Խաչմազ գյուղի ծխական դպրոցը հիմնվել է 1875 թվականին։ 1877 թվականին ունեցել է մեկ ուսուցիչ, 12 աշակերտ։ Խաչմազ և Քիլվար գյուղերի դպրոցների կազմակերպման գործում մեծ դեր է խաղացել Շամախու այն ժամանակվա թեմական տեսուչ Սահակ վարդապետը։ Խաչմազի ծխական դպրոցը 1881 թվականին ունեցել է մեկ ուսուցիչ, 10 աշակերտ։ 1885 թվականին փակվել է, վերաբացվել է 1895 թվականին։ Այն կրկին փակվել է կառավարության կողմից 1896 թվականի փետրվարին։ Վերաբացվել է 1906 թվականին 1911-1912 թվականներին եղել է երկամյա խառը դպրոց` 38 աշակերտ, որոնցից 10-ը աղջիկ[1]։