Jump to content

Ծածկում (աստղագիտություն)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լուսանկարում պայծառ Ալդեբարան աստղը նորից հայտնվել է լուսնային նահանջող կիսամահիկի մութ եզրից, լուսանկարվել է 1997 թվականի հուլիսին լուսաբացից առաջ տեղի ունեցած ծածկման ժամանակ։

Ծածկումը երևույթ է, երբ որևէ օբյեկտ դիտողի տեսադաշտից անհայտանում է նրանց միջև գտնվող այլ օբյեկտի պատճառով։ Այս տերմինը հաճախ օգտագործվում է աստղագիտության մեջ, սակայն այն կարող է վերաբերել նաև ցանկացած իրավիճակի, երբ առաջին պլանում գտնվող օբյեկտը ծածկում է հետին պլանում գտնվող օբյեկտը։

Եթե մոտակա մարմինը ամբողջովին չի ծածկում հեռավորին, այդ երևույթը կոչվում է անցում։ Անցումը և ծածկումը երբեմն միասին կոչվում են օսկուլացիա, իսկ եթե դիտողի վրա ընկնում է ստվեր, այն կոչվում է խավարում։

Ծածկման, և հատկապես արևի խավարումի, խորհրդանիշն է 🝵 (U+1F775 🝵)։

Լուսնի ծածկումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Լուսնի խավարում
Ուրան մոլորակի ծածկումը լուսնային խավարումի ընթացքում՝ 2022 թվականի նոյեմբերի 8-ին։
Աստղի ծածկումը Լուսնի կողմից։

«Ծածկում» եզրույթը հիմնականում օգտագործվում է նկարագրելու համար լուսնային ծածկումները, երբ Լուսինը իր պտույտի ընթացքում անցնում է աստղի առջևից։ Քանի որ Լուսինը ունի աստղերի նկատմամբ 0,55 արկվայրկյան/վ կամ 2.7 μrad/վ անկյունային արագություն և ունի շատ բարակ մթնոլորտ, իսկ աստղերը ունեն առավելագույնը 0,057 անկյունային վայրկյան կամ 0,28 μrad անկյունային տրամագիծ, Լուսնի կողմից ծածկվող աստղը կկորցնի կամ կվերագտնի իր տեսանելիությունը Լուսնի եզրին՝ 0,1 վայրկյանից քիչ ժամանակում։ Հատկապես հետաքրքիր են Լուսնի մութ եզրի վրա տեղի ունեցող ծածկումները, քանի որ փայլի բացակայությունը հեշտացնում է դիտումը և ժամանակագրումը։

Լուսնի ուղեծիրը փոքր-ինչ թեք է խավարածրի (տե՛ս Լուսնի ուղեծիր) նկատմամբ, ինչը նշանակում է, որ ցանկացած աստղ, որը ունի խավարածրային լայնություն –6.6-ից +6.6 աստիճանի միջև, կարող է ծածկվել նրա կողմից[1]: Երեք առաջին մեծության աստղեր՝ Ռեգուլը, Սպիկան և Անտարեսը, գտնվում են այդ գոտում, ուստի դրանք կարող են ծածկվել Լուսնի կամ մոլորակների կողմից[2]: Ալդեբարանի ծածկումները այս դարաշրջանում հնարավոր են միայն Լուսնի կողմից, քանի որ մոլորակները անցնում են Ալդեբարանից հյուսիս։ Պոլուկսի մոլորակային կամ լուսնային ծածկումներ այժմ հնարավոր չեն, սակայն մի քանի հազար տարի առաջ լուսնային ծածկումներ եղել են։ Որոշ խավարածրին մոտ գտնվող խորը տիեզերքի օբյեկտներ, օրինակ՝ Բազումքը, նույնպես կարող են ծածկվել Լուսնի կողմից։

Յուպիտեր մոլորակը (պայծառ օբյեկտ վերևի աջ անկյունում) Լուսնի կողմից ծածկվելուց մի քանի րոպե առաջ, 2005 թվականի հունիսի 16-ին։
Սատուրն մոլորակի ծածկումը Լուսնի կողմից՝ 2001 թվականի նոյեմբերի 3-ին։
Տաս րոպեանոց տեսահոլովակ՝ Արևի ամբողջական խավարումից՝ Մազաթլան, Մեքսիկա։

Ծածկման կանխատեսված ուղու հյուսիսային կամ հարավային սահմանին մոտ դիտողը կարող է տեսնել աստղի ժամանակավոր անհետանալը և վերադառնալը՝ պայմանավորված Լուսնի անկանոն եզրով։ Սա կոչվում է Լուսնային հպումային ծածկում։ Դիտման և գիտական տեսանկյունից նման «հպումները» ամենաակտիվ և հետաքրքիր լուսնային ծածկումներն են։

Լուսնային ծածկումների ճշգրիտ ժամանակագրումը պարբերաբար կատարվում է (հիմնականում սիրողական) աստղագետների կողմից։ Քանի որ լուսնային ծածկումները կարող են գրանցվել մի քանի տասներորդ վայրկյան ճշգրտությամբ, դրանք ունեն տարբեր գիտական կիրառություններ, մասնավորապես՝ լուսնային ռելիեֆի մասին մեր գիտելիքները հստակեցնելու համար։ Լուսնային ծածկումների ֆոտոէլեկտրական վերլուծությունը բացահայտել է, որ որոշ աստղեր հանդիսանում են մոտ տեղակայված կրկնակի աստղեր։ Որոշ աստղերի անկյունային տրամագիծը չափվել է լուսնային ծածկումների ժամանակագրությամբ, ինչը կարևոր է դրանց արդյունավետ ջերմաստիճանները որոշելու համար։ Վաղ ռադիոաստղագետները կարևոր էին համարում լուսնային ծածկումները ռադիոաղբյուրների դիրքերը ճշգրտելու համար, քանի որ երկար ռադիոալիքների արձանագրման համար անհրաժեշտ է տեսողական դիտարկման հնարավորություն։ Սա վճռորոշ էր 3C 273 ռադիոաղբյուրի նույնականացման համար՝ իր օպտիկական քվազարի և շիթի հետ[3], և հիմնական նախապայման Մաարտեն Շմիդտի քվազարների տիեզերաբանական բնույթի վերաբերյալ հայտնագործության համար։

Տարվա ընթացքում մի քանի անգամ Լուսինը կարող է ծածկել մոլորակը[4]: Քանի որ մոլորակները, ի տարբերություն աստղերի, ունեն զգալի անկյունային չափեր, մոլորակների լուսնային ծածկումները ստեղծում են նեղ գոտի Երկրի վրա, որտեղ դիտողը կարող է տեսնել մոլորակի սկավառակի մասամբ ծածկվելը Լուսնի կողմից։ Նույն մեխանիզմը գործում է նաև Արեգակի դեպքում, երբ Երկրի վրա գտնվող դիտորդները տեսնում են արևի խավարում։ Հետևաբար, Արևի ամբողջական խավարումը ըստ էության Լուսնի կողմից Արեգակի ծածկումն է։

Մոլորակների կողմից ծածկում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիոնեի կողմից Ռեայի եզրային ծածկումը, Սատուրնի երկու արբանյակները, լուսանկարված Կասինի–Հյուգենս կայանից։

Աստղերը նույնպես կարող են ծածկվել մոլորակների կողմից։ Պայծառ աստղերի ծածկումները հազվադեպ են։ 1959 թվականին Վեներան ծածկեց Ռեգուլը, իսկ հաջորդ պայծառ աստղի ծածկումը (նույնպես Ռեգուլի՝ Վեներայի կողմից) կլինի 2044 թվականին[2]: Ուրանի օղակները առաջին անգամ հայտնաբերվեցին, երբ այդ մոլորակը 1977 թվականին ծածկեց մի աստղ։ 1989 թվականի հուլիսի 3-ին Սատուրնը անցավ 5-րդ աստղային մեծության 28 Աղեղնավորի դիմացով։ Պլուտոնը աստղեր է ծածկել 1988, 2002 և 2006 թվականներին՝ հնարավորություն տալով ուսումնասիրել նրա նոսր մթնոլորտը մթնոլորտային եզրի դիտարկումի միջոցով։

Հազվագյուտ դեպքերում մեկ մոլորակ կարող է անցնել մեկ այլ մոլորակի դիմացով[5]: Եթե մոտակա մոլորակը մեծ է թվում, քան հեռավորը, ապա այդ երևույթը կոչվում է մոլորակային փոխադարձ ծածկում։ Վերջին ծածկումը կամ անցումը տեղի է ունեցել 1818 թվականի հունվարի 3-ին, իսկ հաջորդը տեղի կունենա 2065 թվականի նոյեմբերի 22-ին․ երկու դեպքում էլ՝ նույն երկու մոլորակների՝ Վեներայի և Յուպիտերի միջև[6]:

Յուպիտերը շատ հազվադեպ է ծածկում Սատուրնին։ Սա հայտնի ամենահազվագյուտ իրադարձություններից է[7], որի հաջորդ դրսևորումը կլինի 7541 թվականի փետրվարի 10-ին։ Այս իրադարձությունը տեսանելի կլինի ամբողջ աշխարհում, քանի որ երկուսը գրեթե կգտնվեն առճակատման մեջ Արեգակին, Հայկի (Օրիոն) և Ցուլի համաստեղությունների սահմանագծին։ Որոշ վայրերում այս ծածկումը չի երևա, սակայն նույնիսկ փոքր աստղադիտակներով դիտելիս երկու գազային հսկաները կերևան նույն տեսադաշտում։ Վերջին այսպիսի ծածկումը տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 6857 թվականին[8]:

Փոքր մարմինների կողմից ծածկումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծածկումների ևս մեկ խումբ այն դեպքերն են, երբ Արեգակնային համակարգի փոքր մարմինը կամ թզուկ մոլորակը անցնում է աստղի դիմացով՝ ժամանակավորապես մարելով նրա Երկրից տեսանելի լույսը[9]: Այս ծածկումները օգտակար են մարմնի չափերն ու դիրքը չափելու համար՝ շատ ավելի ճշգրիտ, քան հնարավոր է այլ եղանակներով։ Եթե տարբեր մոտակա դիտորդներ դիտեն նույն ծածկումը, ապա կարելի է նույնիսկ որոշել մարմնի հատույթային պրոֆիլը։ Ծածկումները օգտագործվել են Տրանսնեպտունային մարմինների, ինչպես 2002 TX300-ի, Իքսիոնի և Վարունայի, տրամագծերը հաշվարկելու համար։ Դիտարկումների համակարգման ծրագրային ապահովում կարելի է ներբեռնել http://www.occultwatcher.net/ կայքից։

Բացի այդ, փոխադարձ ծածկումներն ու խավարումները կարող են տեղի ունենալ հիմնական մարմնի և նրա արբանյակի միջև։ Մեծ թվով արբանյակներ հայտնաբերվել են՝ վերլուծելով փոքր մարմինների լուսաչափական լույսի կորերը և բացահայտելով երկրորդային, համընկնող պայծառության տատանում, որից հաճախ կարելի է որոշել արբանյակի պտույտի պարբերությունը և նրա ու հիմնական մարմնի տրամագծերի հարաբերակցությունը (կրկնակի համակարգում)։

Օրինակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նշանավոր աստերոիդների ծածկումներ
Անվանում Խորդա Չափված
պրոֆիլ (կմ)
(704) Ինտերամնիա 35 350×304
(39) Լետիցիա ~16 219×142
(94) Ավրորա 9 225×173
(375) Ուրսուլա 6 216±10
(444) Գիպտիս 6 179×150
(48) Դորիս 4 278×142

Աստերոիդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1983 թվականի մայիսի 29-ին (2) Պալլասը ծածկեց անզեն աչքով տեսանելի պայծառ կրկնակի աստղ՝ 1 Աղվեսի, անցնելով Միացյալ Նահանգների հարավային շրջաններով, Մեքսիկայի հյուսիսով և Կարիբյան հյուսիսային հատվածով։ 130 տարբեր վայրերից դիտարկումները թույլ տվեցին բացահայտել աստերոիդի մոտ երկու երրորդ մասի ձևը և բացահայտեցին պայծառ կրկնակի աստղի երկրորդական ուղեկցին։ Այս դիտարկումները, համադրված Պալլասի մեկ այլ ծածկումի հետ (1979), ապահովեցին աստերոիդի ամբողջական պատկերը՝ ութ տարի ավելի վաղ, քան որևէ աստերոիդին մոտեցավ տիեզերանավ (ավելի փոքր Գասպրա՝ Գալիլեո տիեզերանավի կողմից 1991 թվականի հոկտեմբերին)[10]:
  • 2009 թվականի մարտի 12-ին ինը աստերոիդներ ((85) Իո, (247) Էվկարտե, (1585) Յունիոն, (201) Պենելոպե, (70) Պանոպեա, (980) Անակոստիա, (2448) Շոլոխով, (1746) Բրոուեր և (191) Կոլգա) ծածկեցին զգալի մեծության աստղեր՝ դիտվելով Երկրի տարբեր վայրերից[11]:
  • Ըստ 1998 թվականի Եվրոպական աստերոիդային ծածկումների արդյունքների (Euraster), (39) Լետիցիան դիտվել է ավելի քան 38 աստղադիտարանների կողմից մեկ ծածկումի ժամանակ՝ 1998 թվականի մարտի 3-ին, ինչի արդյունքում բազմաթիվ խորդաներ են որոշվել[12]:
  • Ռեգուլ աստղը ծածկվեց (163) Էրիգոնե աստերոիդի կողմից 2014 թվականի մարտի 20-ի վաղ առավոտյան[13]: Սա ամենափայլուն աստերոիդային ծածկումն էր, որ երբևէ կանխատեսվել էր բնակեցված տարածքի վրա։ Աստերոիդի 100 կմ երկարությամբ ստվերը տարածվեց ԱՄՆ և Կանադայի տարածքով[13][14]: Վատ եղանակը խանգարեց դիտարկումներին[15]:
  • Բետելգեյզե աստղը մասնակիորեն ծածկվեց (319) Լեոնա աստերոիդի կողմից 2023 թվականի դեկտեմբերի 12-ի վաղ առավոտյան։ Իրադարձությունը հնարավոր էր դիտել միայն Ամերիկայի, Եվրոպայի և Ասիայի նեղ գոտուց[16][17]:
Այս անիմացիան ցույց է տալիս թզուկ մոլորակ Մակեմակեի ստվերի ուղին՝ 2011 թվականի ապրիլի 23-ին տեղի ունեցած ծածկման ժամանակ։ Ծանոթագրություն․ Երկրի վրա ստվերի իրական ձևը չի լինի ճշգրիտ կլոր, ինչպես այստեղ։ Տեսահոլովակը միայն երևույթը պատկերելու նպատակ ունի։

Հեռավոր մարմիններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 2010 թվականի նոյեմբերի 6-ի տեղի ունեցած թզուկ մոլորակ Էրիսի կողմից Ջրհոս համաստեղության 17 աստղային մեծության աստղի ծածկման նախնական արդյունքները (USNOA2 0825-00375767) թույլ տվեցին գնահատել Էրիսի տրամագծի վերին սահմանը՝ 2320 կմ, փաստորեն այն գրեթե նույն չափերն ունի ինչ Պլուտոնը[18]: Պայմանավորված այն հանգամանքով, որ տրանսնեպտունային մարմինները երկնքում շարժվում են շատ դանդաղ, նրանց կողմից ծածկումները շատ ավելի հազվադեպ են, քան հիմնական գոտու աստերոիդներինը։
  • Թզուկ մոլորակ Հոմեան դիտարկվել է աստղային անցման ժամանակ՝ 2017 թվականի հունվարի 21-ին, ինչը թույլ տվեց հայտնաբերել նրա շուրջ օղակ[19]:
  • 2017 թվականի հունիսի 3-ին (486958) Արրոկոթ Կոյպերի գոտու մարմինը ծածկեց աստղ՝ դառնալով առաջին նման ծածկումը[20]: Այս ծածկման դիտարկումը «աստղագիտության պատմության մեջ ամենադժվար աստղային ծածկումն» էր, որը տևեց վեց ամիս, և դրա համար իրականացվեց համագործակցություն Արգենտինայի կառավարության (ներառյալ տեղական իշխանությունների՝ երկու ժամով փակվեց մայրուղի և անջատվեցին փողոցային լույսերը՝ լույսի աղտոտվածությունը կանխելու համար), երեք տիեզերանավերի, 24 շարժական գետնի վրա տեղակայվող աստղադիտակների և ՆԱՍԱ-ի SOFIA օդային աստղադիտարանի միջև[21]:

Կրկնակի ծածկումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուսինը կամ այլ երկնային մարմին կարող է միաժամանակ ծածկել մի քանի երկնային մարմիններ։

Իր համեմատաբար մեծ անկյունային տրամագծի պատճառով Լուսինը ցանկացած պահի ծածկում է որոշակի թվով աստղեր և գալակտիկաներ։ Սակայն Լուսնի կողմից երկու պայծառ օբյեկտների (օրինակ՝ երկու մոլորակի կամ պայծառ աստղի և մոլորակի) միաժամանակյա ծածկումը չափազանց հազվադեպ է և կարող է դիտվել միայն Երկրի մակերևույթի փոքր հատվածից։ Վերջին նման երևույթը տեղի է ունեցել 1998 թվականի ապրիլի 23-ին, երբ այն ծածկեց Վեներային և Յուպիտերին Համբարձման կղզում գտնվող դիտորդների համար։

Արհեստական ծածկումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեծ կառավարվող ծածկող արբանյակը (BOSS) առաջարկվող արբանյակ էր, որը պետք է աշխատեր աստղադիտակի հետ համատեղ՝ հեռավոր աստղերի շուրջ մոլորակներ հայտնաբերելու համար։ Արբանյակը բաղկացած էր մեծ, շատ թեթև թաղանթից և մի շարք մանևրային շարժիչներից ու նավիգացիոն համակարգերից։ Այն պետք է տեղակայվեր աստղադիտակի և աստղի տեսագծի մեջտեղում։ Այսպիսով, արբանյակը կխափաներ աստղից եկող ճառագայթումը՝ թույլ տալով դիտարկել շրջակա մոլորակները[22]:

Առաջարկվող արբանյակը կունենար 70 x 70 մ չափ, մոտ 600 կգ զանգված և կկարողանար մանևրել՝ օգտագործելով իոնային շարժիչը թաղանթը և լուսային առագաստը։ Տեղակայված լինելով աստղադիտակից 100000 կմ հեռավորության վրա՝ այն կխափաներ աստղային լույսի ավելի քան 99,998%-ը։

Այս արբանյակի երկու հնարավոր նախագծեր են առաջարկվել։ Առաջին տարբերակը նախատեսված էր տիեզերական աստղադիտակի հետ աշխատելու համար՝ հավանաբար Երկրի L2 Լագրանժի կետի մոտ։ Երկրորդ տարբերակը նախատեսում էր արբանյակը տեղադրել Երկրի շուրջ բարձր էլիպտիկ ուղեծրում և աշխատել Երկրի մակերևույթին գտնվող աստղադիտակի հետ։ Ուղեծրի ապոգեյում արբանյակը կմնար համեմատաբար անշարժ՝ թույլ տալով երկարատև լուսանկարումներ։

Այս նախագծի թարմացված տարբերակը կոչվում է Աստղածիկ (Starshade), որն օգտագործում է արևածաղիկի տեսքով կորոնագրաֆ սկավառակ։ Նմանատիպ առաջարկ եղել է նաև պայծառ ռենտգենյան աղբյուրները ծածկող արբանյակի համար, որը կոչվել է Ռենտգենյան կառավարվող ծածկող արբանյակ կամ XOSS[23]:

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Meeus, Jean (1971). «La périodicité des occultations». Ciel et Terre. 87: 240–252. Bibcode:1972LAstr..86..141M. – Անգլերեն թարգմանությունը՝ Meeus, Jean (1997). «Series of occultations». Mathematical Astronomy Morsels. Richmond: Willmann-Bell. էջեր 113–124.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Occultations of bright stars by planets between 0 and 4000». Վերցված է 2005 թ․ հունիսի 16-ին.
  3. ↑ Hazard, C.; Mackey, M. B.; Shimmins, A. J. (1963). «Investigation of the Radio Source 3C273 by the method of Lunar Occultations». Nature. 197 (4872): 1037. Bibcode:1963Natur.197.1037H. doi:10.1038/1971037a0. S2CID 4270661.
  4. ↑ The International Occultation Timing Association (IOTA). «Bright Planet & Asteroid Occultations by the Moon for 2021». Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  5. ↑ Albers, Steven, "Mutual Occultations of Planets: 1557–2230", Sky and Telescope, March 1979
  6. ↑ Pierpaolo Ricci. «OCCULTATIONS BETWEEN PLANETS FROM THE YEAR 0 TO 4000». էջ Cielo Ed I Suoi Fenomeni. Վերցված է 2025 թ․ փետրվարի 21-ին.
  7. ↑ «Chapter 2: Predictable Non-periodic Events – Part II». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  8. ↑ Bob King (2020 թ․ դեկտեմբերի 20). «Jupiter and Saturn Embrace in Solstice Conjunction». Sky & Telescope.
  9. ↑ «Stellar Occultations». MIT Planetary Astronomy Lab. 2007 թ․ դեկտեմբերի 20. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  10. ↑ Dunham, D. W.; և այլք: (1990). «The Size and Shape of (2) Pallas from the 1983 Occultation of 1 Vulpeculae». The Astronomical Journal. 99: 1636. Bibcode:1990AJ.....99.1636D. doi:10.1086/115446.
  11. ↑ Preston, Steve. «Asteroid Occultation Updates». Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 25-ին.
  12. ↑ «1998 European Asteroidal Occultation Results». euraster.net (a website for Asteroidal Occultation Observers in Europe). 1998 թ․ մարտի 21. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. (Chords) Արխիվացված 23 Հուլիս 2011 Wayback Machine
  13. ↑ 13,0 13,1 Dunham, David (2006). «The International Occultation Timing Association 24th Annual Meeting at Mt. Cuba Observatory, Greenville, Delaware». International Occultation Timing Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 13-ին.
  14. ↑ Vitagliano, Aldo (2010). «The Solex Page». Università degli Studi di Napoli Federico II. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 13-ին.
  15. ↑ «Volunteer observers invited to time the March 20, 2014 Occultation of Regulus». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  16. ↑ «OccultWatcher Cloud». cloud.occultwatcher.net. Վերցված է 2025 թ․ մարտի 13-ին.
  17. ↑ «Observations of the Occultation of Betelgeuse by (319) Leona – IOTA/ES» (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2025 թ․ մարտի 13-ին.
  18. ↑ Brown, Mike (2010). «The shadowy hand of Eris». Mike Brown's Planets. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  19. ↑ Ortiz, J. L.; և այլք: (2017). «The size, shape, density and ring of the dwarf planet Haumea from a stellar occultation». Nature. 550 (7675): 219–223. arXiv:2006.03113. Bibcode:2017Natur.550..219O. doi:10.1038/nature24051. PMID 29022593.
  20. ↑ «New Mysteries Surround New Horizons' Next Flyby Target: NASA's New Horizons spacecraft doesn't zoom past its next science target until New Year's Day 2019, but the Kuiper Belt object, known as 2014 MU69, is already revealing surprises». NASA. 2017 թ․ հուլիսի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 20-ին.
  21. ↑ «ՆԱՍԱ-ի «New Horizons» թիմը հաջողություն է գրանցել Արգենտինայում». New Horizons: NASA's Mission to Pluto. 2017 թ․ հուլիսի 19.
  22. ↑ Copi, C. J.; Starkman, G. D. (2000). «The Big Occulting Steerable Satellite (BOSS)». The Astrophysical Journal. 532 (1): 581–592. arXiv:astro-ph/9904413. Bibcode:2000ApJ...532..581C. doi:10.1086/308525. S2CID 18790887.
  23. ↑ «The X-ray Occulting Steerable Satellite (XOSS)». CASE. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 9-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Meeus, Jean (1995). Astronomical Tables of the Sun, Moon and Planets. Richmond, Virginia: Willmann-Bell, Inc. ISBN 0-943396-45-X.
  • Marco Peuschel – Astronomische Tabellen für den Mond von 2007 bis 2016, Mondphasen, Apsiden, Knotendurchgänge, Maximale und minimale Deklinationswerte und Sternbedeckungen sowie ausführliche Ephemeriden für jeden Tag des Jahres, inkl. Mondauf-und Untergänge und physische Daten.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ծածկում_(աստղագիտություն)&oldid=10470257» էջից