Կայուն ճարտարապետություն
Կայուն ճարտարապետություն, էկոլոգիական ուղղվածություն ունեցող բարձր տեխնոլոգիական ճարտարապետություն, որի նպատակն է նվազագույնի հասցնել շրջակա միջավայրի վրա բացասական ազդեցությունը՝ նյութերի, էներգիայի, տարածության և էկոհամակարգի արդյունավետ և մտածված օգտագործման միջոցով: Այն ընդգրկում է էներգախնայողության, բնական ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործման և շրջակա միջավայրի պաշտպանության խնդիրները՝ հասնելով ճարտարապետական նախագծերի էկոլոգիական բարձր որակի[1]։
Կայուն ճարտարապետության հայեցակարգը սերտորեն կապված է կայուն զարգացման հետ: Ընդհանուր առմամբ, կայունության գաղափարը հիմնված է այն համոզմունքի վրա, որ ներկայումս առկա ռեսուրսների օգտագործումը չհանգեցնի համաշխարհային մակարդակով կործանարար հետևանքների և չզրկի ռեսուրսների երկարաժամկետ օգտագործման հնարավորությունից[2]:
Կայուն էներգիայի շահագործում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շենքի ողջ կյանքի ընթացքում էներգաարդյունավետությունը հանդիսանում է կայուն ճարտարապետության հիմնական նպատակներից մեկը: Ճարտարապետները օգտագործում են մի շարք պասիվ և ակտիվ մեթոդների համադրություն՝ շենքերի էներգիայի սպառումը նվազեցնելու և միաժամանակ ավելացնելու դրանց էներգիայի արտադրության կարողությունը[3]: Կայուն ճարտարապետության արժեքը և բարդությունը նվազեցնելու նպատակով նախապատվությունը տրվում է պասիվ համակարգերին, որոնք ներառում են շենքի տեղաբաշխման առավելությունները, վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների ինտեգրումը շենքի համակարգերում, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ հանածո վառելիքի ռեսուրսների օգտագործման հնարավորությունը[4]: Շինհրապարակի վերլուծությունը կարևոր դեր է խաղում շրջակա միջավայրի ռեսուրսների, օրինակ՝ քամու և ցերեկային լույսի արդյունավետ օգտագործման հարցում, որը և ինսոլյացիայի, ջեռուցման և օդափոխության համակարգերի օպտիմալացմանը նպաստող հաշվարկների իրականացման արդյունքն է։
Ջեռուցման, օդափոխության և հովացման համակարգերի արդյունավետություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժամանակի ընթացքում մշակվել են բազմաթիվ պասիվ ճարտարապետական ռազմավարություններ։ Նման ռազամավարությունների օրինակներ են հանդիսանում շենքերի սենյակների դասավորությունը, պատուհանների չափը և դիրքը, ինչպես նաև ճակատամասի և փողոցների դիրքը կամ քաղաքաշինական նախագծերի շրջանակներում շենքի բարձրության և փողոցի լայնության հարաբերակցությունը[5]:
Ավելի արդյունավետ ջեռուցման, օդափոխության և օդորակման (HVAC) համակարգի կարևոր տարրը լավ մեկուսացված շենքն է, որն ավելի քիչ էներգիա է կորցնում։ Այդպիսով պահանջվող ջերմությունը կարող է նվազել, միևնույն ժամանակ ավելի շատ օդափոխության հզորություն պահանջելով՝ ներսի օդի աղտոտիչները հեռացնելու համար։
Շենքերից զգալի քանակությամբ էներգիա կորցվում է ջրի, օդի և պարարտանյութի հոսքերի միջոցով: Այդ կորուստները նվազեցնելու համար կարելի է կիրառել էներգիայի վերաշրջանառության տեխնոլոգիաներ, որոնք տեղում օգտագործվում են՝ վերցնելու էներգիան տաք ջրից և կանգնած օդից, ապա փոխանցելով այդ էներգիան մուտքային թարմ սառը ջրին կամ մաքուր օդին։ Կենտրոնացված անաերոբ մարսիչներ կարող են օգտագործվել պարարտանյութից էներգիա վերականգնելու համար՝ մասնավորապես այն շենքերից, որոնք պարունակում են այգեգործության ավելցուկներ:
Վերականգնվող էներգիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արևային վահանակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ակտիվ արևային սարքեր, ինչպիսիք են ֆոտոգալվանային արևային մարտկոցները, թույլ են տալիս ապահովել կայուն էլեկտրաէներգիա ցանկացած օգտագործման համար: Արևային վահանակի էլեկտրական ելքը կախված է նրա դիրքից, արդյունավետությունից, տեղակայման լայնությունից և կլիմայական պայմաններից, քանի որ արևային էներգիայի արտադրություն անգամ նույն լայնության վրա կարող է տատանվել: Առևտրային հասանելի վահանակների տիպիկ արդյունավետությունը տատանվում է 4%-ից մինչև 28%-ի սահմաններում: Չնայած որոշ վահանակների ցածր արդյունավետությունը (ՕԳԳ) կարող է էապես ազդել դրանց տեղադրման վերադարձի ժամկետի վրա[6], սակայն դա չի նշանակում, որ արևային մարտկոցները չեն կարող լինել էներգիայի կենսունակ այլընտրանք: Օրինակ, Գերմանիայում արևային վահանակներ հաճախ տեղադրվում են բնակելի շենքերի կառուցման ժամանակ։
Հողմակայաններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Փոքր հողմակայանների օգտագործումը էներգիայի արտադրության համար կայուն նախագծերում պահանջում է հաշվի առնել մի շարք գործոններ: Արժեքի տեսանկյունից փոքր հողմակայանները, որպես կանոն, ավելի թանկ են, քան ավելի մեծ հողմատուրբինները՝ կախված դրանց արտադրած էներգիայի քանակից: Փոքր հողմատուրբինների տեղադրումը կարող է նաև ենթադրել ավելի բարձր սպասարկման ծախսեր, հատկապես քամուց պաշտպանության սահմանափակ հնարավորություններով տեղամասերում: Եթե տեղամասում քամին համեմատաբար թույլ է, սպասարկման ծախսերը կարող են զգալիորեն մեծանալ՝ նվազեցնելով փոքր հողմակայանի եկամուտները[7]։
Ջերմային պոմպեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օդի աղբյուրի ջերմային պոմպերը (ASHPs) կարելի է դիտարկել որպես շրջադարձ օդորակիչներ: Ինչպես և օդորակիչը, ASHP-ը կարող է ջերմություն կլանել համեմատաբար զով տարածությունից (օրինակ՝ 70°F ջերմաստիճանի տնից) և փոխանցել այն տաք տարածություն (օրինակ՝ դուրս՝ 85°F ջերմաստիճանում): Այնուամենայնիվ, ի տարբերություն օդորակիչի, ASHP-ի կոնդենսատորը և գոլորշիացնողը կարող են փոխել դերերը՝ կլանելով ջերմությունը արտաքին սառը օդից և բաց թողնելով այն տաք տարածքում:
Օդի աղբյուրի ջերմային պոմպերը համեմատաբար էժան են այլ ջերմային պոմպերի համակարգերի համեմատ: Չնայած դրան, դրանց արդյունավետությունը կարող է նվազել, երբ արտաքին օդի ջերմաստիճանը շատ ցածր է կամ շատ բարձր, ինչը սահմանափակում է դրանց օգտագործումը չափազանց խիստ կլիմայական պայմաններում: Բարեխառն կլիմայով շրջաններում ASHP-ները առավել արդյունավետ են և կարող են օգտագործվել որպես էկոլոգիական և տնտեսական լուծում ջեռուցման և հովացման համար[8]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Sustainable Architecture and Simulation Modelling», Технологический университет Дублина, [1] Արխիվացված 2013-05-06 Wayback Machine
- ↑ «Sustainability and the Impacts of Building – Doerr Architecture» (անգլերեն) — Определение устойчивости. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-01-01-ին. Վերցված է 2021-03-18-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ M. DeKay G. Z. Brown Sun Wind & Light, architectural design strategies. — 3-е изд. — Wiley, 2014. — 423 с. — ISBN 978-1-118-33288-7
- ↑ Bielek, Boris (2016). «Green Building – Towards Sustainable Architecture». Applied Mechanics and Materials (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-06-28-ին. Վերցված է 2020-07-05-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ M. Montavon, Optimization of Urban Form by the Evaluation of the Solar Potential, EPFL, 2010
- ↑ shamilton. «Module Pricing». Solarbuzz. Արխիվացված է օրիգինալից 2010-01-02-ին. Վերցված է 2012-11-07-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Brower, Michael; Cool Energy, The Renewable Solution to Global Warming; Union of Concerned Scientists, 1990
- ↑ John Randolph, Gilbert M. Masters Energy for Sustainability: Technology, Planning, Policy. — Island Press, 2008-06-30. — 812 с. — ISBN 978-1-59726-753-3