ԽՍՀՄ-ում սեքս չկա

«ԽՍՀՄ-ում սեքս չկա», թևավոր արտահայտություն, որի աղբյուր է հանդիսացել Լենինգրադ - Բոսթոն հեռուստակամրջի («Կանայք խոսում են կանանց հետ») խորհրդային մասնակիցներից մեկի արտահայտությունը, որը ձայնագրվել է հունիսի 28-ին և հեռարձակվել է 1986 թվականի հուլիսի 17-ին։

Արտահայտության առաջացման պատմություն

1986 թվականին հեռուստահաղորդավարներ Վլադիմիր Պոզները և Ֆիլ Դոնահյուն կազմակերպեցին առաջին խորհրդա-ամերիկյան հեռուստակամուրջներից մեկը, որի ռեժիսորն էր Վլադիմիր Մուկուսեևը։ Շփման ընթացքում հեռուստակամրջի ամերիկյան մասնակցուհին հարցրեց.

…Մեզ մոտ հեռուստագովազդում ամեն ինչ պտտվում է սեքսի շուրջ։ Դուք ունե՞ք այդպիսի հեռուստագովազդ։

Խորհրդային մասնակցուհի Լյուդմիլա Նիկոլաևնա Իվանովնան (այն ժամանակ «Լենինգրադ» հյուրանոցի ադմինիստրատոր և «Խորհրդային կանանց կոմիտե» հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչ) պատասխանեց.

Դե, մենք… (ծիծաղ) սեքս չունենք և կատեգորիկ դեմ ենք դրան։ Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)   Ну, секса у нас… (смешок) секса у нас нет, и мы категорически против этого!

Դրանից հետո լսարանը ծիծաղեց, խորհրդային մասնակցուհիներից մեկը ճշտեց.

Սեքս ունենք, գովազդ չունենք։ Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)   Секс у нас есть, у нас нет рекламы!

Գործածության մեջ մտավ խեղաթյուրված և համատեքստից կտրված արտահայտության մի մասը. «ԽՍՀՄ-ում սեքս չկա»։

Արտահայտության օգտագործում մշակույթում

«ԽՍՀՄ-ում սեքս չկա» արտահայտությունը լայնորեն օգտագործվում է Ռուսաստանում խորհրդային մշակույթի կեղծ բարեպաշտությունն ու հակասեքսուալությունը ցույց տալու համար, սեքսի մասին հրապարակային հիշատակումների տաբու լինելը։ Մյուս կողմից, արտահայտության ակնհայտ աբսուրդ լինելը թույլ է տալիս օգտագործել այն այլ համատեքստերում՝ խորհրդային իրականության ժամանակակից նկարագրությունների ոչ օբյեկտիվ լինելն ու առասպելականացումը ցույց տալու համար։

• Ալեքսանդր Շիրվինդտի հերոսը Էլդար Ռյազանովի «Մոռացված մեղեդի ֆլեյտայի համար» (1987) տրագիկոմեդիայում, ղեկավարության առջև արդարանալով ոչ ֆորմալ արվեստագետների ստեղծագործությունների համար, արտասանում է «Սեքս չկա...» արտահայտությունը։
• «Մեզ մոտ սեքս չկա՜» արտահայտությունը մի քանի անգամ հնչում է խորհրդա-լեհական «Դեժավյու» ֆիլմում (1988)։
• Այս արտահայտությամբ է պսակվել 2004 թվականի ռուսական հեռուստատեսային «Միություն առանց սեքսի» մելոդրաման, որը պատմում է խորհրդային դարաշրջանի մասին։

Մեջբերումներ

• Ինքը՝ Իվանովնան, 2004 թվականին «Կոմսոմոլսկայա պրավդային» տված հարցազրույցում ներկայացրել է արտահայտության ծագման պատմությունը սխալ.

Այսպիսով, սկսվեց հեռուստակամուրջը, և մի ամերիկուհի ասում է. որ դուք աֆղանական պատերազմի պատճառով ընդհանրապես պետք է դադարեք սեքսով զբաղվել ձեր տղամարդկանց հետ, այդ դեպքում նրանք չեն կռվի։ Եվ ամեն անգամ մատ է թափ տալիս։ Ես էլ նրան պատասխանեցի, որ ԽՍՀՄ-ում սեքս չկա, բայց կա սեր։ Դուք էլ Վիետնամի պատերազմի ժամանակ չդադարեցիք քնել ձեր տղամարդկանց հետ։

Եվ բոլորը հիշեցին միայն արտահայտության սկիզբը։ Ես ճիշտ չե՞մ։ Մեզ մոտ իրականում «սեքս» բառն ամոթալի էր։ Մենք միշտ զբաղվել ենք ոչ թե սեքսով, այլ սիրով։ Հենց դա էլ ես նկատի ունեի։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

В общем, начался телемост, и одна американка говорит: да вы из-за войны в Афганистане вообще должны перестать заниматься сексом с вашими мужчинами — тогда они не пойдут воевать. И пальцем всё время тычет. Я ей и ответила: в СССР секса нет, а есть любовь. И вы во время войны во Вьетнаме тоже не переставали спать со своими мужчинами.

Но все запомнили только начало фразы. А что, я не права? У нас же действительно слово «секс» было почти неприличным. Мы всегда занимались не сексом, а любовью. Вот это я и имела в виду.

• Այն, որ Իվանովան ավարտել է արտահայտությունը «Մենք ունենք սեր» բառերով, հրապարակավ հաստատել է հեռուստակամրջի ռեժիսոր Վլադիմիր Մուկուսեևը.

... Լյուդիմիլան արտասանեց. «Սեքս չկա, և մենք կատեգորիկ դեմ ենք դրան», որից հետո երկու ստուդիաներում հնչեցին ծիծաղ և ծափահարություններ և խլացրին արտահայտության ավարտը. «Սեր կա»:

Երբ ես մոնտաժում էին հաղորդումը, Լյուդմիլա Իվանովնան զանգահարեց ուղիղ մոնտաժային բաժին և խնդրեց կտրել այդ արտահայտությունը։ Նրա ձայնի մեջ շփոթմունք և անհանգստություն կար։ Ես երկընտրանքի առջև էի կանգնել։ Մի կողմից, ես հասկանում էի, որ հաղորդման հեռարձակումից հետո Լյուդմիլայի մոտ կսկսեն խնդիրներ հարազատների և ուղղակի կողմնակից մարդկանց հետ։ Նա կարող է դառնալ անեկդոտների հերոսուհի։ Մյուս կողմից, ... հաղորդումից հեռացնել այն, ինչ միավորեց երկու ստուդիաները՝ հումորը, ես անհնար համարեցի։ Ես թողեցի այդ «պատմական» արտահայտությունը, չնայած արժանացա դրա հեղինակի զայրույթին։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

…Людмила произнесла: «Секса у нас нет, и мы категорически против этого», — после чего грянули смех и аплодисменты в обеих студиях и заглушили окончание фразы: «У нас есть любовь».

Когда я монтировал программу, Людмила Иванова позвонила мне прямо в аппаратную и попросила вырезать эту фразу. Смущение и тревога звучали в её голосе. Я встал пред дилеммой. С одной стороны, я понимал, что у Людмилы после выхода передачи в эфир могут возникнуть проблемы с её родными и близкими и просто с посторонними людьми. Она может стать героиней анекдотов. С другой стороны, … убирать из передачи то, что точно объединило обе студии, — юмор, я посчитал невозможным. Я оставил эту «историческую» фразу, хотя и навлёк на себя гнев её автора.

Արտաքին հղումներ

• Душенко К. В. Словарь современных цитат. — М: Эксмо, 2006. — ISBN 5-699-17691-8
• Владимир Познер: «Моё время стоит дорого» Archived 2008-05-17 at the Wayback Machine.
• Корчагин П. П., Скворцов С. В СССР секс был!!! Как мы строили телемосты. — Инфомедиа Паблишерз, 2007. — ISBN 9785910570058
• Подлинная история фразы «Секса в СССР нет!»
• Секса в СССР не было, но была любовь! - Как это было