Լիվոնյան թագավորություն

Լիվոնիայի թագավորություն, միջնադարյան անվանական, խամաճիկային (մարիոնետային) պետություն, որը նախատեսված էր ստեղծել ներկայիս Էստոնիայի և Լատվիայի տարածքում։ Ռուսաց Իվան IV Ահեղ ցարը հռչակել է այդ պետության հաստատումը լիվոնյան պատերազմի ընթացքում (1558-1583), բայց այն որպես պետական, քաղաքական միավոր երբեք չի գործել։

Անվանումներ

• կուրշերեն։ Liwonijas ķēniņwalsts
• դանիերեն։ Kongeriget Livland
• գերմաներեն։ Königreich Livland
• ստորին գերմաներեն։ Königriek Lyffland
• լեհերեն։ Królestwo Inflanty
• ռուսերեն։ Королевство Лифляндия
• արևմտառուսերեն։ Karalewstwa Inflanty
• շվեդերեն։ Konungariket Livland
• Ugauno: Liwi Kuningrikk

Պատմություն

1570 թվականի հունիսի 10-ին Դանիայի դուքս Մագնուս Հոլշտեյնցին ժամանել է Մոսկվա, որտեղ թագադրվել է Լիվոնիայի արքա։ Նա երդվել է, որ միշտ հավատարիմ կմնա ցարին՝ որպես իր տիրոջ, նրանից ստացել Լիվոնիայի վասալական թագավորության տիրակալի համապատասխան խարտիան (царская грамота): Մագնուսն ու Իվան IV-ը ստորագրել են պայմանագիր, որը կազմել էր օպրիչնիկ և զեմսկի վարչության անդամ, դյակ Վասիլի Շչելկալովը։ Նոր, հեռանկարային թագավորության տարածքները դեռ հարկավոր էր նվաճել, այդուհանդերձ՝ Պոլտսամաա ամրոցն արդեն հռչակվել էր թագավորի ապագա աթոռանիստ։ Մագնուս Լիվոնիացի արքան, ով այդ ընթացքում հասցրել էր նաև նշանվել իշխան Ստարիցկու դստեր՝ իշխանուհի Եվֆիմիայի հետ, Մոսկվայից հեռացել է ռուսական 20 հազարանոց զորքով, որը պետք է գրավեր շվեդների տիրապետության տակ գտնվող Ռևելը։ Իվան Ահեղն ու Մագնուսը հույս են ունեցել, որ Մագնուսի ավագ եղբայրը՝ Դանիայի արքա Ֆրեդերիկ II-ը օգնական զորք կուղարկի, բայց այդ հույսերն ի դերև են եղել։ Մագնուսն ստիպված է եղել 1571 թվականի մարտին վերջ դնել Ռևելի համար կռվին ու բերդաքաղաքի պաշարմանը։

1577 թվականին Մագնուսը, Իվան Ահեղի վստահությունը կորցրած և եղբոր աջակցությունից զրկված՝ դիմել է լիվոնյան ազնվականներին՝ կոչ անելով սատար կանգնելու իրեն՝ օտարերկրյա զավթիչների դեմ մարտնչելու գործում։ Միաժամանակ գաղտնի բանակցություններ է վարել Լեհաստանի թագավոր Ստեֆան Բատորիի հետ, որոնց արդյունքում Լիվոնյան թագը ժառանգելու իրավունքը փոխանցել է Բատորիի տոհմին։ Իվան Ահեղի զորքը անցել է հարձակման, գերվարել նրան։ Բանտ նետված Մագնուսին ցարը որոշ ժամանակ անց ներել է, ազատ արձակել։ Ազատվելիս վերջինս հրաժարվել է արքայական տիտղոսից։ Իր կյանքի վերջին վեց տարիները նա անց է կացրել Կուռլանդիայի եպիսկոպոսության Պիլտենե ամրոցում, լեհական գահի թոշակառուի կարգավիճակով, վախճանվել 1583 թվականի մարտին, աղքատության մեջ։

Լիվոնյան պատերազմի ավարտին՝ 1583 թվականի օգոստոսին Հին Լիվոնիայի տարածքի մեծ մասը բաժանվել է Կուռլանդիայի ու Սեմիգալլիայի դքսության և Լիվոնիայի դքսության միջև՝ լեհ-լիտվական դաշնային պետության՝ Ռեչ Պոսպոլիտայի հսկողության ներքո։ Էստոնիայի դքսությունը (1561–1721) մնացել է Շվեդիայի հսկողության տակ։

Գրականություն

• Stewart Oakley. War and Peace in the Baltic, 1560-1790. London, New York 1992. 0-415-02472-2
• Viirand, Tiiu (2004). Estonia. Cultural Tourism. Kunst Publisherspage. էջեր 82–84. ISBN 978-9949-407-18-7.
• De Madariaga, Isabel (2006). Ivan the Terrible. Yale University Press. ISBN 978-0-300-11973-2.
• Oakley, Stewart Philip (1993). War and Peace in the Baltic, 1560-1790. Routledge. ISBN 978-0-415-02472-3.
• Lockhart, Paul Douglas (2004). Frederik II and the Protestant Cause: Denmark's Role in the Wars of Religion. BRILL. էջեր 38–39. ISBN 978-90-04-13790-5.
• Bunge, Friedrich Georg von. Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten. — Reval: Kluge und Ströhm, 1853–1862.
• Rutenberg, Otto von. Geschichte der Ostseeprovinzen Liv-, Esth- und Kurland von der ältesten Zeit bis zum Untergange ihrer Selbständigkeit. — Leipzig: Engelmann 1859-1860.
• Pistohlkors, Gert von. Deutsche Geschichte im Osten Europas: Baltische Länder Siedler Verlag, Berlin 2002. ISBN 3-88680-774-6.
• Andres Adamson. Prelude to the birth of the Kingdom of Livonia. Acta Historica Tallinnensia 14/2009
• Plakans, Andrejs. A Concise History of the Baltic States. Cambridge University Press, 2011. ISBN 0-521-54155-7.

Արտաքին հղումներ

• Møntfund i Estland med danske Vikingemønter (Դանիերեն)
• Die Münzen von Herzog Magnus (Գերմաներեն)