Խոլմ (քաղաք)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Խոլմ
Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
Առաջին հիշատակում1144
Մակերես9 կմ²
ԲԾՄ65 մետր
Բնակչություն▼3359 մարդ (հունվարի 1, 2020)[1]
Հեռախոսային կոդ81654
Փոստային դասիչ175270 և 175271
Պաշտոնական կայքholmadmin.net/holm.html
Խոլմ (քաղաք) (Ռուսաստան)##
Խոլմ (քաղաք) (Ռուսաստան)

Խոլմ, քաղաք (1777 թվականից[2]) Ռուսաստանում, Նովգորոդի մարզի Խոլմսկի քաղաքային շրջանի վարչական կենտրոնն է։

Ընդհանուր տեղեկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գտնվում է շրջանի հարավային մասում՝ Կունյա գետի` Լովատ թափվելու տարածքում, Մեծ Նովգորոդից 201 կմ հարավ։

Քաղաքից դուրս են գալիս չորս ավտոճանապարհներ. մեկը (P51) Պոդորեի միջով Խոլմը կապում է գտնվող Հին Ռուսսայի հետ, մյուսը (P51) այն կապում է Պսկովի մարզի Լոկնյա քաղաքատիպ ավանի միջոցով քաղաքը կապում է Վելիկիե Լուկիի հետ, երրորդը տանում է դեպի Մարյովո և Դեմյանսկ, իսկ չորրորդը` Տորոպեց։

Քաղաքի բնակչությունը 3829 բնակիչ է (2010 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ)։ Անվան ստուգաբանությունը ռուսերեն է, գալիս է Լովատիի աջ ափին գտնվող բլուրից (ռուս.՝ холм), որի վրա հիմնվել է քաղաքը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնում Լովատ գետի մոտով, ժամանակակից քաղաքի տարածքով՝ ջրային առևտրի ճանապարհով «Վարյագներից հույներ առևտրային ջրային ճանապարհը»։ Այդ օրերին այս վայրում փոքր նավեր էին կառուցվում, վաճառում էին կտավատ, սայլեր, պտտվող անիվներ և սպասք (փայտե և կավե)։

16-17-րդ դարերում բազմիցս ենթարկվել է լիտվացիների, լեհերի, շվեդների հարձակումներին։ 1777 թվականի օգոստոսի 3-ին Նովգորոդի նահանգի վարչատարածքային վերակառուցման ժամանակ որոշում է ընդունվել Խոլմսկի քաղաքավանը վերանվանել Խոլմ քաղաքի և այն միացնել Պսկովի նահանգին։ Այդպես Խոլմը դարձել է Խոլմսկի շրջանի կենտրոնը։

19-րդ դարի վերջին Խոլմը հայտնի էր արհեստագործությամբ, այդ թվում՝ գետային բարկաների և այլ նավակների արտադրությամբ։

Խոլմը, 21 մարտի, 1942

Քաղաքը շատ է տուժել Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ. 1942 թվականին այն Տորոպեցկո-Խոլմյան գործողության անցակցման վայրն էր, և քաղաքի պատմական շենքերի մեծ մասը ամբողջությամբ ավերվել էր։

Պատմական քաղաքը բաղկացած է չորս շրջաններից` Իլինսկի, Նիկոլսկի, Տատիլովսկի, Կլինկսկի։ Պատերազմից հետո քաղաքի կլինյան մասի վերականգնումը աննպատակահարմար է համարվել։

Խոլմ քաղաքի պատմության հետ կապված սխալ կա։ Մի շարք գրքերում և հոդվածներում քաղաքի առաջին հիշատակումն աղբյուրներում նշվել է 1144 թվականը[2]։ Միևնույն ժամանակ, այդ աղբյուրը ենթադրաբար եղել է Նովգորոդի առաջին տարեգրությունը, այնտեղ, սակայն այդ թվականին նշված է Նովգորոդի հրդեհի մասին, որի արդյունքում այրվել են Խոլմը (քաղաքի մի մասը) և Իլյա մարգարեի եկեղեցին։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան անտառային արդյունաբերության ձեռնարկություններ։ Հատուկ արժեք են ներկայացնում տորֆի պաշարները։ Քաղաքի շրջակայքում կան ընդարձակ ճահիճներ՝ տորֆի բավականին խորը շերտերով։ Տորֆի հանքի մշակումը մինչ օրս մնում է շրջանի և քաղաքի տնտեսության առաջնահերթություններից մեկը։

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքի 30 կմ հեռավորության վրա, Ռդեյ լճի մոտ են գտնվում Ռդեյի վանքի մնացորդները (18-րդ դար), շրջանում են Բոբրովներ (19-րդ դար) և Շախովներ (18-րդ դար) իշխանների նախկին կալվածքները։

Խոլմեցիների հանգստի վայրերից մեկը «Կապույտ ծովածոցն» է։

Խոլմում է գտնվում Տիխվինյան Մայր Աստծվամր գործող տաճարը։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչության թվաքանակը
1825[3]1833[4]1840[5]1856[6]1863[7]1867[8]1870[9]
2789↗3283↗3858↗5056↘4210↘3834↗4718
1885[10]1897[11]1910[12]1913[13]1917[12]1920[12]1923[12]
↗5718↗5894↗6517↗6800↘6006↘5591↗5830
1926[14]1931[13]1939[15]1959[16]1970[17]1979[18]1989[19]
↘5533↘4200↗6071↘2977↗3827↗4435↗4849
1992[13]1996[13]1998[13]2000[13]2001[13]2002[20]2003[13]
↘4800↘4700→4700→4700↘4600↘4325↘4300
2005[13]2006[13]2007[13]2008[13]2009[21]2010[22]2011[13]
↘4200↘4100↘4000↘3900↘3867↘3830↘3800
2012[23]2013[24]2014[25]2015[26]2016[27]2017[28]2018[29]
↗3829↘3704↘3633↘3552↘3493↘3445↘3422
2019[30]2020[31]2021[32]
↘3392↘3359↘3214

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar
  2. ↑ 2,0 2,1 АТД-80|180
  3. ↑ Статистическое изображение городов и посадов Российской империи по 1825 год. Сост. из офиц. сведений по руководством директора Департамента полиции исполнительной Штера. Спб., 1829.
  4. ↑ Обозрение состояния городов российской империи в 1833 году / Изд. при министерстве внутренних дел. — Спб., 1834.
  5. ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи. Сост. в Стат. отд. Совета МВД. — Спб., 1840.
  6. ↑ Статистические таблицы Российской империи, составленные и изданные по распоряжению министра внутренних дел Стат. отделом Центрального статистического комитета. [Вып. 1]. За 1856-й год. Спб., 1858.
  7. ↑ Статистический временник Российской империи. Серия 1. Вып. 1. Спб., 1866.
  8. ↑ Статистический временник Российской империи. Серия 2. Вып. 1. — Спб., 1871, с. 180.
  9. ↑ Статистический временник Российской империи. Серия 2. Вып. 10. Спб., 1875, с. 98.
  10. ↑ Статистика Российской империи. 1: Сборник сведений по России за 1884—1885 гг. Спб., 1887, с. 24.
  11. ↑ demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=34
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Города Союза ССР / НКВД РСФСР, Стат. отдел. — М., 1927
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 «Народная энциклопедия «Мой город». Холм (город)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-27-ին. Վերցված է 2014-06-17-ին.
  14. ↑ Всесоюзная перепись населения 1926 года = Recensement de la population de L’U.R.S.S. 1926 / Центральное статистическое управление СССР; Отд. переписи. Т.2. Западный район. Центрально-Промышленный район: народность, родной язык, возраст, грамотность. — М.: Изд. ЦСУ СССР, 1928
  15. ↑ РГАЭ, ф. 1562, оп. 336, д. 1248, лл. 49—57.
  16. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  17. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  18. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  19. ↑ «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  20. ↑ «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  21. ↑ «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  22. ↑ «Всероссийская перепись населения 2010 года. 12. Численность населения муниципальных районов, поселений, городских и сельских населённых пунктов Новгородской области» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-03-30-ին. Վերցված է 2014-02-02-ին.
  23. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  24. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.
  25. ↑ «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  26. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-23-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  27. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  28. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  29. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  30. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
  31. ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-17-ին. Վերցված է 2020-10-17-ին.
  32. ↑ «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более» (XLSX) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-01-ին. Վերցված է 2022-09-01-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Котов В. В. Сколько лет Холму на Ловати? // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2008. — № 28. — С. 3—7.
  • Котов В. В. Холмскàя крепость XVI века // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2008. — № 29. — С. 3—15.
  • Котов В. В. Экскурсия в город Холм XVI века // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2013. — № 38. — С. 43—51.
  • Антонов В. А. Холм. Серия «Города Новгородской области» −1984

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խոլմ (քաղաք)» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Խոլմ_(քաղաք)&oldid=9086042» էջից