Խրիստիանա Նյուսլայն-Ֆոլհարդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Խրիստիանա Նյուսլայն-Ֆոլհարդ
գերմ.՝ Christiane Nüsslein-Volhard
Christiane Nüsslein-Volhard mg 4372 cropped.jpg
Ծնվել էհոկտեմբերի 20, 1942(1942-10-20)[1][2] (80 տարեկան) կամ 1942[3]
Մագդեբուրգ, Գերմանիա
ՔաղաքացիությունFlag of Germany.svg Գերմանիա
Մասնագիտությունկենսաբան, կենսաքիմիկոս, գենետիկ, հոգեբան, համալսարանի դասախոս և ֆիզիոլոգ
Հաստատություն(ներ)Թյուբինգենի համալսարան, European Molecular Biology Laboratory?, Max Planck Institute for Developmental Biology?, Biozentrum University of Basel?, Ֆրայբուրգի համալսարան և Դուիսբուրգ-Էսենի համալսարան
Գործունեության ոլորտկենսաբանություն[3], Կենսաքիմիա[3], genetic research?[3], developmental biology?[3] և Սաղմնաբանություն[3]
ԱնդամակցությունԼեոպոլդինա, Եվրոպական ակադեմիա[4], ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[5], Բեռլին-Բրանդենբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Վեստֆալիայի գիտությունների ակադեմիա, Հայդելբերգի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Մոլեկուլային կենսաբանության եվրոպական կազմակերպություն և Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[6]
Ալմա մատերԹյուբինգենի համալսարան և Ֆրանկֆուրտի Գյոթեի անվան համալսարան
Գիտական աստիճանգիտությունների դոկտոր[7]
Տիրապետում է լեզուներինգերմաներեն[3]
Գիտական ղեկավարHeinz Schaller?
Եղել է գիտական ղեկավարՌութ Լեման
Պարգևներ
Մեծ Խաչ աստղով և ուսի ժապավենով «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի սպայական մեծ խաչ «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» շքանշանի հրամանատարական խաչ Ավստրիական պատվո նշան «Գիտության և արվեստի համար» Գիտության և արվեստի Բաբարիական Մաքսիմիլիանի շքանշան Արվեստի և գիտության ոլորտում ունեցած վաստակի շքանշան

Ալբերտ Լասկերի մրցանակ բժշկական հիմնավոր հետազոտությունների համար

[8]
Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակ[9][10]
«Բադեն-Վյուրթեմբերգ երկրամասին մատուցած ծառայությունների համար» շքանշան

Կարուսի մեդալ

Otto Bayer Award?

Ernst Schering Prize?

Otto Warburg Medal?

[11]

Լուիզա Գրոս Հորվիցի մրցանակ

Deutscher Stifterpreis?

Մայնի Ֆրանկֆուրտ քաղաքի Գյոթեի մեդալ

Alfred P. Sloan, Jr. Prize?

[12]

Ռոզենստիլի մրցանակ

Gottfried Wilhelm Leibniz Prize?

Գերմանական հետազոտությունների փառքի սրահ

Keith R. Porter Lecture?

Սըր Հանս Քրեբսի մեդալ

Սենթ Էնդրյուի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Քեմբրիջի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Փրինսթոնի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Հարվարդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Ֆրայբուրգի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Fellow of the AACR Academy?

Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ

Ուտրեխտի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ

[13]

Եվրոպայի մոլեկուլյար կենսաբանության կազմակերպության անդամություն

Ուրանիա շքանշան

Բաթի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

honorary doctor of the University of Tübingen?

Louis-Jeantet Prize for Medicine?

[14]

Erna Hamburger Prize?

և

Gregor Mendel Medal?

Commons-logo.svg Christiane Nüsslein-Volhard Վիքիպահեստում

Խրիստիանա Նյուսլայն-Ֆոլհարդ (գերմ.՝ Christiane Nüsslein-Volhard, հոկտեմբերի 20, 1942(1942-10-20)[1][2] կամ 1942[3], Մագդեբուրգ, Գերմանիա), գերմանացի կենսաբան, ֆիզիոլոգիայի և բժշկության բնագավառում 1995 թվականի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (Էդվարդ Լյուիսի և Էրիկ Ուիշաուսի հետ միասին) սաղմնային զարգացման գենետիկական վերահսկողության հայտնագործության համար։ Մաքս Պլանկի ընկերության կազմում գտնվող Կենսաբանության զարգացման ինստիտուտի պրոֆեսոր և տնօրեն։

Հայտնի է նաև որպես toll գենի առաջին հայտնագործող, որից հետո էլ հայտնաբերել է toll-անման ընկալիչները[15]։ Լեյբնիցի (1986) և Ալբերտ Լասկերի անվան մրցանակի դափնեկիր բժշկական հիմնարար հետազոտությունների (1991) համար։ Գերմանիայի բնագետների «Լեոպոլդինա» ակադեմիայի անդամ (1991)[16], ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի (1990)[17], Լոնդոնի թագավորական ընկերության (1990), Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիայի (2009) օտարերկրյա անդամ[18]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խրիստիանա Նյուսլայն-Ֆոլհարդը ծնվել է Մագդեբուրգում, 1942 թվականի հոկտեմբերի 20-ին, ճարտարապետ Ռոլֆ Ֆոլհարդի և մանկապարտեզի ուսուցչուհի Բրիջիթ Հաաս Ֆոլհարդի հինգ երեխաներից երկրորդն է[19]։ Մեծացել և դպրոց է գնացել հարավային Ֆրանկֆուրտում, ծանոթացել է արվեստին և երաժշտությանը և այդպիսով «մարզվել է իրերին նայելու և ճանաչելու մեջ»[20]։ Նրա նախապապը եղել է քիմիկոս Յակոբ Ֆոլհարդը, պապը՝ հայտնի ինտերնիստ Ֆրանց Ֆոլհարդը։ Նա քիմիայի ոլորտում Նոբելյան մրցանակակիր Բենիամին Լիստի մորաքույրն է[21]։

Դեռևս փոքր տարիքում Խրիստիանան որոշել է կենսաբան դառնալ։ Թեև նա միջակ գնահատականներով է ավարտել դպրոցը, ուսուցիչները նկատել են նրա տաղանդը։ Այնուհետև նա մեկնել է Թյուբինհեն՝ կենսաքիմիա սովորելու։ Այնտեղ ԴՆԹ-ի հետազոտության համար ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ Բարձրագույն կրթություն է ստացել որպես մոլեկուլային կենսաբան։ 1975 թվականից աշխատանքի է անցել Բազելի լաբորատորիայում, որտեղ ծանոթացել է Է. Վիշաուսի հետ։ 1978 թվականին նրանք պաշտոններ են ստացել Հայդելբերգի Մոլեկուլյար կենսաբանության եվրոպական լաբորատորիայում, որտեղ միասին աշխատել են։ 1980 թվականին նրանք հրատարակել են իրենց հիմնական հոդվածը «Nature»-ում։ 1981 թվականին Նուսլայն-Ֆոլհարդը տեղափոխվել է Թյուբինհենի լաբորատորիա, որտեղ շարունակել է իր աշխատանքը բեղուն ճանճերի վրա։ 1985 թվականից եղել է Մաքս Պլանկի ընկերության կազմում գտնվող Կենսաբանության զարգացման ինստիտուտի տնօրենը[22]։ Ռութ Լեմանը նրա լաբորատորիայում ստացել է գիտության դոկտորի աստիճան (1985)։

2004 թվականին Նյուսլայն-Ֆոլհարդը հիմնել է իր անվամբ հիմնադրամ (Christiane Nüsslein-Volhard Stiftung), որը ֆինանսապես աջակցել է երիտասարդ գերմանացի կին գիտնականներին՝ օգնելով նրանց խնամել երեխաներին և աշխատել տանը[22]։ 2016 թվականին նամակ է ստորագրել, որով կոչ է արել Greenpeace-ին, ՄԱԿ-ին և ամբողջ աշխարհի կառավարություններին դադարեցնել գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների (ԳՁՕ) դեմ պայքարը[23][24][25]։

Պարգևներ, մրցանակներ, ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Լայբնիցի մրցանակ (1986),
  • Ռոզենստիլի մրցանակ (1989),
  • Սիլլիմանյան դասախոսություն (1989),
  • Կարուսի մրցանակ (1989),
  • Ալբերտ Լասկերի մրցանակ հիմնարար բժշկական հետազոտությունների համար (1991),
  • Keith R. Porter Lecture (1991),
  • Լուիզա Գրոս Հորվիցի մրցանակ (1992),
  • Օտտո Վարբուրգի մեդալ (1992),
  • Ալֆրեդ Սլոանի մրցանակ (1992),
  • Louis-Jeantet Prize for Medicine (1992),
  • Sir Hans Krebs Medal (1993),
  • Ernst Schering Prize (1993),
  • Նոբելյան մրցանակ ֆիզիոլոգիայի և բժշկության բնագավառում (1995),
  • Order of Merit of Baden-Württemberg (1996),
  • Goetheplakette der Stadt Frankfurt am Main (1996),
  • Pour le Mérite (1997),
  • Մեծ Խաչ՝ աստղով և ուսի ժապավենով, Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար շքանշան (2005),
  • Deutscher Stifterpreis (2007),
  • Erna Hamburger Prize (2007),
  • Ավստրիական պատվո նշան «Հանուն գիտության և արվեստի» (2009),
  • Սենտ Էնդրյուսի համալսարանի Գիտությունների պատվավոր դոկտոր (2011)[22],
  • «Գիտության և արվեստի նվաճումների համար» Մաքսիմիլիանի շքանշան (2014)։

Նյուսլայն-Ֆոլհարդի պատվին աստերոիդ է անվանակոչվել։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 FemBio: Հայտնի կանանց տվյալների բանկ
  2. 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Czech National Authority Database
  4. https://www.ae-info.org/ae/User/Nüsslein-Volhard_Christiane
  5. http://www.nasonline.org/member-directory/members/1332.html
  6. https://royalsociety.org/people/christiane-nusslein-volhard-12013
  7. Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #120065916 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  8. 1991 WinnersLasker Foundation.
  9. http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1995/nusslein-volhard-bio.html
  10. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
  11. http://otto-warburg-medaille.org/index.php/previous-award-winners.html
  12. GM Cancer Previous Prize Winners
  13. List of Royal Society Fellows 1660-2007Royal Society. — P. 264.
  14. https://www.jeantet.ch/en/prix-louis-jeantet/laureats/1992-en/professeure-christiane-nusslein-volhard/
  15. "Toll To Be Paid at the Gateway to the Vessel Wall -- Hansson and Edfeldt 25 (6): 1085 -- Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology". Retrieved 2007-11-10.
  16. Prof. Dr. Christiane Nüsslein-Volhard(գերմ.)
  17. Christiane Nusslein-Volhard, Max Planck Institute for Developmental Biology
  18. Christiane Nüsslein-Volhard(ֆր.)
  19. Lara Marks (February 2018)։ «A biography of Christiane Nüsslein-Volhard»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-03-27-ին 
  20. Kathy Weston (December 8, 2017)։ «An interview with Nobel Laureate Janni Nüsslein-Volhard»։ Cell Press։ Վերցված է 2021-10-12 An interview with Christiane Nüsslein-Volhard, 2017
  21. «Nobelpreis für Nüsslein-Volhards Neffen»։ Tagblatt.de։ Վերցված է 6 October 2021 
  22. 22,0 22,1 22,2 «2011 | Laureation address - Dr Christiane Nüsslein-Volhard | University of St Andrews»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-08-18-ին։ Վերցված է 2016-07-11 
  23. 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs
  24. Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs)
  25. Список нобелевских лауреатов подписавших письмо