Լիպոպոլիսախարիդ
Լիպոպոլիսախարիդ (LPS, անգլ.՝ lipopolysaccharide), մակրոմոլեկուլ՝ բաղկացած պոլիսախարիդից, որը կովալենտորեն կապված է լիպիդին՝ գրամ բացասական բակտերիաների արտաքին թաղանթի հիմնական բաղադրիչն է։
Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիպոլիսախարիդների կառուցվածքը ներառում է 3 կովալենտորեն կապված բաղադրիչներ.
- Լիպիդ Ա.
- Կենտրոնական օլիգոսախարիդ
- O- անտիգեն
Լիպիդ A-ն դիսախարիդ է` անսովոր հիդրոքսիմիրիստական ճարպաթթվի մի քանի միացված շղթաներով։ Բակտերիալ բջիջի ոչնչացումից հետո լիպիդ A- ն արտանետվում է արյան մեջ և կարող է առաջացնել ծանր թունավոր ազդեցություն, այդ թվում սեպտիկ ցնցում։ Կենտրոնական օլիգոսախարիդը բաղկացած է անսովոր շաքարներից։ Այն ծառայում է որպես մոլեկուլային կամուրջ և միացնում լիպիդ A- ն O անտիգենին։ Դա էնդոտոքսին է և արյան մեջ թողնելիս, ինչպես նաև լիպիդ A-ն, կարող է առաջացնել թունավորում, մինչև իսկ սեպտիկ ցնցում, չնայած ավելի փոքր չափով, քան լիպիդ A-ն։
O- անտիգենը պոլիսախարիդային շղթա է, որը կցված է կենտրոնական օլիգոսախարիդին։ Լիպոլիսախարիդի այս մասը ենթարկվում է շրջակա միջավայրի ազդեցությանը։ O-անտիգենի կազմը տատանվում է կախված բակտերիաներից։ Որքան երկարեն O- անտիգեն պոլիսախարիդները, այնքան ավելի վատ են հիդրոֆոբիկ հակաբիոտիկները դրանց միջոցով ներթափանցում մանրէային բջիջ։ Լիպոլիսախարիդի այս մասը առավել իմունոգեն է և հեշտությամբ ճանաչվում է ընդունողի իմունային համակարգի կողմից, ինչը և նրա անվան բացատրությունն է։
Գործառույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիպոպոլիսաքարիդը (LPS, էնդոտոքսին) բոլոր գրամ-բացասական միկրոօրգանիզմների բջջաթաղանթի արտաքին մասի ջերմակայուն բաղադրիչն է։ Այն ապահովում է մանրէների բջիջի կառուցվածքային ամբողջականությունը և պաշտպանում թաղանթը շրջակա միջավայրի ագրեսիվ ազդեցություններից։ Լիպոլիսախարիդի բացասական լիցքը մեծացնում է մանրէների ընդհանուր բացասական լիցքը և կայունացնում դրա թաղանթը։ Շատ հակաբիոտիկներ գործում են լիպոլիսախարիդին վնասելու համար։
Էնդոտոքսին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էնդոտոքսին տերմինը գիտականի իմաստաբանության մեջ մտել է 1892 թվականին։ Սա էր գրամ-բացասական մանրէների լիպոպոլիսախարիդի լիզատի ջերմակայուն բաղադրիչի անվանումը։ Էնդոտոքսին և լիպոպոլիսախարիդ տերմինները հաճախ օգտագործվել են որպես հոմանիշներ[1]։
Էնդոտոքսինները կարող են փոխազդել մակրոօրգանիզմի տարբեր բջիջների հետ և, կախված դոզայից, պատճառել դրանց վնասը կամ խթանել ֆիզիոլոգիապես ակտիվ նյութերի սինթեզը։ Էնդոտոքսինի գործողության վտանգավոր հետևանքներն են Դիսեմինացված ներանոթային մակարդման համախտանիշով (ԴՆՄ) և էնդոտոքսինային ցնցումներով։ Նախկինում հավատացել են, որ սովորաբար աղիքից պորտալարային երակ մտնող բոլոր էնդոտոքսինները վերացվում են լյարդի ֆիքսված մակրոֆագների համակարգով։ Ներկայումս էնդոտոքսինները հայտնաբերվել են գործնականում առողջ մարդկանց համակարգային շրջանառության մեջ[2]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Rietschel E. T., Kirikae T., Schade F. U., Mamat U., Schmidt G., Loppnow H., Ulmer A. J., Zähringer U., Seydel U., Di Padova F. Bacterial endotoxin: molecular relationships of structure to activity and function(անգլ.) // The FASEB Journal : journal. — Federation of American Societies for Experimental Biology, 1994. — Т. 8. — № 2. — С. 217—225. — PMID 8119492.
- ↑ ПЕТРУХИНА, Н.Н.; ГОЛУБЕВА, М.А.; МАКСИМОВ, А.Л. (2019-06). «ПОЛУЧЕНИЕ И ПРИМЕНЕНИЕ ГИДРИРОВАННЫХ ПОЛИМЕРОВ (ОБЗОР)». Журнал прикладной химии. 92 (6): 683–702. doi:10.1134/s004446181906001x. ISSN 0044-4618.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Wexler H., Oppenheim J. D. Isolation, characterization, and biological properties of an endotoxin-like material from the gram-positive organism Listeria monocytogenes(անգլ.) // Infection and Immunity : journal. — 1979. — Т. 23. — № 3. — С. 845—857. — PMID 110684.
- «MeSH Browser». meshb.nlm.nih.gov. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 19-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լիպոպոլիսախարիդ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
