, որոնք հավատարիմ էին իրենց հողերին։ Գյուղական բնակչության պաշտպան Անտոնիու Մասիելը, որը հայտնի էր Կոնսելեյրու մականունով (այս մականունը կարելի է թարգմանել որպես «խորհրդատու»[2], «ուսուցիչ», «քարոզիչ» կամ «մխիթարիչ»[3]), Կանուդուսում կազմակերպել է 9 հազար մարդուց բաղկացած կրոնական համայնք, իրեն մարգարե հայտարարել և իր քարոզներում խոստացել ավելի լավ կյանք և պորտուգալական թագավոր Սեբաստիան I-ի վերադարձը[2]։
Կոնսելեյրուն դեմ էր հանրապետական կարգին՝ հանրապետությունը համեմատելով հակաքրիստոսի հետ, և կոչ էր անում չենթարկվել դրա օրենքներին և հարկեր չվճարել։ Մի քանի տարվա ընթացքում Կոնսելեյրուի կողմնակիցների թիվը տարբեր գնահատականներով աճեց 20-ից մինչև 30 հազար մարդու՝ Սեարա, Պերնամբուկու, Սերժիպի և Բահիա նահանգներում։ Սա աղքատությունից ու սովից հուսահատված բնակչություն էր, որը կորցնելու ոչինչ չուներ։
Ապստամբություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոնսելեյրուի ղեկավարությամբ ապստամբները սկսել են թալանել անցնող առևտրականներին և տեղացի հողատերերին։ Բայա նահանգի կառավարությունը բոլոր ջանքերը գործադրել է կարգուկանոնը վերականգնելու համար, սակայն ապստամբները կարողացել են կառուցել պարզագույն ամրոցներ և ջախջախել իրենց դեմ ուղարկված մի քանի ոստիկանական ջոկատներ, հետագայում նաև դաշնային ուժերի օգնությունը։ Այդպիսով, ապստամբները ձեռք են բերել ռազմավարական ավար՝ զենք և ռազմամթերք։
Ի վերջո, հարկադրված միջամտել է դաշնային կառավարությունը, որը ապստամբության բոլոր մասնակիցներին հայտարարել է միապետության վերականգնման կողմնակիցներ, այսինքն՝ հանրապետության և ժողովրդավարության թշնամիներ։ Ապստամբների դեմ դուրս է եկել 8 հազարանոց բանակ՝ ծանր հրետանիով։ Ռազմական գործողությունը տևել է ամիսներ։ Անտոնիու Կոնսելեյրուն մահացել է 1897 թվականի սեպտեմբերին[4], որին հաջորդեց ապստամբության վերջնական ճնշումը։
Կառավարչական զորքերն ունեցել են ավելի քան 4 հազար զոհ, իսկ Կանուդուս բնակավայրը վերացել է երկրի երեսից, նրա բնակչության մեծ մասը՝ ոչնչացվել է։ Բրազիլիայի իշխանությունները հաջորդ հինգ տարիների ընթացքում արգելել են ապստամբության հիշատակումը մամուլում[1]։
Արտացոլումը մշակույթում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կանուդուսի ապստամբության ճնշման մանրամասները կենդանի կերպով նկարագրել է այդ իրադարձությունների ականատես և գրող Էուկլիդիս Ռոդրիգիս դա Կունյան իր «Սերտաններ» (պորտ.՝ Os Sertões) գրքում, որն այժմ համարվում է բրազիլական գրականության դասական ստեղծագործություն[5]։ Կանուդուսի ապստամբությանն է նվիրված նաև պերուացի գրող Մարիո Վարգաս Լյոսայի «Աշխարհի վերջին պատերազմը» (իսպ.՝ La guerra del fin del mundo) վեպը, որը գրվել է 1981 թվականին[6]։ 1997 թվականին Բրազիլիայում նկարահանվել է «Կանուդուսի պատերազմը» ֆիլմը, որը նույնպես ներկայացնում է ապստամբության իրադարձությունները։
Կանուդուսի ապստամբությունը և դրա առաջնորդ Անտոնիու Կոնսելեյրուն հիշատակվում են խորհրդային «Թռչող քոչվորներ» ֆանտաստիկ ժանրի պատմվածքում։
Կանուդուսի ապստամբության թեմայով գրած է նաև վրացի գրող Գուրամ Դոչանաշվիլիի «Առաջին հանդերձը» («Առաջին զգեստը» կամ «Երեք անգամ կպարգևատրեմ քեզ») վեպը։
-
Բրազիլական զորքերի 40-րդ հետևակային գումարտակը Կանուդուսում։ -
Բրազիլական զորքերի 24-րդ հետևակային գումարտակը Կանուդուսում -
Սպանիչ (պորտ.՝ A matadeira). անգլիական հրետանի, որը օգտագործվել է Կանուդուսի պատերազմի ընթացքում, 1994 թվական -
Կանուդուսի փրկվածները, 1897 թվական։
Ծանոթագրություննե
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Канудусское крестьянское восстание 1896-97 // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978..
- ↑ 2,0 2,1 «Braziliada — Все президенты Бразилии. Старая республика». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 3-ին.
{{cite web}}: no-break space character in|title=at position 11 (օգնություն) - ↑ Антониу Консельейру в энциклопедическом справочнике «Латинская Америка».
- ↑ Консельейру // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978..
- ↑ А. Б. Томас. Бразильская республика (1890—1930).
- ↑ Марио Варгас Льоса. Война конца света Արխիվացված է Հոկտեմբեր 28, 2012 Wayback Machine-ի միջոցով:.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Руй Фако. Крестьянская война в Канудосе, «Новая и новейшая история», 1959, № 1.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կանուդուսի պատերազմ» հոդվածին։ |
