Անկարգություններ Կամիշլիում (2004)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քամիշլիի անկարգությունները Սիրիայում
Թվական 2004 թվականի մարտի 12[1]
Վայր Կամիշլի, Ալ-Հասաքայի մարզ, Սիրիա
Պատճառ Բախումներ մրցակից ֆուտբոլային երկրպագուների միջև
Արդյունք Անկարգությունները ճնշվել են սիրիական բանակի կողմից․
  • 30-100 սպանվածներ
  • Հազարավոր քրդեր փախուստը Իրաքյան Քուրդիստան
Հակառակորդներ
{{{2}}} Սիրիական կառավարություն
  • Սիրիական բանակ
  • Սիրիական ոստիկանություն

Աջակիցներ․
Արաբական ցեղեր[2]

Քուրդ ցուցարարներ
Ժողովրդավարական միություն կուսակցություն (Սիրիա)[3]
Հրամանատարներ
{{{2}}} Բաշար ալ-Ասադ
Ընդհանուր կորուստներ
30-100

2004 թվականին Կամիշլիում տեղի ունեցած անկարգությունները մարտ ամսին սիրիացի քրդերի ապստամբությունն էր հյուսիս-արևելյան Կամիշլի քաղաքում։ Անկարգությունները սկսվել են ֆուտբոլային խաղի ժամանակ, երբ հյուր թիմի որոշ արաբ երկրպագուներ սկսել են բարձրացնել Սադամ Հուսեյնի լուսանկարները, ինչը զայրացրել է հյուրընկալող թիմի քուրդ երկրպագուներին Իրաքի քրդերի դեմ Հուսեյնի կազմակերպած Անֆալի ցեղասպանության պատճառով։ Երկու խմբերը սկսեցին քարեր նետել միմյանց վրա։ Բաաս կուսակցության տեղական գրասենյակը հրկիզվել է քուրդ ցուցարարների կողմից, ինչը հանգեցրել է անվտանգության ուժերի արձագանքին։ Սիրիական բանակն արագ է արձագանքել ՝ զորքեր տեղակայելով տանկերով և ուղղաթիռներով և սկսելով ցրումը։ Իրադարձությունների գագաթնակետը քրդերի կողմից Կամիշլիում Հաֆեզ Ասադի արձանի տապալումն էր։ Առնվազն 30 քուրդ է սպանվել, երբ հատուկ ծառայությունները վերականգնել են քաղաքի վերահսկողությունը[4]։ Բռնաճնշումների արդյունքում հազարավոր սիրիացի քրդեր փախել են Իրաքյան Քուրդիստան։

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կամիշլին Սիրիայի հյուսիս-արևելքում գտնվող Ալ-Հասաքա մուհաֆազայի ամենամեծ քաղաքն է։ Այն համարվում է քրդական և ասորական համայնքների մայրաքաղաքը։ Այն նաև սիրիացի քրդերի պայքարի կենտրոնն է[5], հատկապես վերջին տարիներին։

Պատճառն այն էր, որ քրդերն այդչափ վշտացած էին Սադամ Հուսեյնին պատկերող լուսանկարներից, այն էր, որ Հուսեյնը սպանում էր քրդերին[6]։

Քրդերը նաև հակազդեցություն են զգացել սիրիական կառավարության կողմից 1962 թվականին ՝ մոտ քառասուն տարի առաջ, երբ կառավարությունը մարդահամար անցկացրեց և դրանից հեռացրեց շատ քրդերի։ Դա նրանց և նրանց երեխաներին ազատել է քաղաքացիություն ունենալուց և պետական աշխատանք կամ սեփականություն ստանալու իրավունքից։ Այս անտեսված փոքրամասնությունն այժմ բաղկացած է հարյուր հազարավոր քրդերից, որոնք վկայականներ են կրում որպես «օտարերկրացիներ»։ Կառավարության մյուս քայլը արաբների վերաբնակեցումն էր երկրի այլ մասերից դեպի Իրանի, Իրաքի և Թուրքիայի սահմանամերձ շրջաններ։ Նրանք դա արեցին քրդական շրջանների միջև բուֆեր ստեղծելու համար, ինչն էլ ավելի ուժեղացրեց քրդերի և արաբների միջև ատելությունը[7]։

Միացյալ Նահանգները ավելի շուտ ճանաչել Է Իրաքյան Քուրդիստանը դիվանագիտական ճանապարհով, ինչը հանգեցրել է Իրաքի Քուրդիստանի ներկայիս առաջնորդ Մասուդ Բարզանիին հրավիրելու Սպիտակ տուն և, ընդհակառակը, Բաղդադում կայացած հանդիպմանը, երբ ԱՄՆ նախագահը քաղաքում էր։ ԱՄՆ փոխնախագահ Ջո Բայդենի այցը Իրաքի ՝ մեծությամբ չորրորդ քաղաք Էրբիլ, որը նաև հայտնի է որպես Իրաքի Քուրդիստանի մայրաքաղաք, օգնել է ամրապնդել միությունը նրանց հետ[8]։ Միացյալ Նահանգները սկսել է «ապահովիր հարմարավետություն» գործողությունը և «ապահովիր հարմարավետություն 2» գործողությունը ՝ Իրաքի ծոցում պատերազմի հետևանքով երկրի հյուսիսում գտնվող իրենց տներից փախած քրդերին պաշտպանելու նպատակով։ Իրաքի կառավարությունում քրդերի ներկայացուցչությունն աճել է 2003 թվականին ամերիկյան ներխուժումից հետո։ Իրաքի առաջին քուրդ նախագահ Ջալալ Թալաբանին ընտրվել է 2005 թվականին։ Այդ ժամանակվանից քրդերը զբաղեցնում են նախագահական աթոռը, թեև այդ պաշտոնը փոքր-ինչ հարաբերական կամ ձևական է[9][10]։

2004 թվականի իրադարձությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2004 թվականի մարտի 12-ին Կամիշլիում տեղի քրդական թիմի և Սիրիայի հարավ-արևելքում գտնվող Դեյր էզ Զորի արաբական թիմի միջև տեղի ունեցած ֆուտբոլային հանդիպումը կատաղի բախումներ առաջացրեց հակամարտող կողմերի երկրպագուների միջև, որոնք շարունակվեցին քաղաքի փողոցներում։ «Մենք զոհաբերելու ենք մեր կյանքը հանուն Բուշի» ՝ նկատի ունենալով ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշին, ում հրամանով ԱՄՆ-ը 2003 թվականին ներխուժել էր Իրաք ՝ տապալելով Սադամին և հրահրելով իրաքյան պատերազմ։ Խմբերի միջև լարվածությունը գագաթնակետին է հասել, երբ արաբ երկրպագուները հարձակվել են քուրդ երկրպագուների վրա փայտերով, քարերով և դանակներով։ Անկարգությունները ճնշելու համար ներգրավված անվտանգության կառավարական ուժերը կրակ են բացել ամբոխի վրա ՝ սպանելով վեց մարդու, այդ թվում ՝ երեք երեխաների, որոնք բոլորն էլ քրդեր են եղել[11]։

Բաաս կուսակցության տեղական գրասենյակը հրկիզվել է ցուցարարների կողմից, ինչը հանգեցրել է նրան, որ անվտանգության ուժերն արձագանքել և սպանել են անկարգությունների ավելի քան 15 մասնակիցների և վիրավորել ավելի քան 100-ին[12]։ Կամիշլիի պաշտոնյաները պնդում էին, որ որոշ քրդական կուսակցություններ համագործակցում են «օտարերկրյա ուժերի» հետ, որպեսզի այդ շրջանի որոշ գյուղեր միացնեն Հյուսիսային Իրաքին[13][14][15]։ Իրադարձությունների գագաթնակետը քրդերի կողմից Կամիշլիում Հաֆեզ Ասադի արձանի տապալումն էր։ Սիրիական բանակն արագ է արձագանքել ՝ տանկերի և ուղղաթիռների միջոցով բերելով հազարավոր զինվորներ։ Առնվազն 30 քուրդ է սպանվել, երբ հատուկ ծառայությունները կրկին գրավել են քաղաքը, ավելի քան 2000-ը ձերբակալվել են այդ ժամանակ կամ դրանից հետո[4]։

Քուրդ ցուցարարների նկատմամբ հետապնդումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բռնությունից հետո նախագահ Բաշար Ասադն այցելել է տարածաշրջան ՝ ազգային միասնության հասնելու նպատակով և, ներում է շնորհել 312 քրդերի, որոնք պատասխանատվության են ենթարկվել անկարգություններին մասնակցելու համար[7]։

Հետևանքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոքեբլեհ փախստականների ճամբար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավելյալ տեղեկություն՝ Քուրդ փախստականները

2004-ի իրադարձություններից հետո հազարավոր քրդեր փախան Իրաքի քրդական շրջան[16]։ Տեղական իշխանությունները և ՄԱԿ-ի հաստատությունները ստեղծել են Մոկեբլեհի ճամբար Դոհուկի մերձակայքում գտնվող նախկին ռազմակայանում։

Մի քանի տարի անց Քուրդիստանի տարածաշրջանային կառավարությունը մինչև 2005 թվականը բոլոր եկած փախստականներին վերաբնակեցրել է երկրորդ ճամբարում, որը հայտնի է որպես Ղամիշլի։ Ճամբարն իրենից ներկայացնում է համեստ բնակելի շենք ՝ տասնյակ բետոնե բլոկներով և մզկիթներով։

Նախնական ճամբարը նախկին բանակային կայանքում այժմ պարունակում է մոտ 300 մարդ։ Շատ տներ պատրաստման փուլում են։ Սանհանգույցները և ցնցուղները գտնվում են առանձին շենքերի ներքևի հատվածներում։ Իշխանությունները ապահովում են էլեկտրաէներգիան, ջուրը և սնունդը[17]։

Քրդերը կարող են ճամբարից դուրս գալ աշխատանքի։ Որպես ենթադրյալ փախստականներ, նրանք չեն կարող ստանալ հանրային աշխատանք, բայց կարող են աշխատել մասնավոր հատվածում, հաճախ որպես շինարարական աշխատողներ կամ վարորդներ։

2005 թվականի ցույցերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2005 թվականի հունիսին հազարավոր քրդեր Կամիշլիում ցույց են անցկացրել ի նշան Սիրիայում քուրդ հոգևորական Շեյխ Հազնավիի սպանության դեմ բողոքի, ինչի հետևանքով մեկ ոստիկան զոհվել է, չորս քուրդ վիրավորվել[18][19]։ 2008 թվականի մարտին Human Rights Watch-ի տվյալներով[20] սիրիական անվտանգության ուժերը կրակ էին բացել քրդերի վրա, որոնք նշում էին Նավրուզի գարնանային տոնը։ Հրաձգության հետևանքով երեք մարդ Է զոհվել։

Հարգանք ՝ ի հիշատակ անկարգությունների[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2008 թվականի մարտի 21-ին ՝ քրդական նոր տարում (Նյուրոզ), դպրոցական դասարանը 5-րոպեանոց հարգանքի տուրք է մատուցել ՝ ի հիշատակ 2004 թվականին Կամիշլիում տեղի ունեցած անկարգությունների[21]։

2011 թվականի ցույցերը Կամիշլիում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմ

Սիրիայում քաղաքացիական պատերազմի սկսվելուց հետո Կամիշլի քաղաքը դարձել է բողոքի ասպարեզներից մեկը։ 2011 թվականի մարտի 12-ին հազարավոր սիրիացի քրդեր Կամիշլիում և Ալ-Հասաքայում բողոքի ակցիա անցկացրին քուրդ նահատակի օրը, ինչը 2004 թվականից ի վեր ամենամյա միջոցառում է համարվում[22][23][24]։

2012 թվականի ապստամբությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Ռոջավայի կոնֆլիկտը (2012–ից մինչև հիմա)

2012 թվականին քրդերը զինված ապստամբություն են սկսել Սիրիայի հյուսիսում և հյուսիս-արևմուտքում ՝ ուղղված սիրիական կառավարական ուժերի դեմ[25][26]։ 2012 թվականի երկրորդ կեսին ապստամբությունը նաև բախումների է վերածվել քուրդ զինվորների և «Սիրիական ազատ բանակի» զինյալների միջև, որոնք ձգտում են վերահսկողություն հաստատել տարածաշրջանի նկատմամբ։ Ավելի ուշ սիրիացի քրդերը վերահսկողություն ստացան Հյուսիսային Սիրիայի մեծ մասի նկատմամբ։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Syria: Prisoners of Conscience in Damascus Central Prison declare hunger strike». marxist.com. 2011 թ․ մարտի 9. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  2. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 4-ին.
  3. ↑ «March 12th Uprising is a historical turn towards freedom | ANHA». en.hawarnews.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 13-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 James Brandon (2007 թ․ փետրվարի 15). «The PKK and Syria's Kurds». Vol. Volume 5, no. Issue 3. Washington, DC: Terrorism Monitor, The Jamestown Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 17-ին. {{cite news}}: |issue= has extra text (օգնություն); |volume= has extra text (օգնություն)
  5. ↑ Qantara.de - The Kurds of Syria - An Insecure Stone in the Syrian Mosaic
  6. ↑ Head, Tom. «The War Crimes of Saddam Hussein». About.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 4-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 Fattah, Hassan M. (2005 թ․ հուլիսի 2). «Kurds, Emboldened by Lebanon, Rise Up in Tense Syria (Published 2005)». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  8. ↑ Osman, Hiwa. «US Relations With Iraqi Kurdistan». Rudaw. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
  9. ↑ Unknown. «Jalal Talabani». Kurish Aspect. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 30-ին.
  10. ↑ «Iraq Report: December 8, 2000». Radio Free Europe. 2000 թ․ դեկտեմբերի 8.
  11. ↑ Tejel, p. 115
  12. ↑ https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/football-fans-fight-causes-a-three-day-riot-in-syria-5354766.html
  13. ↑ Aji, Albert; (Associated Press) (2004 թ․ մարտի 16). «Tension unabated after riots in Syria». The Boston Globe.
  14. ↑ «Turning Points 2014». Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  15. ↑ Syria: Address Grievances Underlying Kurdish Unrest, HRW, March 19, 2004.
  16. ↑ Տեսանյութը ՅուԹյուբում
  17. ↑ Reese Erlich, “Syrian Kurds have long memories,” Pulitzer Center on Crisis Reporting, Oct. 21, 2011. http://pulitzercenter.org/reporting/syria-kurds-moqebleh-refugee-camp-oppose-assad-regime Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
  18. ↑ Blanford, Nicholas (2005 թ․ հունիսի 15). «A murder stirs Kurds in Syria». USA Today.
  19. ↑ Fattah, Hassan M. (2005 թ․ հուլիսի 2). «Kurds, Emboldened by Lebanon, Rise Up in Tense Syria». The New York Times.
  20. ↑ «Syria: Investigate Killing of Kurds». 2008 թ․ մարտի 24. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  21. ↑ «Group Denial». Human Rights Watch (անգլերեն). 2009 թ․ նոյեմբերի 26. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  22. ↑ Youtube. «مظاهرة في الجزيرة السورية 12 اذار 2011». Վերցված է 2011 թ․ մարտի 12-ին.
  23. ↑ Youtube. «حفلة تأبين شهداء إنتفاضة قامشلو». Վերցված է 2011 թ․ մարտի 12-ին.
  24. ↑ soparo.com. «الكورد السوريون يحييون ذكرى انتفاضتهم السابعة بايقاد الشموع اجلالاً و اكراماُ لارواح الشهداء». Վերցված է 2011 թ․ մարտի 12-ին.
  25. ↑ [1]
  26. ↑ «Hedging their Syrian bets». The Economist. 2012 թ․ օգոստոսի 4.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անկարգություններ_Կամիշլիում_(2004)&oldid=9731838» էջից