Խորը էկոլոգիա
Խորը էկոլոգիան (Deep ecology) էկոլոգիական փիլիսոփայություն է, որը պաշտպանում է բոլոր կենդանի էակների ներքին արժեքը՝ անկախ նրանից, թե որքանով են դրանք գործնականում օգտակար մարդու կարիքների համար, և պնդում է, որ ժամանակակից մարդկային հասարակությունները պետք է վերակառուցվեն այս գաղափարներին համապատասխան։
Խորը էկոլոգիայի կողմնակիցները պնդում են, որ բնական աշխարհը հարաբերությունների բարդ համակարգ է, որտեղ օրգանիզմների գոյությունը կախված է էկոհամակարգի մյուս օրգանիզմների գոյությունից։ Նրանք կարծում են, որ մարդու ոչ էական միջամտությունը կամ բնական աշխարհի ոչնչացումը վտանգ է ներկայացնում ոչ միայն մարդկանց, այլև բոլոր օրգանիզմների համար, որոնք կազմում են բնական կարգը։
Խորը էկոլոգիայի հիմնական սկզբունքը այն համոզմունքն է, որ ողջ կենսաբանական միջավայրը պետք է հարգվի և դիտվի որպես օժտված կյանքի և զարգանալու որոշ հիմնարար բարոյական ու իրավական իրավունքներով՝ անկախ նրանից, թե որքանով է այն օգտակար մարդու կարիքների համար։ Խորը էկոլոգիան հաճախ ներկայացվում է որպես շատ ավելի լայն սոցիալականության գաղափար, քանի որ այն ճանաչում է Երկրի բազմազան կենսաբանական համայնքները, որոնք ձևավորվում են ոչ միայն կենսաբանական գործոններով, այլ նաև՝ անհրաժեշտության դեպքում, բարոյահոգեբանական հարաբերություններով։ Այսինքն՝ այն կարևորում է այլ էակներին որպես արժեքավորներ, ոչ միայն որպես ռեսուրսներ։
Այն կոչվում է «խորը», քանի որ դիտվում է որպես մարդկության և բնության հարաբերությունների իրականության ավելի խորքային ուսումնասիրություն՝ ավելի հիմնավոր և փիլիսոփայորեն խորամուխ եզրակացություններով, ի տարբերություն հիմնական հոսքի բնապահպանության։[1] Շարժումը չի համակրում մարդակենտրոն բնապահպանությանը (որը հետաքրքրված է շրջակա միջավայրի պահպանությամբ միայն մարդու կողմից շահագործման նպատակով), քանի որ խորը էկոլոգիան հիմնված է այլ փիլիսոփայական կանխադրույթների վրա։
Խորը էկոլոգիան աշխարհին մոտենում է հոլիստիկ (ամբողջական) տեսանկյունից՝ դիտարկելով էկոհամակարգի առանձին տարրերը (ներառյալ մարդուն) որպես ամբողջության փոխկապակցված բաղադրիչներ։ Այս փիլիսոփայությունը անդրադառնում է տարբեր բնապահպանական և կանաչ շարժումների հիմնական սկզբունքներին՝ խթանելով բնության վայրի տարածքների պահպանությունը, ոչ հարկադրական քաղաքականությունները՝ ուղղված մարդկային բնակչության թվաքանակի նվազեցմանը, անիմիզմը և պարզ ու հասարակ ապրելակերպը։[2]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Smith, Mick (2014). «Deep Ecology: What is Said and (to be) Done?». The Trumpeter. 30 (2): 141–156. ProQuest 1958537477.
- ↑ Barry, John; Frankland, E. Gene (2002). International Encyclopedia of Environmental Politics. Routledge. էջ 161. ISBN 9780415202855.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Gecevska, Valentina; Donev, Vancho; Polenakovik, Radmil (2016). «A Review Of Environmental Tools Towards Sustainable Development». Annals of the Faculty of Engineering Hunedoara - International Journal of Engineering. 14 (1): 147–152.
- Glasser, Harold (ed.) 2005. The Selected Works of Arne Næss, Volumes 1-10. Springer, 1-4020-3727-9. (review)
- Holy-Luczaj, Magdalena (2015). «Heidegger's Support For Deep Ecology Reexamined Once Again». Ethics & the Environment. 20 (1): 45–66. doi:10.2979/ethicsenviro.20.1.45. S2CID 141921083.
- Keulartz, Jozef 1998. Struggle for nature : a critique of radical ecology, London [etc.] : Routledge.
- Linkola, Pentti 2011. Can Life Prevail? UK: Arktos Media, 2nd Revised ed. 1907166637
- Marc R., Fellenz. "9. Ecophilosophy: Deep Ecology And Ecofeminism." The Moral Menagerie : Philosophy and Animal Rights. 158. Champaign: University of Illinois Press, 2007.
- Orton, David (2000 թ․ հունվարի 9). «Deep Ecology and Animal Rights: A Discussion Paper». The Green Web.
- Sylvan, Richard (1985a). «A Critique of Deep Ecology, Part I». Radical Philosophy. 40: 2–12.
- Sylvan, Richard (1985b). «A Critique of Deep Ecology, Part II». Radical Philosophy. 41: 1–22.
- Tobias, Michael (ed.) 1988 (1984). Deep Ecology. Avant Books. 0-932238-13-0.