Լյանոս (հարթավայր)
 |
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
| Լյանոս | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | WWF ecoregion? |
| Երկիր |  Վենեսուելա և  Կոլումբիա |
 | |
Լյանոս (իսպ.՝ llanos, հոգնակի է llano - «հարթավայր», լատ.՝ planus - «տափակ», «հարթավայրային»), Ամերիկայի Իսպանիայի կողմից գաղութացված որոշ հարթավայրային շրջանների տարածված անունը։ Սրանք իրենցից ներկայացնում են արևադարձային և մերձհասարակածային, իսկ հազվադեպ նաև մերձարևադարձային տափաստաններ և սավաննաներ` հստակ արտահայտված սեզոնային խոնավեցմամբ։ Այս տարածքներն լայնորեն օգտագործվում են խոշոր եղջերավոր անասուններիբուծման նպատակով և մեծապես տառապում են ջրի էրոզիայից։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Լյանոս-Օրինոկո և Լյանոս-Մոխոս` Վենեսուելայի տարածքում,
- Լյանո-Էստակադո` ԱՄՆ-ում[1]։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էկոռեգիոնն ունի արևադարձային սավանաներին բնորոշ կլիմա։ Անձրևները խիստ սեզոնային են։ Մայիսից նոյեմբեր ամիսներին եղանակն անձրևոտ է, իսկ դեկտեմբեր-ապրիլ ամիսներին՝ չոր։ Խոնավ ամիսները սովորաբար հունիսն ու հուլիսն են։ Հարավ-արևմուտքում տեղումները սովորաբար տարեկան 2500 մմ են լինում, Ապուր կոչվող նահանգում՝ 1200-1600 մմ, հյուսիս-արևելքում՝ Մոնագաս նահանգի Լյանոսում տարեկան 800-1200 մմ։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 27°C է, իսկ ամսական միջին ջերմաստիճանը փոքր-ինչ տատանվում է. ամենացածր ջերմաստիճանային ամիսները (հունիս, հուլիս, դեկտեմբեր և հունվար) միայն 2°-ով են ավելի զով ամենաթեժ ամիսներից։
Վենեսուելա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լյանոսները հանդիսանում են մայրցամաքային Վենեսուելայի առավել բնորոշ լանդշաֆտները։ Նրանք զբաղեցնում են երկրի տարածքի երրորդ մասն, մինչդեռ այս տարածքներում բնակվում է վենեսուելացիների ընդամենը 10 %-ը։ Վենեսուելայում լյանոսներն իրենցից ներկայացնում են առատ խոտածածկույթով սավաննաներ` փռված Օրինոկոյի լայնարձակ ափերին և նրա վտակների շուրջ։ Այստեղ հանդիպում են երբեմն մինչև անգամ մարդու հասակի հասնող հացազգիներ, ինչպես նաև բարդածաղկավորներ, շրթնածաղկավորներ, լոբազգիներ և այլն։
Ծառերը կամ ընդհանրապես բացակայում են, կամ հանդիպում են միայն սահմանափակ քանակով` այն էլ խոնավ վայրերում, որտեղ արմավենիները և մյուս բուսատեսակները ձևավորում են ամբողջական անտառներ (նշենք, որ այս անտառները չեն պատկանում սավաննաներին)։ Տարվա խոնավ եղանակներին լյանոսները ծածկվում են ջրով և պարարտացվում տիղմի շնորհիվ[2]։
Բնիկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լյանոսի բնիկ ժողովուրդների մեջ են մտնում գուահիբոները, որոնք ապրում են Կոլումբիայի և Վենեսուելլայի արևմտյան Լյանոսում յարորոները, որոնք ապրում են Վենեսուելլայի արևելյան Լյանոսում։
Պահպանվող տարածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2017-ի գնահատման արդյունքում պարզվեց, որ ողջ էկոտարածաշրջանի 105,323 կմ²-ը, կամ 28%-ը, համարվում է պահպանվող տարածք։ Պահպանվող տարածքներից են Վենեսուելայում գտնվող Ագուարո-Գուարիկիտո ազգային պարկը (5,857,5 կմ²), Սինարուկո-Կապանապարո ազգային պարկը (5,843,368 կմ²), Տորտուգա Արրաու արգելոցն (98,56 կմ²) ու Կանո Գուատիկոն (93,0 կմ²) և Էլ-Տուպարո ազգային բնական պարկը (Էլ. 5,549.08 կմ²) Կոլումբիայում[3]։
Տե՛ս նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կամպոս - Հարավային Ամերիկայի` առաջին հերթին Արգենտինայի, մերձարևադարձային և չափավոր շրջանները,
- Սերրադու - տափաստանային բնապահպանական շրջաններ ներքին Բրազիլիայում
- Սերտան - մայրցամաքային Բրազիլիա
- Կաատինգա - չոր սավաննա Բրազիլիայում
Պատկերասահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոլումբիա
Վենեսուելլա
Գուարատիկո գետը Մանտեկալի մոտակայքում, Վենեսուելլա
Տուրիստական մետաղե նավակ Գուարատիկո գետի վրա
Հարթ և ընդարձակ լյանոս
Խոնավ եղանակ
Մայրամուտ
Ամպրոպից հետո
.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Earth։ Doring Kindersley։ 2003։ էջեր 328։ ISBN 1-4053-0018-3
- ↑ Jedrzejewski, W., Abarca, M. R., Viloria, Á., Cerda, H., Lew, D., Takiff, H., Abadia, E., Velozo, P. (2011)։ «Jaguar conservation in Venezuela against the backdrop of current knowledge on its biology and evolution» (pdf) 36 (12)։ Interciencia։ էջեր 954–966։ Վերցված է 2019-07-12
- ↑ UNEP-WCMC (2020). Protected Area Profile for Venezuela (Bolivarian Republic of) from the World Database of Protected Areas, September 2020. Available at: www.protectedplanet.net
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Լյանոս - Սովետական մեծ հանրագիտարանի հոդվածից
- Լյանոս-Օրինոկո կլիմայական գոտին Վենեսուելայում Archived 2016-09-19 at the Wayback Machine.
| ||||||
