Jump to content

Լիբիայի քաղաքացիական պատերազմ (2014-2020)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լիբիայի քաղաքացիական պատերազմ (2014-2020)
պատերազմ Խմբագրել Wikidata
Մասն էՔաղաքացիական պատերազմ Լիբիայում Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրԼիբիա Խմբագրել Wikidata
ՎայրԼիբիա Խմբագրել Wikidata
Սկսած16 մայիսի 2014 Խմբագրել Wikidata
Ավարտված23 հոկտեմբերի 2020 Խմբագրել Wikidata
ՄասնակիցLibyan armed forces, Government of National Accord, Tuareg militias of Ghat Խմբագրել Wikidata
Լուծարման ամսաթիվ23 հոկտեմբերի 2020 Խմբագրել Wikidata
Լիբիայի նավթային դաշտերի քարտեզը (2011)

Լիբիայի 2014-2020 թվականների քաղաքացիական պատերազմ (անգլ.՝ Libyan civil war), Լիբիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակաշրջան[1][2], որը սկսվել է 2014 թվականի մայիսի 16-ին, երբ Լիբիայի ազգային բանակի գեներալ-մայոր Խալիֆա Հաֆթարը հայտարարել է լայնածավալ պատերազմի մեկնարկի մասին։ Բենգազի քաղաքի տարածքում վերահսկողության տակ գտնվող զինված ուժերի ստորաբաժանումներում օդային և ցամաքային գործողությունները բնութագրվել են որպես «փոփոխություն հեղափոխության ճանապարհին»[3]։ Զինված դիմակայությունը տեղի է ունեցել հիմնականում Լիբիայի հյուսիսում՝ մի կողմից իսլամիստական ուժերի (ներառյալ ԻՊ խմբավորման բջիջը) և մյուս կողմից նրանց հակառակորդների միջև։

Ռազմական հարձակումը ստացել է «Արժանապատվություն» օպերացիա ծածկանունը: Մայիսի 18-ին գործողությունները տարածվել են մինչև Տրիպոլի, այդ իրադարձություններից է եղել նաև Գլխավոր Ազգային Կոնգրեսի շենքի վրա հարձակումը: Լարվածության մթնոլորտում հունիսի 25-ին տեղի են ունեցել Ներկայացուցիչների պալատի ընտրություններ, որտեղ պարտություն են կրել արմատական իսլամի կողմնակիցները։ Հուլիսի 13-ին իսլամիստներն՝ ի պատասխան իրենց պարտության, հայտարարել են «Լիբիայի արշալույս» օպերացիայի մեկնարկի մասին՝ նպատակ ունենալով գրավել Տրիպոլիի օդանավակայանը։ Նրանց դա հաջողվել է օգոստոսի 23-ին՝ քառասուն օր տևած կռիվներից հետո[4]:

Քաղաքի վրա վերահսկողություն հաստատելուց հետո իսլամիստները հայտարարել են Ներկայացուցիչների պալատը չճանաչելու և Գլխավոր ազգային կոնգրեսը վերականգնելու որոշումը։ Օգոստոսի 25-ին կառավարության որոշ ներկայացուցիչներ հանդիպում են անցկացրել Տրիպոլիում, իրենց հռչակել են օրինական կառավարություն և ընտրել Օմար ալ-Խասիին որպես վարչապետ, ինչի արդյունքում երկրում առաջացել է երկիշխանություն[5][6][7]։ Ներկայացուցիչների պալատը թողել է գրավված Տրիպոլին և հաստատվել է երկրի հյուսիս-արևելքում գտնվող Տոբրուկ քաղաքում[8]։

2015 թվականի սեպտեմբերին հակամարտող կողմերը պայմանավորվել են Լիբիայում ազգային միասնության կառավարություն ստեղծելու մասին, սակայն քաղաքացիական պատերազմը շարունակվել է տարբեր խմբակցությունների մասնակցությամբ։

2020 թվականի հոկտեմբերի 23-ին միջլիբիական հակամարտության կողմերի ներկայացուցիչները Ժնևում պայմանագիր են ստորագրել մշտական հրադադարի հաստատման մասին[9]: Լիբիայի քաղաքական երկխոսության ֆորումը, որն աշխատել է Շվեյցարիայում 2021 թվականի փետրվարի 1-ից 5-ը ընտրել է Լիբիայի միասնական կառավարության վարչապետին և նախագահական խորհրդի երեք անդամներին, որոնց գլխավորել է Հունաստանում նախկին դեսպան Մուհամմեդ ալ Մանաֆին։ Համիդ Դբեյբահը դարձել է վարչապետ։ Նրանց կառավարումը նշանակված է եղել մինչև 2021 թվականի դեկտեմբերի վերջը[10]:

Նախապատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2012 թվականից Լիբիան կառավարվել է Գլխավոր ազգային կոնգրեսի կողմից։ 2013 թվականի հունիսին Նուրի Աբու Սահմեյնին ընտրվել է կոնգրեսի նախագահի պաշտոնում և այդ ամենը խորհրդանիշ է դարձել այն բանի, որ արմատական իսլամի կողմնակիցները վերահսկողություն են հաստատել համագումարի գործունեության վրա[11][12]: Կոնգրեսը գործողություններ չի ձեռնարկել իսլամիստական խմբավորումների ազդեցության դեմ պայքարելու համար, չի կարողացել ստեղծել արդյունավետ ոստիկանություն և բանակ[13], ինչպես նաև 2013 թվականի դեկտեմբերին ընդունել է շարիաթի օրենքը՝ որպես կառավարության սահմանադրություն[14]: 2014 թվականի փետրվարին լրացել է ազգային կոնգրեսի լիազորությունների ժամկետը, սակայն 2013 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Ազգային Կոնգրեսը որոշել է երկարաձգել իր լիազորությունները մինչև 2014 թվականի վերջը։ Այս որոշումը զանգվածային բողոքի ցույցեր է առաջացրել Լիբիայի քաղաքացիների բազմաթիվ քաղաքներում, այդ թվում՝ Տրիպոլիում, Բայդաում, Տոբրուկում և Աջդաբիայում[13][15][16]։ 2014 թվականի փետրվարի 14-ին գեներալ Խալիֆա Հաֆթարը հրամայել է լուծարել Գլխավոր Ազգային Կոնգրեսը և կոչ է արել ձևավորել ժամանակավոր կառավարություն՝ հունիսի 25-ին նախատեսված ընտրությունները կազմակերպելու համար: Կոնգրեսն անտեսել է պահանջը՝ գեներալի գործողություններն անվանելով պետական հեղաշրջում։

2014 թվականի փետրվարի 14-ին գեներալ Հաֆթարը հայտարարել է Լիբիայի կառավարության տապալման մասին և պահանջել է լուծարել Գլխավոր ազգային կոնգրեսը։ Նա անտեսել է խորհրդարանի նախագահ Նուրի Աբու Սահմեյնի բողոքները և ուղղակիորեն դիմել է Լիբիայի ժողովրդին՝ զինվորականների գործողություններին աջակցելու համար[17](2013 թվականի հունիսի 25-ին ընտրվել է խոսնակ, Աբու Սահմենը համատարած կերպով քաղաքականապես կապված է «Մուսուլման եղբայրներ» շարժման հետ)[18]։

Կողմեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Լիբիայի Ներկայացուցիչների պալատը Լիբիայի միջազգայնորեն ճանաչված խորհրդարանն է, որն ընտրվել է 2014 թվականին։ Այն նաև հայտնի է որպես «Տոբրուկш կառավարություն» այն պատճառով, որ 2014 թվականի օգոստոսին, իր հակառակորդների կողմից Տրիպոլիի գրավումից հետո՝ Պատգամավորների պալատը լքել է քաղաքը և հաստատվել երկրի հյուսիս-արևելքում գտնվող Տոբրուկ քաղաքում[8]։ Պալատին աջակցել է Լիբիայի ազգային բանակը գեներալ Խալիֆա Հաֆթարի գլխավորությամբ: 2015 թվականի մարտի 2-ին Պատգամավորների պալատը Հաֆթարին նշանակել է զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար[19]։ Տոբրուկի կառավարությունը ստացել է նաև ԱՄԷ-ի և Եգիպտոսի աջակցությունը, որն իր օդային ուժերն օգտագործել է պալատի հակառակորդների դեմ[20]։
  • Նոր Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսը (մինչև 2016 թվականը) և Ազգային Փրկության կառավարությունը (2016 թվականից) մարմին է, որը ձևավորվել է Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսի պատգամավորների մի մասի կողմից, որոնք չեն ճանաչել Պատգամավորների պալատի ընտրությունները։ Կոնգրեսը հավաքվել է Տրիպոլիի կառավարության այն բանից հետո, երբ նրա կողմնակիցներին հաջողվել է քաղաքից դուրս մղել Պատգամավորների պալատին հավատարիմ ուժերին: Նոր Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսը ներկայացնրել է իսլամիստական կոալիցիայի շահերը, որը հայտնի է որպես Լիբիայի արշալույս, կամ «Մահմեդական եղբայրներ»[21][22]: Թուրքիան, Սուդանը և Քաթարը, ըստ տարբեր լրատվամիջոցների հաղորդումների աջակցություն են ցուցաբերել Նոր Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսին[20][23]։ 2016 թվականին Ազգային միաբանության կառավարության ձևավորումից հետո խորհրդարանը վերածվել է Ազգային փրկության կառավարության և սկսել պայքարել ՀԱՄ-ի հետ։
  • Լիբիայի նախագահական խորհուրդը (2016 թվականից) կառավարական մարմին է, որը ստեղծվել է 2016 թվականի մարտին Սխիրատի համաձայնագրի հիման վրա՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի աջակցությամբ։ Նախագահական խորհուրդը ստանձնել է Լիբիայի պետության ղեկավարի լիազորությունները և ձևավորել ազգային միասնության կառավարություն։ Խորհուրդը նախագահել է Ֆայեզ ալ-Սարաջը (երկրի վարչապետ), ինչպես նաև երեք փոխնախագահներ (ներկայացուցիչներ Լիբիայի յուրաքանչյուր պատմական շրջանից): Փոխարինվել է Նոր Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսով:
  • Իսլամական պետությունը Լիբիա է մտել 2014 թվականի հոկտեմբերին։ ԻՊ-ն հանդես է եկել որպես «երրորդ կողմ» հակամարտությունում։ 2015 թվականի հունվարից խմբավորումը հարձակում է սկսել Սուրթ քաղաքի դեմ: Կռիվների ընթացքում զինյալները գերի են վերցրել մի խումբ ղպտի եգիպտացիների և մահապատժի ենթարկել նրանց: Ի պատասխան Եգիպտոսը օդային հարվածներ է հասցրել դիրքերին[24]։

Ժամանակագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակամարտության սկիզբ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակամարտությունը սկսվել է 2014 թվականի մայիսի 16-ին, երբ Լիբիայի ազգային բանակի գեներալ-մայոր Խալիֆա Հաֆթարը հայտարարել է Բենգազի քաղաքի տարածքում իր վերահսկողության տակ գտնվող զինված ուժերի օդային և ցամաքային լայնածավալ գործողություն սկսելու մասին: Այն բնութագրել է որպես «փոփոխություն հեղափոխության ճանապարհին»[3]։ Ռազմական հարձակումը ստացել է «Արժանապատվություն» օպերացիա ծածկանունը: Մայիսի 18-ին գործողությունը տարածվել է մինչև Տրիպոլի, հետո եղել է նաև Գլխավոր Ազգային Կոնգրեսի շենքի վրա հարձակումը։ Բախումների արդյունքում՝ նախնական տվյալներով զոհվել է 20 մարդ։ Պաշտոնական LANA գործակալությունը հաղորդել է 12 զոհի և 90 վիրավորի մասին։ Գրոհայիններին հակազդելու համար ավիացիան ուղարկվել է երկինք և օդից հարձակվել իսլամիստների բազաների վրա, որից հետո «Փետրվարի 17-ի նահատակների բրիգադ» խմբի ներկայացուցիչները հայտնել են, որ իրենց հաջողվել է խոցել մեկ բանակային ուղղաթիռ[25]։ Ավելի ուշ զոհերի թիվը հասել է 24-ի, իսկ տեղական օդանավակայանը փակվել է[26]։ Լիբիայի առողջապահության նախարարության տվյալներով՝ զոհվել է 43, վիրավորվել՝ ավելի քան 100 մարդ[27]։ Հետագայում զոհերի թիվը կազմել է 79 մարդ և 141 վիրավոր[28][29]։ Լիբիայի ժամանակավոր վարչապետ Աբդուլլահ Աբդուրահման ալ-Թանին Հաֆթարի հարձակումը որակել է որպես «պետության օրինականությունից դուրս գործողություններ և հեղաշրջում»՝ կանոնավոր անվտանգության ուժերին հրամայելով վերահսկել իրավիճակը։

Կառավարությունը խնդրում է ապստամբների բրիգադներին պահպանել հանգստություն, հետևել շտաբի պետի հրահանգներին և ենթարկվել Լիբիայի միասնությունը պահպանելու համար[30]։ Բոլոր նրանք, ովքեր մասնակցել են այս հեղաշրջման փորձին պետք է պատժվեն[31]։

Մայիսի 18-ին բախումները շարունակվել են Տրիպոլիում[32]՝ Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսի շենքի մոտ, ինչպես նաև Աբու Սլիմ և Ալ-Հադբա շրջաններում[33]։ Գեներալ Խալիֆա Հաֆթարի ներկայացուցչի խոսքով՝ նրա կողմնակիցները փորձել են ձերբակալել իսլամիստներին, սակայն հանդիպել են դիմադրության[34]։ Ինքը՝ Խալիֆա Հաֆթարը ասել է, որ «գործողությունը կշարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ Բենղազիին չի մաքրել ահաբեկիչներից»։ Համատեղ հայտարարության մեջ խորհրդարանը՝ անցումային կառավարության և Լիբիայի գլխավոր շտաբի բախումներն անվանել են «պետական հեղաշրջման փորձ» և ասել են, որ «բոլոր նրանք, որոնք մասնակցել են պետական հեղաշրջման փորձին՝ պետք է ենթարկվել քրեական պատասխանատվության և պետք է կրեն օրենքի առավելագույն պատժաչափը»[35]: Հաֆթարի կողմնակիցները, արևելյան լիբիական ցեղերը և Զինթան քաղաքի ապստամբները միավորել են ուժերը իսլամիստների դեմ, ներխուժել են խորհրդարանի շենք, պատանդներ վերցրել և փակել մերձակա փողոցները՝ խորհրդարանին հրաժարական տալ ստիպելու համար, նաև փորձել են դադարեցնել իսլամիստների աջակցությունը և նոր սահմանադրության ընդունումը[36]։

Մայիսի 18-ին Զինթանի բրիգադների Ալ-Կաակա և Սավաիկ անդամները ներխուժել են կառավարական նստավայր, որից հետո բախումները տարածվել են ներքին գործերի նախարարության շենքի վրա։ Նրանց դիմադրել են իշխանություններին հավատարիմ «Լիբիայի հեղափոխականների օպերատիվ շտաբի» զինյալները[37]: Նույն օրը մամուլի ասուլիսում արդարադատության նախարար Սալահ ալ-Միրղանին ասել է, որ «կառավարությունը պահանջում է անհապաղ դադարեցնել ռազմական ուժի կիրառումը քաղաքական դիրքորոշում արտահայտելու և քաղաքական երկխոսության օրինական շրջանակ վերադառնալու համար»[38]: Նույն օրը երեկոյան՝ մասնավոր հեռուստաալիքներով գնդապետ Մուխթար Ֆերնանան «բանակի անունից» կարդացել է հայտարարություն, որում նա ասել է Գլխավոր ազգային կոնգրեսի «աշխատանքի սառեցման» մասին՝ հայտարարելով, որ «ամենասահմանափակ վերահսկողությունը և օրենսդրական գործառույթներն անցումային շրջանում» փոխանցվել են խորհրդին (Սահմանադրական ժողով), որն էլ իր հերիթին մշակել է նոր սահմանադրություն[39]։ Ավելի ուշ Աբդուլլահ Աբդուրահման ալ-Թանիի կառավարությունը Կոնգրեսին կոչ է արել դադարեցնել իր աշխատանքը մինչև հաջորդ ընտրությունները[40], որոնք նշանակվել են հունիսի 25-ին[41]։

Մայիսի 19-ին Լիբիայի ազգային բանակի ղեկավարը կարգադրել է Տրիպոլի ներխուժել։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ Տոբրուկից դեպի արևելք գտնվող ավիաբազայի զորքերը միացել են Հաֆթարի ուժերին[42]։ Մայիսի 19-ին Եգիպտոսի հետ սահմանից 175 կմ դեպի արևմուտք Տոբրուկում գտնվող օդուժի թռչող բրիգադի սպայական հրամանատարությունը հայտարարություն է տարածել, որում ասվել է, որ «Տոբրուկ ռազմաօդային ուժերի բազան միանում է բանակին՝ գեներալ Խալիֆա Քասիմ Հաֆթարի հրամանատարությամբ»։ Արևելյան շրջանի մի քանի սպաներ, այդ թվում՝ օդուժի երկու օդաչու ավելի վաղ հայտարարել են Հաֆթարին աջակցելու մասին: Հաֆթարի շտաբը գտնվում է Էլ Աբյար քաղաքում՝ Բենգազիից 70 կմ հարավ-արևմուտք[43]։ Հետագայում Հաֆթարի գործողություններին աջակցել են Տրիպոլիի Ազգային անվտանգության վարչությունը, Բենգազիի Ալ-Սայկա բանակի հատուկ ջոկատները՝ մոտ 3 հազար մարտիկ[44], Լիբիայի հատուկ ջոկատները՝ հատուկ նշանակության ուժերի հրամանատար Վանիսա Բուհամադուի գլխավորությամբ[45], Ներքին գործերի նախարարությունը և Լիբիայի ՀՕՊ ուժերի հրամանատարը[46]։ Գլխավոր ազգային կոնգրեսի նախագահ Նուրի Աբու Սահմայնը Հաֆթարի գործողություններն անվանել է «հեղաշրջման փորձ»՝ խոստանալով հետապնդել բոլոր նրանց, որոնք կանգնած են նրա հետևում[46]։

Մայիսի 21-ին մի խումբ զինյալներ կանգնեցրել են ռազմածովային ուժերի շտաբի կոնտր-ծովակալ Հասան Աբու Շնակիի ավտոշարասյունը և կրակ բացել նրա մեքենայի վրա։ Շնացկին վիրավորվել է գլխից, նրա վարորդն ու երկու պահակները վիրավորվել են, սակայն նրանց կյանքին վտանգ չի սպառնացել[47]։

Մայիսի 22-ին մամուլի ասուլիսում Խալիֆա Հաֆթարն ասել է, որ Լիբիայի Բարձրագույն դատական խորհուրդը պետք է ձևավորի քաղաքացիական վարչակազմ, որը պետք է ստանձնի երկիրը և անցկացնի ընտրություններ[48]։

Լիբիայի մշակույթի և քաղաքացիական հասարակության նախարար Հաբիբ Մուհամեդ ալ-Ամինը հանդես է եկել ի պաշտպանություն Հաֆթարի՝ «Ես այլևս չեմ ճանաչում Կոնգրեսի օրինականությունը, քանի որ այն ի վիճակի չէ կառավարել երկիրը և ես կոչ եմ անում մյուս նախարարներին հետևել իմ օրինակին»[49]։

Մայիսի 22-ին Խալիֆա Հաֆթարը եգիպտական «Ալ-Վաթան» թերթին տված հարցազրույցում ասել է, որ իր կողմնակիցները «կանգ չեն առնի, քանի դեռ կառավարությունը չի տապալվել, քանի դեռ Գլխավոր Ազգային Կոնգրեսը չի կորցրել ամբողջ լեգիտիմությունը և քանի դեռ Լիբիայի ժողովուրդը խաղաղ չի ապրում»: Հաֆթարը վստահություն է հայտնել, որ զինված ոստիկանական ստորաբաժանումները, «երբ նրանց գլխատեն, երկար չեն դիմանա։ Մեզ աջակցում էր Ներքին գործերի նախարարությունը, հակաօդային պաշտպանությունը, հատուկ ջոկատները, ցեղերը մեկը մյուսի հետևից միանում են և այդ խմբերը դեռ գոյություն ունեն միայն Տրիպոլիում և երկրի մի քանի շրջաններում»:

Մայիսի 22-ին Միսրատայի բրիգադի (նաև հայտնի է որպես «Կենտրոնական վահան») զինված ստորաբաժանումները, որոնք «Լիբիայի վահանի» մասն են՝ սկսել են դիրքեր գրավել Տրիպոլիում՝ Կոնգրեսի նախագահ Նուրի Աբուի խնդրանքով Գլխավոր ազգային կոնգրեսում Սահմայնին և զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ Աբդելսալամ ալ-Սալեհանեին պաշտպանելու համար[50]: Այնուամենայնիվ Աբդուլլահ Աբդուրահման Ալ-Թանիի գլխավորած ներկայիս կառավարության անունից տարածված կոմյունիկեում, մշակույթի և քաղաքացիական հասարակության նախարար Հաբիբ Մուհամմեդ Ալ-Ամինը ասել է՝

Մայիսի 23-ին հարյուրավոր մարդիկ հավաքվել են Տրիպոլիի նահատակների հրապարակում՝ ի պաշտպանություն Հաֆթարի և նրա գործողության։ Ավելի վաղ Տուբու ցեղի շեյխերը, որոնք երեք տարի առաջ աջակցել են Մուամար Քադաֆիին՝ հայտարարել են իրենց աջակցության մասին Հաֆթարի և նրա Լիբիայի ազգային բանակի կողմից իրականացված գործողության վերաբերյալ[51]։

Մայիսի 27-ին Խալիֆա Հաֆթարը հրաժարվել է ճանաչել վարչապետ Ահմեդ Մայթգայի գլխավորած նոր կառավարությունը և կոչ է արել հետաձգել հունիսի 25-ին նշանակված խորհրդարանական ընտրությունները։

Մայիսի 27-ին Մեյթիգի տան վրա գրոհայինները հարձակվել են նռնականետերով և հրետանային զենքերով[52]։ Հարձակման մասնակիցներից մեկը սպանվել է, մյուսը վիրավորվել ու գերի է ընկել։ Մեյթիգը և նրա ընտանիքի անդամները հարձակման պահին տանն են եղել, բայց նրանցից ոչ ոք չի տուժել[53]։

Մայիսի 28-ին խոսնակ Մուհամմադ Հիջազին ասել է, որ ռազմաօդային ուժերի երկու ռազմական ինքնաթիռներ, որոնք միացել են Հաֆթարի հակաահաբեկչական գործողությանը, երկու հարված են հասցրել փետրվարի 17-ի նահատակների գումարտակին Բենգազիի արևմտյան ծայրամասում[54]:

Մայիսի 29-ին Ահմեդ Մայտիգայի գլխավորությամբ նոր կառավարությունը Տրիպոլիի հյուրանոցներից մեկում անցկացրել է իր առաջին հանդիպումը։ Ներկայացուցիչ Մեյթիգի խոսքով՝ օրակարգում են պետական անվտանգության հարցերը և մոտ ապագայի պլանների քննարկումը։ Կառավարության պաշտոնական շենքը զբաղեցնում է ժամանակավոր կառավարությունը՝ Աբդուլլահ Աբդուրահման ալ-Թանիի գլխավորությամբ, որը մտադիր է շարունակել իր պարտականությունները և դատարանում լուծել նոր կառավարություն նշանակելու իրավասության հարցը[55]։

2014 թվականի կեսեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունիսի 2-ին Բենգազիում Հաֆթարի ուժերի և ծայրահեղականների միջև բախումների հետևանքով զոհվել է յոթ մարդ, վիրավորվել՝ 15-ը[56]։ Ավելի ուշ զոհերի թիվը հասել է 25-ի, 70-ը՝ վիրավորվել է։ Բանակային հատուկ նշանակության ջոկատների և Անսար ալ-Շարիա[57] և փետրվարի 17-ի նահատակների գումարտակի միջև մարտեր են սկսվել այն բանից հետո, երբ վերջիններս մի քանի ուղղություններից ականանետերով և նռնականետերով հարձակվել են Հաֆթարին աջակցող Ալ-Սայգա հատուկ ջոկատայինների բազայի վրա՝ փորձելով գրավել հատուկ ջոկատայինների գտնվելու վայրը, սակայն հանդիպել են դիմադրության: Հատուկ ջոկատայիններին օգնության են հասել մարտական ինքնաթիռները Բենգազիի շրջանում գտնվող Բենինի ավիաբազայից, որոնք անցել են Հաֆթարի կողմը։ Ուղղաթիռները մի շարք հարձակումներ են իրականացրել ծայրահեղականների դիրքերի վրա, որից հետո վերադարձել են օդանավակայան[58]։

Հունիսի 4-ին մահապարտ ահաբեկիչը պայթեցրել է ականապատ մեքենան Հաֆթարի շտաբի մոտ՝ Աբյար քաղաքում, որը գտնվում է Բենգազիից 70 կմ հարավ-արևմուտք։ Հարձակման հետևանքով զոհվել է հինգ մարդ, այդ թվում՝ շտաբը հսկող երեք զինվոր: Ինքը՝ Հաֆթարը, չի տուժել[59]։ Ավելի ուշ գրոհայինները նռնականետից կրակել են վարչապետ Մեյթիգի գրասենյակի վրա, սակայն ոչ ոք չի տուժել, իսկ ինքը՝ Մեյթիգը շենքում չի եղել[60]։

Հունիսի 4-ին Սուրտ քաղաքում կրակ է բացվել անցնող մեքենայից, ինչի հետևանքով Շվեյցարիայի քաղաքացի 42-ամյա Միշել Գրոսը մահացել է[61], նա եղել է Ղրղզստանում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի առաքելության ղեկավարը[62]: Հյուսիսային և Արևմտյան Աֆրիկայում ԿԽՄԿ-ի ներկայացուցիչ Վալդ Գաբրիել Սաուջերոնն ասել է, որ «իր վրա զինված մարդիկ հարձակվել են երկու գործընկերների հետ հանդիպումից հետո: Նա մահացել է Սուրթ քաղաքի հիվանդանոցում։ Նրա գործընկերները չեն տուժել, բայց շոկային վիճակում են»։ Ավելի վաղ՝ մայիսի 22-ին, զինյալները գնդակոծել էին Բենգազիում Կարմիր խաչի գրասենյակի շենքերը[63], որից հետո Սաուգերոնը հայտարարել էր, որ «մենք ժամանակավորապես դադարեցնում ենք մեր աշխատակիցների տեղաշարժը և մեր գործունեությունը»[64]։

Հունիսի 4-ին ժամանակավոր կառավարության վարչապետ Աբդուլլահ Աբդուրահման Ալ-Թանին հայտարարել է, որ շուտով կհեռանա իր պաշտոնից, սակայն հայտարարել է, որ պատրաստ է իշխանությունը փոխանցել Մայտգուին միայն այն բանից հետո, երբ ընդհանուր ազգային կոնգրեսում փոխըմբռնում ձեռք բերվի կամ դատարանը հաստատի քվեարկության արդյունքները՝ նշելով, որ Մայտիգայի կառավարության հետ տարաձայնություններ չունի։ Ալ Թանին հիշեցրել է, որ իր ղեկավարած կառավարությունը դեռևս կատարում է իր պարտականությունները[65]։ Նախապես հայտարարվել է, որ Լիբիայի Գերագույն սահմանադրական դատարանն այս շաբաթ պետք է քննարկի Մայտիգայի վարչապետ նշանակվելու օրինականության հարցը[66]։

Հունիսի 5-ին Լիբիայի Գերագույն սահմանադրական դատարանն իր որոշման մեջ հայտարարել է, որ Ահմեդ Մայտիգայի ընտրությունը վարչապետի պաշտոնում անօրինական է[67][68], քանի որ այն հակասում է Սահմանադրական հռչակագրի դրույթներին։ Հունիսի 9-ին Լիբիայի Գերագույն սահմանադրական դատարանը վերջնական որոշում է կայացրել Ահմեդ Մայթիգայի վարչապետ ընտրվելու հակասահմանադրականության վերաբերյալ[69][70]։ Դատարանի որոշումը չի կարող բողոքարկվել[71]։ Գլխավոր Ազգային Կոնգրեսը հայտարարել է իր համաձայնությունը վճռի վերաբերյալ[72]։ Տրիպոլիում կայացած մամուլի ասուլիսում Ահմեդ Մայթիգն ասել է, որ «ես հարգում եմ դատարանի որոշումը իմ նշանակման անօրինականության վերաբերյալ և ենթարկվում եմ դրան»[73]:

Հունիսի 25-ին Լիբիայի Ներկայացուցիչների պալատի ընտրություններ են տեղի ունեցել։ Մանդատների մեծ մասը զբաղեցրել են աշխարհիկ խմբակցությունները, իսկ իսլամիստները, որոնք զգալի իշխանություն են ունեցեկ նախորդ խորհրդարանում՝ ստացել են ընդամենը 30 մանդատ։ Դրա շնորհիվ արդյունքները սաստկացրել են պայքարը աշխարհիկ և իսլամիստական ուժերի միջև[74]։

Հուլիսի 13-ին Զինտանի զինյալները, որոնք վերահսկել են Տրիպոլիի օդանավակայանը 2011 թվականից՝ հարձակման են ենթարկվել իսլամիստական խմբավորումներից մեկի գրոհայինների կողմից։ Հուլիսի 14-ին օդանավակայանը հրթիռակոծության է ենթարկվել, որից հետո իշխանությունները ստիպված են եղել փակել այն։ Օդանավակայանում կայանված ինքնաթիռների մոտ 90 տոկոսը վնասվել է։ Դրանից հետո Լիբիայի կառավարության ներկայացուցիչ Ահմադ Լամինը հայտարարել է, որ Լիբիայի կառավարությունը մտադիր է դիմել միջազգային հանրությանը` խնդրելով երկրում միջազգային ուժեր տեղակայել կայունությունը վերականգնելու համար[75]։

Հուլիսի 18-ին Տրիպոլիի միջազգային օդանավակայանի շուրջ տեղի ունեցած մարտերի ընթացքում զոհվել է 30 մարդ, վիրավորվել՝ մոտ 40-ը[76]։

Օգոստոսի 23-ին Միսրատայից և այլ քաղաքներից իսլամիստների ջոկատները գրավել են Տրիպոլիի օդանավակայանը, որը մոտ երեք տարի վերահսկվել է Զինտան բրիգադների կողմից[77]։

Քաղաքի վրա վերահսկողություն հաստատելուց հետո իսլամիստները հայտարարել են Ներկայացուցիչների պալատը չճանաչելու և Գլխավոր ազգային կոնգրեսը վերականգնելու մասին։ Օգոստոսի 25-ին Կոնգրեսի որոշ ներկայացուցիչներ հանդիպում են անցկացրել Տրիպոլիում՝ իրենց հռչակել օրինական կառավարություն և ընտրել Օմար ալ-Խասիին վարչապետի պաշտոնում, որի արդյունքում երկրում երկիշխանություն է առաջացել[5][6][7]։ Ներկայացուցիչների պալատը թողել է գրավված Տրիպոլին և հաստատվել է երկրի հյուսիս-արևելքում գտնվող Տոբրուկ քաղաքում[8]։

Սեպտեմբերի 1-ին Ներկայացուցիչների պալատի պատգամավորները Տոբրուկում կայացած հանդիպմանը նշանակել են Աբդուլլահ Աբդուրահման ալ-Թանիին՝ որպես նոր վարչապետ[78]։

2014 թվականի վերջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոյեմբերի 6-ին իսլամիստների կողմից վերահսկվող Տրիպոլիի Գերագույն դատարանը հայտարարել է Պատգամավորների պալատի լուծարման մասին[79][80][81]։ Պատգամավորների պալատն այս որոշումը կատարել է «ճնշման տակ» և հետևաբար շարունակել է գործել[82]:

2014 թվականի դեկտեմբերի 29-ին Լիբիայում ՄԱԿ-ի աջակցության առաքելության տարածած հայտարարության մեջ հաղորդվել է, որ արևմտյան Լիբիայի Միսրատա քաղաքում, որը կենտրոնական կառավարությանը դեմ հանդես եկող իսլամիստների հենակետերից մեկն է՝ թիրախներ են եղել, որոնք ենթարկվել են օդային հրթիռակոծությունների և ռմբակոծությունների[83]։

2015 թվական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունվարի 16-ին Ժնևում ՄԱԿ-ի միջնորդությամբ բանակցություններից հետո պատերազմող կողմերը պայմանավորվել են հրադադարի մասին՝ հակամարտության խաղաղ լուծմանը հասնելու համար[84]։ Հունվարի 20-ին ՄԱԿԻ Լիբիային օգնելու առաքելությունը մտահոգություն է հայտնել հրադադարի խախտման վերաբերյալ առկա տեղեկատվության վերաբերյալ և հիշեցրել հակամարտող կողմերին, որ զինադադարը ներառում է զինված անձնակազմի և ռազմական տեխնիկայի ցանկացած տեղաշարժի արգելք[85]:

Փետրվարի 16-ին Եգիպտոսի ռազմաօդային ուժերը մի շարք ավիահարվածներ են հասցրել Լիբիայում «Իսլամական պետության» դիրքերին այն բանից հետո, երբ համացանցում հայտնվել է 21 ղպտի եգիպտացիների մահապատժի տեսանյութը։

Փետրվարի 19-ին եգիպտական հատուկ ջոկատայինները մտել են Լիբիայի տարածք՝ նախապես Իրաքի և Իրանի գրոհայինների կողմից գրավված Դերնա քաղաքում գործողություն իրականացնելու համար։

Փետրվարի 21-ին ըստ արաբական Asharq Al-Awsat թերթի՝ քիմիական զենքի մի մասը, որը նախկինում պատկանել է Մուամար Քադաֆիին անցել է լիբիական արմատական խմբավորումների ձեռքը և նրանք արդեն անցկացրել են այդ զենքի առաջին փորձարկումները[86]։

Մարտի 9-ին գրոհայինները հայտարարել են ինը օտարերկրյա նավթագործների գերեվարման մասին՝ Ալ-Ղանի նավթային հանքավայրում գրոհի ժամանակ։ Հարձակման ժամանակ, ըստ որոշ աղբյուրների ութ պահակ է գլխատվել[87]։

Մարտի 14-ին մարտեր են սկսվել Սիրտ քաղաքի համար։

Մարտի 18-ին Թունիսի քաղաքացի և հրամանատար Ահմեդ ալ-Ռուիսսին զոհվել է Սուրտի մոտ մարտի ժամանակ[88]։ Նույն օրը իսլամիստների դեմ պայքարի ժամանակ զոհվել է Տրիպոլիի կառավարական 12 զինվոր[89]։

Մարտի 21-ին Լիբիայի ազգային բանակի գլխավոր շտաբի պետ Աբդել-Ռազզակ Ալ-Նազուրին հաստատել է, որ Լիբիայի ազգային բանակը մոտեցել է Տրիպոլիին և վերահսկողության տակ է վերցրել մայրաքաղաքի օդանավակայանը, ինչպես նաև Ազիզիա, Նասիրիա բնակավայրերը, ինչպես նաև Ալ-Զահրա, Ալ-Սաիդիա և Ամերիա տարածքները: 2014 թվականի օգոստոսից Տրիպոլին գտնվում է Ֆաջր Լիբիա ահաբեկչական կազմակերպության վերահսկողության տակ[90]։

Մարտի 22-ին Տրիպոլիից հարավ լիբիական բանակը լայնածավալ գործողություն է իրականացրել «Ֆաջր Լիբիա» ահաբեկչական կազմակերպության խմբավորումների դեմ։ Իսկ երկրի արևմուտքում՝ Էզ-Զավիա քաղաքում կատաղի մարտեր են ընթացել[91]։

Մարտի 31-ին Գլխավոր Ազգային Կոնգրեսի պատգամավորները 85-ից 74-ով քվեարկել են Օմար ալ Հասիին վարչապետի պաշտոնից ազատման մասին[92][93][94]։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ այս որոշումը կապված է եղել պատգամավորների և աուդիտորների վերաբերյալ կոնֆլիկտի հետ, որոնք նրան մեղադրել են կառավարության ֆինանսական վիճակի մասին ստելու մեջ[95][96]։ Դրանից հետո ալ-Հասին հայտարարել է, որ մտադիր է խորհրդակցել իր «հեղափոխական գործընկերների» հետ, որոնք իրեն աջակցող զինված խմբավորումներն են՝ հրաժարականն ընդունելու վերաբերյալ[97]։ Խալիֆա ալ-Գավին նշանակվել է Լիբիայի նոր կոնգրեսի ժամանակավոր վարչապետ[95][97][98]:

Ապրիլի 12- ին Լիբիայում Հարավային Կորեայի դեսպանատունը հարձակման է ենթարկվել «Իսլամական պետության» զինյալների կողմից[99]։

Ապրիլի 18-ին մարտեր են տեղի ունեցել Տրիպոլիում։ Առնվազն ութ զինվոր է զոհվել, 10-ը վիրավորվել են Ֆաջր Լիբիայի զինյալների կողմից մայրաքաղաքի արևմտյան արվարձանում հրետակոծության հետևանքով։ Ի պատասխան՝ զորամասերից մեկին պատկանող հրետանին կրակ է բացել Թազուրում զինյալների ամրությունների վրա, սակայն նրանց հաջողվել է լքել դիրքերը։ Արդյունքում ոչնչացվել է առնվազն 35 ապստամբ[100]։

Մայիսի 28-ի ուշ երեկոյան ահաբեկիչները գրավել են գրեթե ավերված Ղարդաբիա ավիաբազան[101][102]։

Մայիսի 31-ին Լիբիայի արշալույսի ուժերը հետ են քաշվել իրենց դիրքերից Սուրթ քաղաքի մոտ այն բանից հետո, երբ ահաբեկիչնեչները գրավել են քաղաքի արևելքում, հարավում և արևմուտքում գտնվող տարածքները: Հաղորդվում է, որ «Լիբիայի Արշալույսը» նահանջել է Սուրտրից 12 մղոն դեպի արևմուտք[102]:

Հունիսի 9-ին «Իսլամական պետություն» գրոհայինները հարձակում են սկսել Լիբիայի Սուրթում և շրջակայքում: Իսլամիստները գրավել են 2011 թվականին սպանված Լիբիայի առաջնորդ Մուամար Քադաֆիի հայրենի քաղաքից 30 կիլոմետր դեպի արևմուտք գտնվող էլեկտրակայանը։ Արմատական իսլամիստները 2015 թվականի փետրվարին գրավել են Սուրթից հարավ-արևելք գտնվող Նաուֆալիա փոքրիկ գյուղն ու ֆերմաները: Այնուհետև մարտին նրանք հարձակում են գործել Սուրտի վրա, որոնց նախնական հարձակումները գրավեցին հեռուստատեսության և ռադիոյի կայանը, կառավարական շենքերը, համալսարանը և հիվանդանոցը: Այդ ժամանակվանից քաղաքը բաժանվել է ԻՊ-ի զինյալների և նրա պաշտպանների ազդեցության գոտիների մեջ, դրանից հետո անընդհատ մարտեր են ընթացել։ Մայիսի վերջին ահաբեկիչները կրկին անցել են հարձակման և վերահսկողության տակ վերցրել Սուրտ օդանավակայանը, նրա տարածքում տեղակայված ռազմաբազան և Քադաֆիի օրոք կառուցված հզոր ոռոգման կառույցների մի մասը։ 2015 թվականի հունիսի սկզբին ԻՊ գրոհայինները «լիարժեք վերահսկողություն» են հայտարարել Սուրտի մոտ գտնվող Հարավա գյուղի վրա և շարունակել են գրավել քաղաքի ծայրամասերը: Այդտեղ տեղակայված «Միսրատա բրիգադի» զինված ուժերը չեն կարողացել կանգնեցնել «խալիֆայության» կողմնակիցների գրոհը[103]։

Հունիսի 10-ին Լիբիայի Դերնա քաղաքում մարտեր են սկսվել «Դերնա Շուրայի» (Դերնայի խորհուրդ) զինյալների, որոնք կապված են Ալ-Քաիդայի հետ և «Իսլամական պետության» (ԻՊ) կողմնակիցների միջև: Դերն Շուրայի զինյալները (հիմնականում Անսար ալ-Շարիա խմբավորման ներկայացուցիչներ) ԻՊ գրոհայիններին մեղադրել են իրենց առաջնորդ 55-ամյա Նասեր Աքերին սպանելու մեջ, որից հետո սկսվել են զինված բախումները, որոնց արդյունքում երկու կողմերն էլ մինչև երեկո կորցրել են 19 անձ, որից 16-ը ԻՊ գրոհայիններ): Հաղորդվում է, որ մարտերը շարունակվել են մինչև հունիսի 11-ի գիշերը: Մի քանի տասնյակ «Անսար ալ-Շարիա» գրոհայիններ Բենգազիից մեկնել են Դերնա՝ իրենց զինվորներին օգնելու համար: Դերնա քաղաքի զգալի մասը գտնվում է Իսլամական պետության վերահսկողության տակ[104]։

Օգոստոսի 13-ին մարտեր են տեղի ունեցել Սուրտի կենտրոնում։ Կրակոցների ժամանակ սպանվել են ԻՊ-ի երկու դաշտային հրամանատարներ՝ սաուդցի Աբու Հուզայֆ Անսարին և եգիպտացի Աբու Համամ Մասրին։ Սպանվել են տեղի երկու զինյալներ։

Օգոստոսի 14-ին առնվազն 38 մարդ է զոհվել Լիբիայի Սուրտ քաղաքի համար տեղի բնակիչների և իսլամիստների միջև «Իսլամական պետություն» (ԻՊ) ահաբեկչական խմբավորման զինյալների դեմ մարտերում։ Մարտերը սկսվել են օգոստոսի 11-ին այն բանից հետո, երբ ահաբեկիչները սպանել են տեղի մզկիթի իմամ Խալիդ բեն Ռաջաբ Ֆերջանին։ ԻՊ-ի գրոհայինները գնդակոծել են երկրի կենտրոնական շրջաններից տեղի աշխարհազորայինների և իսլամիստների կողմից վերահսկվող տարածքները։ Նախօրեին նրանք վերջնագիր են ներկայացրել, ըստ որի, եթե սուրթցիները չդադարեն դիմադրել, ապա նրանց դեմ թունավոր գազ կկիրառվի։ Սուրտի պաշտպանները չեն ունեցել բավականաչափ զենք և զինամթերք, քանի որ Միսրատայի զինյալները, բոլոր տեղի բնակիչներին համարելով Քադաֆիի կողմնակիցներ՝ վաղուց զինաթափումներ են իրականացրել (Սուրտ քաղաքը Լիբիայի առաջնորդ Մուամար Քադաֆիի ծննդավայրն է, որը սպանվել է 2011 թվականին)[105]։

Օգոստոսի 24-ին Լիբիայի բանակի ղեկավար Խալիֆա Հաֆթարը մեղադրել է Թուրքիային, Կատարին և Սուդանին՝ ասելով, որ այդ երկրներն աջակցում են Լիբիայում արմատականներին և խոստացել փոխել իրավիճակը Սուրտ քաղաքում, որը պաշարված է «Իսլամական պետություն» (ԻՊ) զինյալների կողմից։ Զորավարը ժամանել է նաև Հորդանանի մայրաքաղաք՝ ռազմատեխնիկական համագործակցության ոլորտում համաձայնագիր կնքելու համար։ Հաֆթարը նշել է, որ լիբիական բանակը ներկայումս ամբողջ աշխարհի անունից պատերազմ է մղում ահաբեկչության դեմ։ Նախորդող շաբաթում Արաբական պետությունների լիգայի (ԱՊԼ) արտահերթ նիստից հետո մասնակից երկրները խոստացել են մշակել ԻՊ-ի դեմ պայքարում Լիբիային ռազմական օգնության միասնական ռազմավարություն[106]:

Օգոստոսի 26-ին Ալժիրի արտաքին գործերի նախարարության Մաղրիբի և Աֆրիկայի հարցերով նախարար-պատվիրակ Աբդելքադեր Մեսահելը Իտալիայի արտաքին գործերի և միջազգային համագործակցության նախարար Պաոլո Ջենտիլոնիի հետ հեռախոսազրույցում նշել է, որ ներկայումս անհրաժեշտ է որքան հնարավոր է շուտ ձևավորել Լիբիայում ազգային միասնության կառավարությանը[107]:

Խաղաղության պայմանագիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Լիբիայում հակամարտող կողմերը համաձայնության են եկել՝ «հաղթահարելով մնացած բոլոր քաղաքական տարաձայնությունները»։ Այս մասին հայտարարել է Լիբիայում ՄԱԿ-ի աջակցության առաքելության ղեկավար Բերնարդինո Լեոնան։ Նրա խոսքով՝ փաստաթղթի ստորագրումը, որը վերջ կդնի հյուսիսաֆրիկյան այս երկրում երկարաժամկետ հակամարտությանը տեղի կունենա Մարոկկոյում:

Սխիրատի համաձայնությունը ձեռք է բերվել հուլիսի 11-ին՝ միջլիբիական երկխոսության նախորդ փուլի արդյունքներով։ Այնուամենայնիվ Մարոկկոյում տեղի ունեցած արարողությունը անտեսվել է Լիբիայի իսլամամետ Ընդհանուր ազգային կոնգրեսի (GNC, նախկին ժամանակավոր խորհրդարան) պատվիրակների կողմից, որը հավաքվում է Տրիպոլիում: «Խաղաղության և հաշտեցման մասին» փաստաթուղթը ստորագրել են Տոբրուկում միջազգայնորեն ճանաչված ժամանակավոր կառավարության էմիսարները՝ մի շարք շրջանային քաղաքապետարանների, երկրի առաջատար քաղաքական կուսակցությունների և քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ միասին: Վերջնական տեքստը, որն այժմ պատրաստվել է դրա միջնորդությամբ՝ պարունակում է Կոնգրեսի կողմից արված առաջարկներ: Համաձայնագրում ամրագրված ծրագրի համաձայն՝ Լիբիայում մեկ տարի ժամկետով պետք է ձևավորվի ազգային միասնության կառավարություն, որը գլխավորել են վարչապետն ու նրա երկու տեղակալները։ Օրենսդիր մարմնի գործառույթներն իրականացնելու է Ներկայացուցիչների պալատը[108]։

2015 թվականի հոկտեմբերի 9-ին ձևավորվել է Լիբիայի Ազգային միասնության կառավարությունը։ Ֆայեզ ալ Սարաջը դարձել է երկրի վարչապետ։ Բացի այդ, նշվել են երեք փոխվարչապետների անունները՝ Ահմեդ Մայթիգը, Ֆաթհի ալ-Մաջբրին և Մուսա ալ-Քոնին: Լեոն ասել է՝ «Երկրի բոլոր շրջանները ներկայացնող ավելի քան 150 լիբիացիների մասնակցությամբ մեկ տարվա ջանքերից հետո եկել է պահը, երբ մենք կարող ենք հայտարարել ազգային միասնության կառավարության ձևավորման մասին»։ Մարոկկոյում ամիսներ շարունակ քննարկումները ներառել են Լիբիայի հիմնական հակամարտող կողմերի՝ Իսլամամետ Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսի (նախկին ժամանակավոր խորհրդարանը), որը հավաքվում է Տրիպոլիում և միջազգայնորեն ճանաչված ժամանակավոր կառավարության ներկայացուցիչներին՝ Տոբրուկում: ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Պան Գի Մունը ողջունել է քաղաքական համաձայնագրի վերջնական նախագծի վերաբերյալ բանակցողների համաձայնությունը, ինչպես նաև կառավարությունում ընդգրկվելու թեկնածուների ցանկը, որի ղեկավարումը վստահվել է Սարաջին[109]։

2015 թվականի դեկտեմբերի 13-ին Հռոմում տեղի է ունեցել Լիբիայի վերաբերյալ միջազգային համաժողով։ Դրանով միմյանց դեմ պատերազմող երկու կառավարությունները համաձայնել են դեկտեմբերի 16-ին խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելու և ստորագրման օրվանից 40 օրվա ընթացքում իրենց մտադրության մասին տեղեկացնելու մասին[110]:

2015 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Սխիրատ քաղաքում (Մարոկկո) տեղի է ունեցել Լիբիայում հակամարտող կողմերի միջև խաղաղ կարգավորման և ազգային միասնության կառավարության ձևավորման մասին համաձայնագրի ստորագրման արարողությունը[111]։

2016 թվական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունվարի 7-ին մայրաքաղաք Տրիպոլիից 160 կմ հեռավորության վրա գտնվող Զլիտեն քաղաքում հարձակում է իրականացվել։ Ավտոմեքենայով մահապարտ-ահաբեկիչը հարձակվել է կուրսանտների ուսումնական ճամբարի վրա։ Ավելի քան 70 մարդ զոհվել է, մոտ 200-ը՝ վիրավորվել։ Դրանից հետո Ռաս ալ-Անուֆ քաղաքում ավտոմեքենա է պայթեցվել։ Այդ վայրում, ըստ տարբեր տվյալների՝ զոհվել է 7-ից 10 մարդ, վիրավորվել՝ 40-ը։

Դա Լիբիայում վերջին ժամանակների ամենամահաբեր հարձակումներից մեկն է։ Պատասխանատվությունը ստանձնել է «Իսլամական պետություն» կազմակերպությունը։ Հաջորդ օրը Եգիպտոսի զբոսաշրջային Հուրգադա քաղաքում հյուրանոցի վրա հարձակվել են երկու զինված անձինք։ Արդյունքում տուժել է 3 զբոսաշրջիկ՝ Ավստրիայի երկու և Շվեդիայի մեկ քաղաքացի[112][113][114]։

Ապրիլի 2-ին նավթային հանքավայրի վրա ԴԱԻՇ-ի հարձակման հետևանքով զոհվել է 2 մարդ[115]։

Ապրիլի 5-ի լույս 6-ի գիշերը Տրիպոլիի Նոր Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսի կառավարությունը իշխանությունը փոխանցել է ՄԱԿ-ի կողմից աջակցվող ազգային միասնության կառավարությանը: Այս որոշումը կտրուկ շրջադարձ է եղել ինստիտուտի քաղաքականության մեջ, որն ամեն ինչ արել է երկրում կաբինետի նոր ղեկավար Ֆայեզ ալ Սարաջի ժամանումը կանխելու համար[116]։

Ապրիլի 5-ին Նոր Ընդհանուր Ազգային Կոնգրեսը հայտարարել է, որ կճանաչի նախագահական խորհուրդը և կդադարեցնի գոյությունը[117]։

Ապրիլի 20-ին Լիբիայում կառավարական զորքերը հետ են մղել իսլամիստներին Բենգազիում: Երեք ուղղություններով ձեռնարկված համապարփակ հարձակման արդյունքում զինվորականները գրավել են մի շարք դիրքեր։ Հաղորդվել է, որ սպանվել են տասնյակ ծայրահեղականներ, այդ թվում՝ դաշտային հրամանատարներ:

Ապրիլի 21-ին ԻՊ-ից ազատագրվել է Լիբիայի Դերնա քաղաքը[118]։

Ապրիլի 22-ին Դերնա քաղաքը անցել է Լիբիայի մոջահեդների Շուրայի խորհրդի գրոհայինների վերահսկողության տակ[119]։

Մայիսի 5-ին ԻՊ ահաբեկիչները մեքենա են պայթեցրել Լիբիայի մեծությամբ երրորդ քաղաքի՝ Միսրատայի մոտ գտնվող անցակետում։ Սպանվել է առնվազն վեց զինյալ։ Գրոհայինները գրավել են մի քանի բնակավայրեր, այդ թվում Աբու Կուրեյն քաղաքը։ Սրանից քիչ առաջ Տրիպոլիի կառավարությունը հայտարարել է ռազմական հրամանատարություն ստեղծելու մասին՝ նպատակ ունենալով գրոհել Սուրթ քաղաքը[120]։

Մայիսի 18-ին Լիբիայի ազգային միասնության կառավարությանն աջակցող զինված ուժերը դուրս են մղել «Իսլամական պետություն» խմբավորման զինյալներին նախկինում գրավված բազմաթիվ քաղաքներից: Իսլամիստները հետ են քշվել Սուրթ շրջանում գտնվող կամրջի մոտ։ Ազատագրված բնակավայրերի թվում է ռազմավարական նշանակություն ունեցող Աբու Գրեյնը՝ Միսրատա տանող ճանապարհին։ Այս բնակավայրերը գրավվել են ԻՊ գրոհայինների կողմից մայիսի սկզբին սկսված խոշոր հարձակման արդյունքում։ Մի քանի օր առաջ ազգային միասնության կառավարությանն աջակցող զորքերին հաջողվել է փոխել իրավիճակը[121]։

Նախագահական խորհրդին հավատարիմ լիբիական բանակը հունիսի 4-ին ազատագրել է Ալ-Ղարդաբիա օդանավակայանը, որը գտնվում է Սուրթից ընդամենը 20 կիլոմետր հարավ։ Հարվածը հասցվել է «Ալ-Բունյան Ալ-Մարսուս» գործողության շրջանակներում, որի նպատակն է ազատագրել ԻՊ-ի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքները։ Սուրտից առաջ շարժվող ուժերի հիմնական մասը բաղկացած է եղել Միսրատայի ջոկատներից։ Գրավվել է նաև Աբու-Հադի գյուղը, որը գտնվում է ավիաբազայից 2 կիլոմետր դեպի արևելք։ Որից հետո ինքնաթիռը հարվածներ է հասցրել ահաբեկիչների դիրքերին թիվ 17 թռիչքուղու և Աս-Սախայր քաղաքի մոտ[122]։

Հունիսի 12-ին ԻՊ-ի զինյալները Սուրտում պայթեցրել են երեք ականապատ ավտոմեքենա, որոնք վարել են մահապարտ ահաբեկիչներ: Հարձակման թիրախը եղել են Լիբիայի նոր կառավարության դաշնակից ուժերը։ Մի քանի մարդ վիրավորվել է։ Սուրթում կատաղի փողոցային մարտեր են ընթացել։ Կառավարական զորքերը և նրանց դաշնակիցները փորձել են տեղահանել գրոհայիններին, որոնք տեղ են գտել քաղաքի կենտրոնական շրջաններում[123]:

Հունիսի 15-ին լիբիական զորքերը ամրապնդել են իրենց դիրքերը «Իսլամական պետության» գրոհայինների կողմից գրավված Սուրթ քաղաքի մոտ՝ հետ մղելով ահաբեկչական հարձակումները։ Բախումները վերսկսվել են նաև նավահանգստի մոտ, որը մեկ շաբաթ առաջ գրավել են կառավարական զորքերը։ Լիբիայի ազգային բանակը ազատագրել է Սուրտի մի քանի թաղամասեր և վիճել է Ուագադուգուի կոնֆերանսների սրահի շուրջ։ Վերջին մեկ ամսվա ընթացքում մարտերի ընթացքում զոհվել է ավելի քան 120 մարդ, մոտ 500-ը վիրավորվել է: Զինվորականները հայտնել են, որ զինյալները զգալի կորուստներ են կրել, թեև ԻՊ-ի հարյուրավոր զինյալներ դեռևս զբաղեցնրել են քաղաքի մի մասը[124]։

Հունիսի 21-ին մարտերը շարունակվել են քաղաքի կենտրոնում, որտեղ լիբիական զորքերը ԻՊ զինյալներից ազատագրել են մեկ թաղամաս (գործողության ընթացքում զոհվել է 36, վիրավորվել 100 անձ), 29 մարդ զոհվել է, իսկ տասնյակ մարդիկ վիրավորվել են։ զենքի գործարանում եղած պայթյունի հետևանքով[125]։

Հուլիսի 5 Եգիպտոսի հինգ քաղաքացիներ առևանգվել են զինված զինյալների կողմից։ Հուլիսի 20-ին Լիբիայում հետախուզական գործողության ժամանակ երեք ֆրանսիացի զինվոր է սպանվել։

Օգոստոսի 1-ին ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի ռազմական ինքնաթիռները մի շարք ավիահարվածներ են հասցրել «Իսլամական պետության» դիրքերին Սուրտ քաղաքում[126]։

Օգոստոսի 2-ին Լիբիայի մեծությամբ երկրորդ քաղաքում՝ Բենգազիում ականապատ մեքենայի պայթյունի հետևանքով զոհվել է 22 մարդ, ևս 20-ը վիրավորվել է[127]:

Օգոստոսի 23 Լիբիայի Ազգային համաձայնության կառավարության զորքերը նոր օպերացիա են անցկացնում՝ Սուրտը գրավելու համար[128]:

Սեպտեմբերի 18-ին Լիբիայի բանակը կարողացել է հետ մղել իսլամական արմատականների հարձակումը երկրի նավթային նավահանգիստների վրա։

Հոկտեմբերի 14-ին Լիբիայում «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման զինյալների դեմ Սուրտ քաղաքի համար մղվող մարտերում մեկ օրում սպանվել է առնվազն 14 զինվոր, իսկ 25-ից 30-ը վիրավորվել են։ Զինյալների կողմից կորուստներ չեն գրանցվել։

Հոկտեմբերի 29-ին Լիբիայի արևելքում՝ Քեշ շրջանում, ահաբեկչություն է տեղի ունեցել, որի հետևանքով առնվազն չորս մարդ է զոհվել, ևս 14-ը վիրավորվել է։

Հոկտեմբերի 31-ին Տրիպոլիում կառավարությանը հավատարիմ լիբիական զորքերը հարձակում են սկսել «Իսլամական պետություն» խմբավորման վերջին հենակետի վրա Սուրտ քաղաքում, զինյալները համառ դիմադրություն են ցույց տվել, իսկ այդ մասին հայտնել է քաղաքի ազատագրման գործողության մամուլի ծառայությունը։

Նոյեմբերի 3-ին ԱՄՆ ծովայինները հարվածներ են հասցրել Լիբիայում «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման զինյալների դեմ՝ օգտագործելով Bell AH-1 Super Cobra ուղղաթիռները։

Նոյեմբերի 15-ին Լիբիայի հարավում անօդաչու թռչող սարքի ավիահարվածի արդյունքում ոչնչացվել է «Ալ-Քաիդա» ահաբեկչական ցանցի առաջնորդներից մեկը։

Նոյեմբերի 21-ին Սաբհա քաղաքում կապիկի պատճառով զինված հակամարտություն է սկսվել երկու ազդեցիկ կլանների միջև։ Զոհվել է 16, վիրավորվել՝ 50 մարդ[129]։

Նոյեմբերի 26-ին Լիբիայի «Ազգային համաձայնության» ուժերի գրոհը Սուրտում «Իսլամական պետություն» խմբավորման զինյալների դիրքերի վրա ավարտվել է առնվազն ութ զինվորի մահով։

Դեկտեմբերի 5-ին Լիբիայի ազգային բանակը՝ ամերիկյան ավիահարվածների աջակցությամբ ամբողջությամբ ազատագրել է Սուրտ քաղաքը։

2017 թվական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի հունվարին հարավային Լիբիա տեղափոխվելիս՝ Հաֆթարի ուժերը հանդիպել են Ազգային միասնության կառավարությանը հավատարիմ ուժերին, որոնք Հաֆթարը չի ճանաչում: Ֆելդմարշալի խոսքով, այն բանից հետո, երբ Բենգազին իր զորքերի ձեռքն է ընկել՝ պայքար է սկսվել Դեռնայից ծայրահեղականների դեմ՝ բոլոր միջոցները նրանց դեմ օգտագործելու համար։ Գեներալն ի տարբերություն իսլամիստների՝ ունի իր օդային ուժերը։

Մարտի սկզբին Լիբիայի ազգային բանակը հատուկ գործողության ընթացքում հետ է գրավել ափամերձ Ռաս ալ-Անուֆ և Էս-Սիդր քաղաքները, որտեղ եղել են նավթի երկու կարևոր տերմինալներ, որոնք վերահսկվել են իսլամիստական Բենգազիի պաշտպանական խմբերի կողմից։ Տրիպոլիում բախումներ են տեղի ունեցել զինված խմբավորումների միջև, որի ընթացքում օգտագործվել է զրահատեխնիկա և տանկեր։

Մարտի 7-ին Ներկայացուցիչների պալատը քվեարկել է քաղաքական երկխոսության և Սխիրատի համաձայնագրի դադարեցման օգտին։ Զինյալների խումբը, որը նախկինում հայտնի է եղել որպես Բենգազիի պաշտպանության բրիգադներ, պատրաստվել է գրոհել Լիբիայի արևելքում գտնվող գեներալ Խալիֆա Հաֆթարի հենակետը: Լիբիայի Ներկայացուցիչների պալատի նախագահ Ագիլա Սալեհ Իսան կոչ է արել նախագահական և օրենսդիր ընտրություններն անցկացնել մինչև 2018 թվականի փետրվարը։ Լիբիայի Ներկայացուցիչների պալատը նույնպես քվեարկել է քաղաքական երկխոսության և Սխիրատի համաձայնագրի դադարեցման օգտին։ Պատգամավորները չեղյալ են համարել 2016 թվականի հունվարի 26-ի նախորդ որոշումը՝ այս համաձայնագիրը և Ֆայեզ ալ Սարաջի գլխավորությամբ նախագահական խորհուրդը հաստատելու համար[130][131]։

Հուլիսի 5-ին Հաֆթարը հայտարարել է Լիբիայի երկրորդ կարևորագույն քաղաքի՝ Բենգազիի լիակատար ազատագրման մասին ահաբեկչական խմբավորումներից երկու տարվա մարտերից հետո։ Հաֆթարի խոսքով՝ լիբիական մակարդակով ահաբեկչության դեմ պատերազմը կավարտվի միայն այն բանից հետո, երբ այն ամբողջությամբ արմատախիլ արվի երկրի տարածքից[132]։

2018 թվական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փետրվարի 5-ին զինվորականները գործողություններ են սկսել Լիբիայի արևելյան Դերնա նավահանգստային քաղաքում[133]։

Մայիսի 7-ին հանձնվելու վերաբերյալ մերժված վերջնագրից հետո գեներալ Խալիֆա Հաֆթարը հրամայել է հարձակվել Դերնա քաղաքի վրա[134]:

Մայիսի 8 Լիբիայի մարշալ Հաֆթարի զորքերը գրոհել են Դերնա քաղաքը[135]։

Մայիսի 9-ին Լիբիայում անցակետում տեղի ունեցած ահաբեկչության հետևանքով զոհվել է չորս մարդ[136]:

Մայիսի 15-ին գեներալ Հաֆթարը ռմբակոծել է Դերնան[137]։

Մայիսի 16-ին Լիբիայի ազգային բանակը կրկին պարտություն է կրել Դերնա քաղաքը վերահսկող ջիհադիստների հետ մարտերում։

Մայիսի 17-ին Լիբիայի ազգային բանակը (LNA) շարունակում է լրացուցիչ ուժեր հավաքել Դերնա քաղաքը գրոհելու համար։

Մայիսի 23-ին Խալիֆա Հաֆթարի Լիբիայի ազգային բանակը (LNA) ուժեղացրել է իր հարձակումը Դերնա քաղաքի դեմ[138]։

Մայիսի 28-ին Հաֆթարի ուժերը գրոհայիններից ազատագրել են Լիբիայի Դեռնայի արևմտյան դարպասը[139]։

Հունիսի 28-ին Լիբիայի ազգային բանակը ահաբեկիչներից ազատագրել է Դերնա քաղաքը[140]։

Օգոստոսի 14-ին Հաֆթարը հայտարարել է ահաբեկիչներից Լիբիայի 90%-ի ազատագրման մասին[141]։

2019 թվական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարձակում Տրիպոլիի վրա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիբիայի ազգային բանակի հարձակման քարտեզը արևմտյան Լիբիայում

2019 թվականի ապրիլի 4-ին Լիբիայի ազգային բանակի հրամանատար մարշալ Խալիֆա Հաֆթարը Լիբիայի ազգային բանակի զորքերին հրամայել է հարձակում սկսել մայրաքաղաք Տրիպոլիի վրա[142]: Տրիպոլիի վրա հարձակումն իրականացվել է միանգամից մի քանի ուղղություններից[143]։ Միսրատայի «հեղափոխականների» այսպես կոչված ռազմական խորհուրդը (դաշտային հրամանատարներ, որոնք պաշտոնապես ենթակա են Սարաջին) իր հաղորդագրության մեջ հայտարարել է «չարաբաստիկ հարձակմանը» դիմակայելու պատրաստակամության մասին[144]: Նույն գիշերը կոնգրեսի նախարարները, այդ թվում՝ վարչապետ Ֆայեզ ալ-Սարաջը փախել են հարևան Թունիս[145]։ Մեծ Բրիտանիան խնդրել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին շտապ նիստ գումարել [146]։ Նույն օրը գրավել են երեք փոքր քաղաքներ Տրիպոլի տանող ճանապարհին, իսկ ստորաբաժանումները մտել են Տրիպոլիի միջազգային օդանավակայանի տարածք (ավերվել է 2014 թվականից)[147]։

2020 թվական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունվարի 6-ին Հաֆթարի բանակը լիակատար վերահսկողության տակ է վերցրել Սիրտ քաղաքը[148]։

Հունվարի 13-ին ֆելդմարշալ Հաֆթարը ժամանել է Մոսկվա, որտեղ բանակցություններ է վարել Լիբիայի Ազգային ժողովի վարչապետ Ֆ.Սարաջի հետ[149]։ Սպասվում էր, որ Սարաջը և Հաֆթարը Մոսկվայում զինադադարի պայմանագիր պետք է ստորագրեն, սակայն Սարաջը ստորագրել է փաստաթղթի վրա, իսկ Հաֆթարը հրաժարվել է դա անել (դրա համար բերված են տարբեր պատճառներ՝ Հաֆթարի համար զինված կազմավորումների լուծարման ժամանակի հարցում անհամապատասխանության անընդունելիությունը, նրա կողմնակիցները և բանակի հրամանատարը նույնպես մերժել է Թուրքիայի ցանկացած մասնակցությունը երկրում հրադադարի ռեժիմի վերահսկմանը և դժգոհություն վերաբերյալ, ինչպես նաև «Լիբիայից թուրքական զորքերի դուրսբերման մասին» փաստաթղթում կետերի բացակայությունը)[150]։ Ֆելդմարշալի հեռանալու ֆոնին Տրիպոլիում վերսկսվել են զինված բախումներ[151]։ Թուրքական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ Հաֆթարը պատրաստվում է Տրիպոլիի վրա հերթական հարձակմանը։

Մի քանի ամիսների ընթացքում նախապատրաստվող հինգ միջազգային հանդիպումներից հետո՝ 2020 թվականի հունվարի 19-ին նախատեսվում է Լիբիայի և այլ խոշոր միջազգային տերությունների դեմ զենքի էմբարգոն խախտած պետությունների քաղաքական առաջնորդների Բեռլինի համաժողովը, որի նպատակն է վերջ դնել միջազգային ներգրավվածությանը լիբիական հակամարտություններում։ Համաժողովը կլինի խաղաղության եռափուլ ծրագրի երկրորդ փուլը:

Ապրիլի սկզբին կոնգրեսի ուժերը սկսել են «Ցասման հրաբուխ» օդային օպերացիան[152]։ Ապրիլի վերջին հրամանատար և ֆելդմարշալ Հաֆթարը ժողովրդին ուղղված տեսաուղերձում հայտարարել է Սխիրաթի համաձայնագրի դադարեցման մասին (որը հանգեցրել է Ազգային համաձայնության կառավարության ձևավորմանը) և հայտարարել է, որ կստանձնի երկրի կառավարումը։ ԵՄ-ն դատապարտել է Հաֆթարի գործողությունները[153]։

Մայիսի 19-ին կոնգրեսի ուժերը գրավել են ալ-Վաթիան (Տրիպոլիից 120 կիլոմետր դեպի արևմուտք), որը երկար ժամանակ վերահսկվել է իշխանությունների կողմից[154]։ Դա հանգեցրել է Հաֆթարիների «արևմտյան ճակատի» փլուզման սպառնալիքին[155]: Վագների խմբի (Wagner PMC) մոտ 1,6 հազար մարտիկ լքել են Լիբիայի արևմուտքը[156] (թուրքական լրատվամիջոցները նշել են, որ նրանք «լքում են Լիբիան», որը հետագայում պարզվեց, որ կեղծ էր)[157]:

Ի պատասխան՝ Հաֆթարի բանակը հայտարարել է Լիբիայում ամենամեծ օդային գործողության մասին[158]։ Սաքր ալ-Ջարուշին ասել է՝ «Բոլոր օկուպացված քաղաքներում թուրքական բոլոր օբյեկտներն ու շահերը օրինական թիրախ են»: Երկու օր անց հակաօդային պաշտպանության ուժերը Թարհունայի մոտ խոցել են առնվազն հինգ թուրքական անօդաչու թռչող սարք: Օդանավը (ենթադրաբար ՄիԳ-29 ) հարձակվել է թուրքական տրանսպորտի վրա՝ Տրիպոլի նավահանգստի մոտ, իսկ թուրքական ֆրեգատը բաց ծովում՝ Սիրտի մոտ։ Շուտով ամերիկյան Աֆրիկայի հրամանատարությունը հայտարարել է, որ Ռուսաստանը Լիբիա է տեղափոխել ՄիԳ-29 և Սու-35 կործանիչներ, ինչպես նաև Սու-24 ռմբակոծիչներ[159]։

Հունիսի 2-ին հաղորդվել է, որ Հաֆթարի բանակը նոր պարտություն է կրել, իսկ կոնգրեսի ուժերը տեղ են գտել Տրիպոլիի միջազգային օդանավակայանի մոտ գտնվող Ռեմլե շրջանում[160]: Նույն օրը Լիբիայում հակամարտող կողմերը ՄԱԿ-ի միջնորդությամբ պայմանավորվել են վերսկսել բանակցությունները «5+5» ձևաչափով (միևնույն ժամանակ կոնգրեսի ուժերը դարանակալել են օդանավակայանի մերձակայքը լքող Հաֆթարիներին և ավելի վաղ կոնգրեսի օդուժը Թուրքիայի աջակցությամբ երեք հարված է հասցրել տանկերից բաղկացած ավտոշարասյունին[161]։

Հունիսի 4-ին կոնգրեսի խոսնակ Մուստաֆա ալ-Մեջային ասել է, որ «Խալիֆա Հաֆթարի վարձկանները» այլևս չեն կարող հրթիռակոծել Տրիպոլին և քաղաքի արվարձանները և որ Հաֆթարի ուժերը հետ են մղվել միջազգային օդանավակայանից և երկրի մայրաքաղաքից հարավ գտնվող այլ տարածքներից[162]։

Հունիսի 5-ին կոնգրեսի ուժերը գրավել են Տարհունան՝ Տրիպոլիի մոտ վերջին հենակետը[163]։

Հուլիսի կեսերին Թուրքիան վերջնագիր է ներկայացրել Հաֆթարի բանակին, ոռ այն որ նրանք պետք է դուրս գան Սիրտից և Ալ-Ջուֆրա քաղաքապետարանից, հակառակ դեպքում ռազմական գործողություն կսկսվի նրանց դեմ (Չավուշօղլուն ասել է՝ «Մենք դա հանձնեցինք ռուսական կողմին»։ Նախարարը ռազմավարական կարևոր տարածքներից Հաֆթարի զինված ուժերի դուրսբերումը երկրում պատերազմի ավարտի պայմաններից մեկն է անվանել[164])։ Մոտ ապագայում Հաֆթարը մեծ ճակատամարտ է ակնկալում երկրի ուժերի և Թուրքիայի հետ, որոնք նրան աջակցում են առանցքային Սիրտ քաղաքի համար։ Միևնույն ժամանակ՝ այն վայելում է Եգիպտոսի աջակցությունը։ Եգիպտոսի նախագահ ալ-Սիսին հունիսի 20-ին ասել է, որ իր երկիրը կարող է միջամտել Լիբիայում զինված գործողություններին, որովհետև այդ ֆոնին տվյալ տարածքում առճակատման վտանգ կա Թուրքիայի և Եգիպտոսի միջև[165]։

2020 թվականի հոկտեմբերի 23-ին միջլիբիական հակամարտության կողմերի ներկայացուցիչները Ժնևում պայմանագիր են ստորագրել մշտական հրադադարի հաստատման մասին[9]:

2021 թվական

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիբիայի քաղաքական երկխոսության ֆորումը, որն աշխատել է Շվեյցարիայում 2021 թվականի փետրվարի 1-ից 5-ը, ընտրել է Լիբիայի միասնական կառավարության վարչապետին և նախագահական խորհրդի երեք անդամների՝ Հունաստանում նախկին դեսպան Մուհամմեդ ալ Մանաֆիի գլխավորությամբ։ Համիդ Դբեյբահը եղել է վարչապետ։ Նրանք պետք է կառավարեին Լիբիան մինչև 2021 թվականի դեկտեմբերի վերջին նշանակված համընդհանուր ընտրությունները[10]:

Կոնգրեսի ղեկավար Ֆայեզ Սարաջը լքել է Լիբիան 2021 թվականի փետրվարի 14-ին՝ նախքան լիազորությունները նորընտիր իշխանություններին փոխանցելը, լիազորությունները փոխանցելով իր տեղակալ Ահմեդ Մայթիգին[166]:

Արտաքին միջամտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիբիան ունի ածխաջրածինների ամենամեծ պաշարները Աֆրիկայում և հարմար տեղ է զբաղեցնում Եվրոպա նավթ և գազ արտահանելու համար: Հետևաբար՝ օտարերկրյա շատ ուժեր ձգտել են ազդեցություն ունենալ Լիբիայում՝ աջակցելով քաղաքացիական պատերազմի կողմերից մեկին: Ըստ BBC-ի՝ 2020 թվականի մայիսի դրությամբ աջակցությունը բաշխվել է հետևյալ կերպ՝

2016 թվականի հունվարի 3-ին Լիբիայի հարցով ՄԱԿ-ի հատուկ բանագնաց Մարտին Քոբլերը հայտարարել է Թունիս մեկնելու գերմանական զորքերի պատրաստակամության մասին, որտեղ գտնվում է Ազգային միասնության կառավարությունը՝ Ֆայեզ ալ Սարաջի գլխավորությամբ, Լիբիայի զորքերին ԻՊ-ի դեմ պայքարում մարզվելու համար: Այս նախաձեռնության մասին Գերմանիայի արտգործնախարարությունը հայտարարել է 2015 թվականի դեկտեմբերի 13-ին։ Ավելի վաղ՝ 2015 թվականի դեկտեմբերին, Լիբիայի զինված ուժերի կողմից երկրից վտարվել են ԱՄՆ հատուկ նշանակության ուժերի զինծառայողները, որոնք նույնպես ժամանել են Լիբիա՝ կապ հաստատելու համար։ Պենտագոնի աղբյուրը հայտնել է, որ ամերիկյան զորքերը մեկնել են Լիբիա՝ հարաբերություններ հաստատելու և Լիբիայի ազգային բանակի իրենց գործընկերների հետ կապերը ամրապնդելու համար: Աղբյուրն ասել է՝ «Արդեն Լիբիայում տեղի զինված ուժերի մարտիկները պահանջել են, որ ամերիկյան զորքերը լքեն երկիրը: Հակամարտությունից խուսափելու համար նրանք հենց դա էլ արեցին»: Պենտագոնի խոսնակն ընդգծել է, որ ԱՄՆ զինվորականները Լիբիայում են գտնվում տեղի պաշտոնյաների համաձայնությամբ՝ չհստակեցնելով, թե որ կողմին են նրանք պատկանում[167]։

Ապրիլի 30-ին ԶԼՄ-ները հաղորդել են, որ ՆԱՏՕ-ի հատուկ նշանակության ուժերի իտալա-բրիտանական շարասյունը Միսրատայից դեպի Սիրտ տանող ճանապարհին դարանակալվել է ահաբեկիչների կողմից: Տեղեկություններ են եղել նաև Սիրտ քաղաքում «Իսլամական պետության» ահաբեկիչների դեմ համատեղ գործողություն պլանավորելու մասին: Նախագահական խորհուրդը կոչ է արել բոլոր կողմերին միավորվել և սպասել գործողությանը։ Այնուամենայնիվ՝ Արևելյան Լիբիայի գլխավոր հրամանատարը, որը ներկայացնում է Ներկայացուցիչների պալատի կառավարությունը, հայտարարել է Սիրտում իր գործողության մասին։ Միևնույն ժամանակ Իտալիան պատրաստել է Լիբիայում իր զորախումբը 600-ից հասցնելով 6000-ի, Բրիտանիան՝ մինչև 1000 զինծառայող, իսկ բրիտանական բանկը մինչև հունիս Լիբիային տրամադրել է միլիարդավոր նոր դինարներ՝ հին Ջամահիրիայի թղթադրամների փոխարեն։ Դա արվել է լիբիացի մարտիկներին նավթի հանքերը գրավման վերաբերյալ կաշառելու համար[168]:

Մայիսի 26-ին ԶԼՄ-ներին հայտնի է դարձել Լիբիայում ՆԱՏՕ-ի առաջիկա գործողության մասին։ Աղբյուրը նշում է, որ Հունաստանը, Իտալիան և Մալթան առաջիկա գործողության շրջանակներում երեք ամսով փակել են իրենց օդային տարածքը լիբիական ինքնաթիռների համար։ Նա նաև ասել է, որ նախատեսվում է գործողությունը սկսել մայիսի 25-ին[169]։

Հունիսի 14-ին Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն հայտարարել է, որ Լիբիայում ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի Դաշնության միջև համատեղ գործողության հարցը օրակարգում չէ[170]։ Նույն օրը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը Եվրամիությանը թույլ տվեց ստուգել Լիբիա մեկնող նավերը՝ զենքի տեղափոխումը կանխելու նպատակով։ Ավելի ուշ սկսվել են Թուրքիայի և Լիբերիայի դրոշներ կրող երկու նավերի որոնումները, երեքը՝ Պանամայի, Բոլիվիայի և Տանզանիայի դրոշներով, և մեկը գրանցված է եղել Կոմորյան կղզիներում։ Բացի այդ նավերից, եղել են նաև այլ նավեր, որոնք լքել են թուրքական նավահանգիստները, սակայն խուսափել են հետախուզական ծառայություններից: Բոլորը կասկածվել են «Իսլամական պետության» համար Լիբիա զենք տեղափոխելու մեջ[171]։

Օգոստոսի 1-ին ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի օդային հարվածներ են հասցվել ԻՊ-ի դիրքերին, իսկ հետո ամերիկյան և բրիտանական հատուկ ջոկատայինները միացել են Սիրտի համար մղվող մարտերին։ Բարաք Օբաման հրամայել է օդային հարվածներ հասցնել Սուրթում ԴԱԻՇ-ի դիրքերին՝ առանց Կոնգրեսի քննարկման կամ թույլտվության, իսկ օդային գործողության տևողությունը չի որոշվել ժամանակային շրջանակներով։ Լիբիայում ոչ բոլորն են սատարել Տրիպոլիում ամերիկացիներին և նրանց դաշնակիցներին օգնության հրավիրելու կառավարության որոշմանը։ Մեկ այլ մրցակից կառավարություն և խորհրդարան՝ Ագիլա Սալեհ Իսային (հիմնավորված Թոբրուկում), ինչպես նաև գեներալ Խալիֆա Հաֆթարին կտրականապես դեմ են եղել լիբիական խնդիրների լուծման համար օտարերկրյա ռազմական ներգրավմանը: Այն բանից հետո, երբ առաջին ամերիկյան ռումբերն ընկան Լիբիայի տարածքում՝ Թոբրուկի կառավարությունը կանչլ է Ամերիկայի դեսպանին բացատրություններ տալու համար[172]։

Ռուսաստան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զինվորական անձնակազմի և սպառազինության մատակարարումներ

2018 թվականի հոկտեմբերին The Sun թերթը հայտնել է, որ Ռուսաստանը մի քանի «տասնյակ» հատուկ նշանակության ջոկատներ և սպաներ է տեղակայել Գլխավոր շտաբի գլխավոր տնօրինությունից դեպի Արևելյան Լիբիա: Պարբերականի տվյալներով՝ ռուս մասնագետները կադրեր են պատրաստել մարշալ Խալիֆա Հաֆթարի բանակի համար, որին Ռուսաստանը նույնպես ծանր սպառազինություն է մատակարարել[173]։

Վագների խումբ

2019 թվականի նոյեմբերի 5-ին The New York Times-ը հայտնել է, որ Ռուսաստանը վերջին վեց շաբաթվա ընթացքում 200 այսպես կոչված վարձկանների է ուղարկել Լիբիա՝ «Վագների խումբ», որոնց թվում եղել են դիպուկահարներ[174]: Դեկտեմբերի 20-ին Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հայտարարել է, որ Լիբիայում Հաֆթարի կողմից գործում են ռուսական վարձկաններ: Ռուսական կողմը բազմիցս հերքել է այդ տեղեկությունը[175]: Meduza-ն հայտնել է, որ 2019 թվականի սեպտեմբերին Լիբիայում սպանվել է Wagner Group-ի 35 մարտիկներից 10-ը[176]:

Նաև, ըստ Միացյալ Նահանգների՝ Հաֆթարը կարող է իր տրամադրության տակ ունենալ ռուսական արտադրության ՀՕՊ համակարգեր։ Վաշինգտոնը պնդել է, որ 2019 թվականի նոյեմբերին ամերիկյան անօդաչու թռչող սարքերից մեկը խոցվել է ռուսական արտադրության հրթիռով[177]:

Ռազմական ավիացիա

2020 թվականի մայիսի վերջին ԱՄՆ Աֆրիկայի հրամանատարությունը (Africom) Ռուսաստանին մեղադրել է չորրորդ սերնդի MIG-29 կործանիչներ Լիբիա ուղարկելու մեջ։ Ըստ ամերիկացի զինվորականների՝ ինքնաթիռները թռել են Լիբիա՝ Վագներից ռուս վարձկաններին օդային աջակցություն ցուցաբերելու համար։ Նման մարտիկների առաջին նկարները Լիբիայում հայտնվել են մայիսի 19-ին։ Նաև նշվել է (հղում անելով արբանյակային տվյալներին), որ մայիսի 18-ին Լիբիայում հայտնվել են առաջին ինքնաթիռները, իսկ մայիսի 25-ին ավարտվել է Սիրիայից Լիբիա ինքնաթիռների տեղափոխումը[178]։ Ռուսական ներկայացուցիչներն ասել են, որ Լիբիայում ՄիԳ-29 կործանիչները «խորհրդային են, ոչ թե ռուսական» (և խորհրդային ժամանակներից ի վեր դրանցից գրեթե հազարը մատակարարվել է արտերկիր) և ամերիկյան հրամանատարությունից ստացված տեղեկատվությունը անվանել են «սարսափ պատմություն» և որ դա «ավելի շատ հիմարություն է թվում»[179]:

Դինար Հաֆթարի կառավարության համար

2020 թվականի մայիսի 30-ին Մալթայի կառավարությունը որսացել է լիբիական դինարների խմբաքանակ, որը տպագրվել էր ռուսական Գոզնակի կողմից և նախատեսված էր եղել Խալիֆա Հաֆթարի չճանաչված կառավարության համար։ Գաղտնագրված բեռնափոխադրումների անվանական արժեքը մոտավորապես 1 միլիարդ դոլար է կազմել: Ռուսաստանը Հաֆթարի համար դինար է տպել 2016 թվականից, ըստ Reuters գործակալության՝ 2016-2019 թվականներին Ռուսաստանը Լիբիային մատակարարել է մոտ 13,5 միլիարդ դինար (9,5 միլիարդ դոլար ընթացիկ փոխարժեքով)[180]:

Թուրքիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2019 թվականի նոյեմբերի վերջին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը և ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված Լիբիայի Ազգային համաձայնության կառավարության ղեկավար Ֆայեզ Սարաջը ստորագրել են ռազմական ոլորտում համագործակցության և ծովային գոտիների փոխըմբռնման հուշագիր[181]:

Դեկտեմբերի 26-ին Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հայտարարել է, որ հունվարին, երբ թուրքական խորհրդարանը վերսկսի աշխատանքը՝ օրենսդիրներին խնդրանք կուղարկի թուրքական զորքերը Լիբիա ուղարկելու վերաբերյալ։ Էրդողանն ասել է՝ «Մենք ցանկացած աջակցություն կտրամադրենք Տրիպոլիի վարչակազմին, որը պայքարում է ապստամբ գեներալի դեմ, որին աջակցում են որոշ եվրոպական և արաբական երկրներ։ Նրանք օգնում են նրան, իսկ մենք Լիբիայի օրինական կառավարության կողքին ենք»[181]։ Լիբիայի Ներքին գործերի նախարարության ղեկավար Ֆաթհի Բաշաղին խոստացել է, որ Լիբիան պաշտոնական հարցում է ուղարկելու Թուրքիայի ղեկավարությանը` երկրին ռազմական աջակցություն ցուցաբերելու և «վարձկան ուժերի ուրվականներին» դուրս հանելու խնդրանքով[182]:

2020 թվականի հունվարի 2-ին Թուրքիայի խորհրդարանը հավանություն է տվել թուրքական զորքերը Լիբիա ուղարկելու օրինագծին։ Առաջին փուլում նախատեսվում էր այնտեղ ուղարկել միայն ռազմական հրահանգիչներ, իսկ երկրորդում՝ հակաօդային պաշտպանության համակարգեր։ Նույն օրը Եգիպտոսի ԱԳՆ-ն հանդես է եկել հայտարարությամբ, որում խստորեն դատապարտել է Լիբիա զորք մտցնելու Թուրքիայում ընդունված որոշումը։ Նրանք կարծել են, որ Թուրքիայի խորհրդարանը խախտում է մի շարք պայմանավորվածություններ, մասնավորապես՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կողմից ընդունված բանաձևը, որը էմբարգո է սահմանում Լիբիայի հետ ռազմական համագործակցության վրա։ Իսրայելը, Հունաստանը և Կիպրոսը համատեղ հայտարարություն են տարածել՝ դատապարտելով թուրքական զորքերի մուտքը։ Հայտարարության մեջ նշվում է, որ Թուրքիայի գործողությունները խախտում են Լիբիայի դեմ ՄԱԿ-ի զենքի էմբարգոն[183]։

2020 թվականի հունվարի 16-ին Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հայտարարել է, որ թուրքական զորքերի ուղարկումը Լիբիա սկսվել է, նաև տեղեկություններ են հայտնվել, որ Թուրքիան ուղարկել է հիմնականում հատուկ նշանակության ստորաբաժանումներ, ինչպես նաև ռազմական տեխնիկա՝ Ազգային միասնության կառավարությանը օգնելու համար[184][185]։ Հունվարի մոտ թուրքական նավատորմի երկու ֆրեգատներ հայտնվել են Լիբիայի ափերի մոտ։

Հունվարի 18-ին «Ալ Արաբիա» և «Ալ Հադաթ» հեռուստաալիքների աղբյուրները հայտնել են թուրքական հատուկ ուժերի ժամանումը Տրիպոլի՝ ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված Ազգային համաձայնության կառավարությանը աջակցելու և թուրքական զինուժի կոնգրեսի անդամների պաշտպանության տակ։ Հունվարի 20-ին Էրդողանն ասել է, որ Թուրքիան դեռ զորք չի ուղարկել Լիբիա և երկրում եղել են միայն խորհրդականներ և հրահանգիչներ։ Նախագահն ասել է՝ «Այս պահին մենք այնտեղ ռազմական ուժեր չենք ուղարկում։ Մենք պարզապես կադրեր ենք ուղարկել այստեղ՝ որպես մարզիչներ, հրահանգիչներ, այսքանը»։ Նա մատնանշել է Սուդանի (Ջանջավիդ՝ սուդանի կառավարամետ միլիցիոներներ), Չադի, Նիգերի և երկրում գտնվող Վագների զինվորականներին:

Թուրքական Կիրպի զրահափոխադրիչից (գրավված LNA-ի կողմից) տեսագրություններն ապացուցել են Թուրքիայի ռազմական միջամտությունը Լիբիայի գործերին։

Հաղորդվել է նաև, որ Ազգային համաձայնության կառավարության կողմից պատերազմի համար Թուրքիան տրամադրում է զինյալների առաքում Սիրիայից դեպի Լիբիա[186]։

Ֆրանսիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թուրքիայի իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության ներկայացուցիչ Օմեր Չելիքը հայտարարել է, որ «Ֆելդմարշալ Խալիֆա Հաֆթարի գլխավորությամբ Լիբիայի ազգային բանակի (LNA) կողմնակիցների հանցագործությունները երկրում կատարվել են Ֆրանսիայի իմացությամբ»[187]:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Stephen, Chris (2014-07-27). «Libya: western countries urge citizens to leave as civil war intensifies». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2014-10-21-ին. Վերցված է 2014-08-19-ին. Lyons, James; White, Stephen (2014-08-03). «Libya civil war: Royal Navy evacuates more than 100 Britons as Embassy closes». Daily Mirror. Արխիվացված օրիգինալից 2014-12-09-ին. Վերցված է 2014-08-19-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) Porsia, Nancy (2014-08-04). «Traffickers cash in on Libya's new civil war». Middle East Eye. Արխիվացված օրիգինալից 2015-04-02-ին. Վերցված է 2014-08-19-ին.
  2. ↑ «Amid Civil War, Stranded Indians Begin to Leave Libya». The New Indian Express. 2014-07-30. Արխիվացված օրիգինալից 2015-01-28-ին. Վերցված է 2014-08-19-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 General Hafter announces coup; politicians react with scorn, order his arrest | Libya Herald
  4. ↑ Chris Stephen and Anne Penketh (2014-08-24). «Libyan capital under Islamist control after Tripoli airport seized». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-12-18-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Libya's interim government resigns». Al Arabiya. 2014-08-29. Արխիվացված օրիգինալից 2014-09-01-ին. Վերցված է 2014-08-29-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Libya interim govt. resigns to allow new cabinet formation». PressTV. 2014-08-29. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-24-ին. Վերցված է 2014-08-29-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 «Libya's ex-parliament reconvenes, appoints Omar al-Hasi as PM». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-12-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Chris Stephen (2014-09-09). «Libyan parliament takes refuge in Greek car ferry». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-09-16-ին. Վերցված է 2014-09-24-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 «В Женеве подписали соглашение о постоянном перемирии в Ливии». Интерфакс. Արխիվացված օրիգինալից 2021-06-04-ին. Վերցված է 2020-23-10-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 «Источник». Արխիվացված օրիգինալից 2021-04-14-ին. Վերցված է 2021-02-21-ին.
  11. ↑ Eljarh, Mohamed (2013-06-26). «Can the New Libyan President Live Up to Expectations?». Foreign Policy. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-11-09-ին. Վերցված է 2014-01-22-ին.
  12. ↑ «Libya's new parliament meets amid rumbling violence». Aljazeera America. 2014-08-04. Արխիվացված օրիգինալից 2014-08-26-ին. Վերցված է 2015-01-22-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 Al-Gattani, Ali (2014-02-04). «Shahat slams GNC». Magharebia. Արխիվացված օրիգինալից 2020-08-01-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.
  14. ↑ Bosalum, Feras; Markey, Patrick (2013-12-04). «Libyan assembly votes to follow Islamic law». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-26-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  15. ↑ «Demonstrations against GNC extension». Արխիվացված օրիգինալից 2015-01-28-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.
  16. ↑ Mohamed, Essam; Al-Majbari, Fathia (2014-02-10). «Libyans reject GNC extension». Magharebia. Արխիվացված օրիգինալից 2020-08-03-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  17. ↑ «Former army chief calls on Libyans to support his military campaign» (անգլերեն). Asharq al-Awsat. 2014-02-23. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-26-ին. Վերցված է 2014-08-25-ին.
  18. ↑ «Libya assembly votes in first Berber as new chief» (անգլերեն). Reuters. 2013-06-25. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-09-24-ին. Վերցված է 2014-08-25-ին.
  19. ↑ «Libya names anti-Islamist General Haftar as army chief». BBC News. 2015-03-02. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-06-25-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 Stephen, Chris (2014-08-29). «War in Libya - the Guardian briefing». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-17-ին. Վերցված է 2015-02-19-ին.
  21. ↑ «Libya's Legitimacy Crisis». Фонд Карнеги|Фонд Карнеги за международный мир. 2014-08-20. Արխիվացված օրիգինալից 2020-02-09-ին. Վերցված է 2015-01-06-ին.
  22. ↑ «That it should come to this». The Economist. 2015-01-10. Արխիվացված օրիգինալից 2017-12-06-ին. Վերցված է 2017-09-29-ին.
  23. ↑ «Bashir says Sudan to work with UAE to control fighting in Libya». Ahram Online. 2015-02-23. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-01-02-ին. Վերցված է 2015-03-24-ին.
  24. ↑ Георгий Макаренко, Александр Ратников (2015-02-18). «Угроза для Европы: как «Исламское государство» вышло на новые рубежи». РБК. Արխիվացված օրիգինալից 2015-07-15-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին.
  25. ↑ «ИТАР-ТАСС — В результате столкновений ливийских военнослужащих с исламистами убиты более 20 человек». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-01-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  26. ↑ «Ливийский аэропорт Бенгази закрыт из-за конфликта военных и боевиков | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-08-12-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  27. ↑ «ИТАР-ТАСС — Жертвами столкновений военнослужащих с исламистами в Ливии стали более 40 человек». Արխիվացված օրիգինալից 2014-08-14-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  28. ↑ «Lenta.ru: Мир: Конфликты: Количество жертв боев в Бенгази выросло до 79 человек». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-21-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  29. ↑ «ИТАР-ТАСС — В столкновениях на востоке Ливии погибли около 80 человек». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  30. ↑ «Ливия: 24 человек убиты в столкновениях военнослужащих с исламистами | euronews, мир». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-18-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  31. ↑ «Ливийское правительство назвало попыткой переворота события в Бенгази | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-25-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  32. ↑ «Сторонники мятежного генерала Хафтара напали на парламент Ливии | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  33. ↑ «ИТАР-ТАСС — В столице Ливии вооружённая группа атаковала штаб-квартиру временного парламента». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  34. ↑ Сторонники генерала Хафтара напали на парламент Ливии — BBC Russian — Лента новостей
  35. ↑ «Мятежный ливийский генерал обещает очистить Бенгази от террористов | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-25-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  36. ↑ «Ливия: антиисламисты требуют роспуска парламента — BBC Russian — Лента новостей». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-20-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 49 (օգնություն)
  37. ↑ «ИТАР-ТАСС — Улицы ливийского Триполи занимает бронетехника». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-21-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  38. ↑ «Правительство Ливии осудило события в Триполи | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-01-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  39. ↑ «ИТАР-ТАСС — Ливийская армия объявила о приостановке работы временного парламента». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-20-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  40. ↑ «Кабмин Ливии призвал приостановить работу парламента до выборов | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  41. ↑ «Выборы в парламент Ливии пройдут 25 июня | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  42. ↑ «В Ливии ширятся столкновения враждующих группировок — BBC Russian — Лента новостей». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-21-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 52 (օգնություն)
  43. ↑ «ИТАР-ТАСС — СМИ: одна из баз ВВС на востоке Ливии перешла на сторону опального генерала Хафтара». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-01-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  44. ↑ «ИТАР-ТАСС — СМИ: на сторону опального ливийского генерала перешло управление нацбезопасности Триполи». Արխիվացված օրիգինալից 2015-01-03-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  45. ↑ «Войска спецназа Ливии примкнули к мятежному генералу Хафтару | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  46. ↑ 46,0 46,1 «ИТАР-ТАСС — В Ливии МВД и войска ПВО перешли на сторону опального генерала Хафтара». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  47. ↑ «ИТАР-ТАСС — Неизвестные напали на начальника штаба ВМС Ливии, он ранен». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  48. ↑ «Мятежный генерал призвал к созданию в Ливии кризисного правительства | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-25-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  49. ↑ «ИТАР-ТАСС — Мятежный генерал Хафтар потребовал создать в Ливии кризисный кабинет министров». Արխիվացված օրիգինալից 2014-05-22-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  50. ↑ «ИТАР-ТАСС — Мисуратская бригада занимает позиции в Триполи для защиты временного парламента Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  51. ↑ «ИТАР-ТАСС — В Триполи проходят массовые демонстрации в поддержку генерала Хафтара». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  52. ↑ «Неизвестные обстреляли дом нового премьер-министра Ливии | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  53. ↑ «ИТАР-ТАСС — Боевики атаковали резиденцию нового ливийского премьера в Триполи». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-07-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  54. ↑ «ИТАР-ТАСС — В ливийском Бенгази самолёты генерала Хафтара нанесли удары по базам экстремистов». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-07-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  55. ↑ «ИТАР-ТАСС — Новый премьер-министр Ливии провел первое заседание своего кабинета в отеле». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-08-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  56. ↑ «ИТАР-ТАСС — В ливийском Бенгази идут ожесточенные столкновения, погибли семь человек». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-04-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  57. ↑ «Шесть военных погибли при нападении исламистов на базу ВВС в Ливии | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին.
  58. ↑ «ИТАР-ТАСС — В результате столкновений в ливийском Бенгази погибли не менее 25 человек». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-07-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  59. ↑ «ИТАР-ТАСС — На востоке Ливии смертник атаковал штаб-квартиру мятежного генерала Хафтара». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  60. ↑ «ИТАР-ТАСС — В Ливии обстреляли из гранатомета офис нового премьер-министра страны». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-04-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  61. ↑ В Ливии убит швейцарский сотрудник Красного Креста — BBC Russian — Лента новостей
  62. ↑ «ИТАР-ТАСС — В ливийском городе Сирт убит глава местной миссии Международного комитета Красного Креста». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-07-ին. Վերցված է 2014-06-05-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  63. ↑ «Lenta.ru: Мир: Происшествия: В Ливии убит глава миссии Красного креста». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-05-ին. Վերցված է 2014-06-05-ին.
  64. ↑ «ИТАР-ТАСС — Красный Крест приостановил свою деятельность в Ливии после убийства сотрудника». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2014-06-05-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 10 (օգնություն)
  65. ↑ «А. Ат-Тани отказался немедленно передать власть новому главе временного правительства Ливии — Russian.news.cn». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2025-01-27-ին.
  66. ↑ Суд Ливии проверит законность назначения нового премьера — BBC Russian
  67. ↑ «Верховный суд Ливии признал незаконным избрание нового премьера страны | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին.
  68. ↑ «ИТАР-ТАСС: Международная панорама — Высший конституционный суд Ливии назвал незаконным назначение нового премьера». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-06-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 34 (օգնություն)
  69. ↑ «Lenta.ru: Мир: Политика: Суд Ливии подтвердил неконституционность избрания премьер-министра страны». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-10-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին.
  70. ↑ «ИТАР-ТАСС: Международная панорама — СМИ: в Ливии суд признал неконституционным правительство под руководством Ахмеда Майтыга». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-14-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 34 (օգնություն)
  71. ↑ Верховный суд Ливии: избрание нового премьера незаконно — BBC Russian — Лента новостей
  72. ↑ «Ливийского премьера избрали незаконно | euronews, мир». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-15-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին.
  73. ↑ «ИТАР-ТАСС: Международная панорама — Майтыг признал решение суда Ливии о незаконности его назначения на пост премьер-министра». Արխիվացված օրիգինալից 2014-06-12-ին. Վերցված է 2015-08-27-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 34 (օգնություն)
  74. ↑ «Libya publishes parliamentary election results». Turkish Weekly. 2014-07-22. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-08-ին. Վերցված է 2014-08-06-ին.
  75. ↑ «Ливия просит разместить на её территории международные силы». Արխիվացված օրիգինալից 2015-09-24-ին. Վերցված է 2015-08-21-ին.
  76. ↑ «Международный аэропорт в столице Ливии подвергся второму обстрелу за неделю» (ռուսերեն). ТАСС. Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-27-ին. Վերցված է 2016-04-26-ին.
  77. ↑ «Libya crisis: Tensions rise as Tripoli airport seized» (անգլերեն). BBC. 2014-08-24. Արխիվացված օրիգինալից 2014-10-19-ին. Վերցված է 2014-08-25-ին.
  78. ↑ «Парламент Ливии поручил действующему премьеру ат-Тани сформировать новое правительство». ИТАР-ТАСС. 2014-09-01. Արխիվացված օրիգինալից 2014-09-16-ին. Վերցված է 2014-09-28-ին.
  79. ↑ «Libya Court Rules June Elections Unconstitutional». ABC News. 2014-11-06. Արխիվացված օրիգինալից 2014-11-20-ին. Վերցված է 2014-11-06-ին.
  80. ↑ «Libya chaos deepens as court nullifies parliament». Channel News Asia. 2014-11-06. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-11-06-ին. Վերցված է 2014-11-06-ին.
  81. ↑ «Libya supreme court 'invalidates' elected parliament». BBC. 2014-11-06. Արխիվացված օրիգինալից 2017-02-27-ին. Վերցված է 2014-11-06-ին.
  82. ↑ «Libya parliament rejects court ruling, calls grow for international action». Արխիվացված օրիգինալից 2018-07-08-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.
  83. ↑ «ООН предупредила об угрозе полномасштабной войны в Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2015-01-05-ին. Վերցված է 2014-12-29-ին.
  84. ↑ «Совбез ООН настоял на продолжении межливийских переговоров в Женеве». Արխիվացված օրիգինալից 2015-01-28-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.
  85. ↑ «UNSMIL Urges Speedy Concrete Measures to Consolidate Ceasefire, Expresses Concern about Breaches». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-01-28-ին. Վերցված է 2015-01-24-ին.
  86. ↑ «СМИ: радикалы захватили в Ливии остатки химоружия Каддафи и провели его первые испытания». Արխիվացված օրիգինալից 2016-03-05-ին. Վերցված է 2016-04-26-ին.
  87. ↑ ««Исламское государство» похитило иностранцев в Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2015-03-13-ին. Վերցված է 2016-04-26-ին.
  88. ↑ Frédéric Powelton (2015-03-18). «Libye : un responsable tunisien de l'Etat islamique meurt dans des combats près de Syrte - Sahel Intelligence». Արխիվացված օրիգինալից 2018-07-05-ին. Վերցված է 2015-03-22-ին.
  89. ↑ «Libye: 12 morts dans des combats entre jihadistes de l'EI et miliciens». romandie.com. Արխիվացված օրիգինալից 2017-12-28-ին. Վերցված է 2015-03-22-ին.
  90. ↑ «Ан-Назури: Ливийская национальная армия находится на подступах к Триполи». Արխիվացված օրիգինալից 2015-04-02-ին. Վերցված է 2015-03-22-ին.
  91. ↑ «Ливийская армия провела крупномасштабную операцию против группировок террористической организации «Фаджр Либия»». Արխիվացված օրիգինալից 2015-09-24-ին. Վերցված է 2015-03-22-ին.
  92. ↑ «СМИ: премьер Всеобщего нацконгресса Ливии ушел в отставку». РИА Новости. 2015-03-31. Արխիվացված օրիգինալից 2015-04-14-ին. Վերցված է 2015-04-14-ին.
  93. ↑ «СМИ: временный парламент Ливии отправил в отставку главу правительства». ТАСС. 2015-03-31. Արխիվացված օրիգինալից 2015-07-16-ին. Վերցված է 2015-04-14-ին.
  94. ↑ «Премьер-министр правительства "национального спасения" Ливии отстранен от должности». China Internet Information Center. 2015-04-01. Արխիվացված օրիգինալից 2015-10-12-ին. Վերցված է 2015-04-23-ին.
  95. ↑ 95,0 95,1 Daragahi, Borzou (2015-03-31). «Tripoli authority sacks prime minister». Financial Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-12-12-ին. Վերցված է 2015-04-14-ին.
  96. ↑ «Libya Tripoli-based parliament sacks PM al-Hassi». Deutsche Welle. 2015-03-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-03-31-ին. Վերցված է 2015-04-14-ին.
  97. ↑ 97,0 97,1 Daragahi, Borzou (2015-04-01). «Head of Libya's Islamist-backed government rejects dismissal». Financial Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-12-18-ին. Վերցված է 2015-04-14-ին.
  98. ↑ «Provisional Government in Libyan Capital Forces Out Its Own Prime Minister». The New York Times. 2015-03-31. Արխիվացված օրիգինալից 2015-04-01-ին. Վերցված է 2015-04-23-ին.
  99. ↑ «Посольство Южной Кореи в Ливии было атаковано боевиками «Исламского государства»». Коммерсантъ-Online. 2015-04-11. Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-27-ին. Վերցված է 2016-04-26-ին.
  100. ↑ «Восемь солдат ливийской армии погибли во время боев в Триполи». Արխիվացված օրիգինալից 2015-04-18-ին. Վերցված է 2015-04-18-ին.
  101. ↑ «ISIL arm in Libya seizes Sirte airport from Tripoli forces». Արխիվացված օրիգինալից 2016-06-15-ին. Վերցված է 2015-08-13-ին.
  102. ↑ 102,0 102,1 «Western Officials Alarmed as ISIS Expands Territory in Libya». Արխիվացված օրիգինալից 2015-06-19-ին. Վերցված է 2017-09-29-ին.
  103. ↑ ««Исламское государство» наступает в районе ливийского города Сирт». Արխիվացված օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2015-08-26-ին.
  104. ↑ «Бои между сторонниками «Аль-Каиды» и «Исламского государства» начались на востоке Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2016-06-17-ին. Վերցված է 2015-08-26-ին.
  105. ↑ «38 человек погибли в боях за ливийский Сирт. Боевики ИГ угрожают газовой атакой». Արխիվացված օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2015-08-26-ին.
  106. ↑ «Командующий армией Ливии обвинил Турцию и Катар в поддержке радикалов». Արխիվացված օրիգինալից 2015-10-22-ին. Վերցված է 2015-08-26-ին.
  107. ↑ «Алжир выступает против военного вмешательства в Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2016-06-10-ին. Վերցված է 2015-08-26-ին.
  108. ↑ «СМИ: стороны конфликта в Ливии достигли соглашения, документ будет подписан в течение дня». Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-16-ին. Վերցված է 2015-09-18-ին.
  109. ↑ «Главой правительства Ливии стал Фаиз Сарадж, назначены трое вице-премьеров». Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-16-ին. Վերցված է 2015-10-09-ին.
  110. ↑ «Участники конференции по Ливии встретятся с правительством нацединства». Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-16-ին. Վերցված է 2015-12-13-ին.
  111. ↑ «Стороны конфликта в Ливии подписали соглашение о мирном урегулировании». Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-16-ին. Վերցված է 2015-12-17-ին.
  112. ↑ «Три туриста пострадали при атаке на отель в Хургаде :: Общество :: РБК». Արխիվացված օրիգինալից 2016-01-18-ին. Վերցված է 2016-01-21-ին.
  113. ↑ «Ответственность за теракты в Ливии взяла на себя группировка ДАИШ — Андрей Васильев — Российская газета». Արխիվացված օրիգինալից 2016-01-28-ին. Վերցված է 2016-01-21-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 66 (օգնություն)
  114. ↑ «Вести. Ru: Москва осудила нападение на туристов в Египте и теракты в Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2016-01-28-ին. Վերցված է 2016-01-21-ին.
  115. ↑ «В Ливии при атаке боевиков на месторождение нефти погибли 2 человека | РИА Новости» (ռուսերեն). РИА Новости. Արխիվացված օրիգինալից 2016-04-08-ին. Վերցված է 2016-04-05-ին.
  116. ↑ Nikita Chugunov. «Правительство национального единства Ливии берет власть в свои руки после отставки оппозиционного кабинета» (անգլերեն). Al-Masdar News. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-04-11-ին. Վերցված է 2016-04-06-ին.
  117. ↑ «GNC members announce its "dissolution" and creation of the State Council». Libya Herald. 2016-04-05. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-15-ին. Վերցված է 2016-04-05-ին.
  118. ↑ «Ливийская армия освободила от ИГ город Дерна - Военный Обозреватель» (ռուսերեն). warsonline.info. Արխիվացված օրիգինալից 2018-02-24-ին. Վերցված է 2018-02-24-ին.
  119. ↑ «Боевики-исламисты не поделили ливийский город». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-23-ին. Վերցված է 2018-02-24-ին.
  120. ↑ «ИГ рвётся в Ливию: террористы наступают на третий по величине город страны». Արխիվացված օրիգինալից 2016-07-01-ին. Վերցված է 2016-06-07-ին.
  121. ↑ Ливия: правительственные войска отбросили боевиков ИГ Արխիվացված 2024-07-20 Wayback Machine // euronews, 19 мая 2016
  122. ↑ «Ливийские войска отбили у ИГ авиабазу Аль-Гардабия в 20 километрах к югу Сирта». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-04-23-ին. Վերցված է 2016-06-05-ին.
  123. ↑ Смертники ИГ подорвали три автомобиля в ливийском Сирте Արխիվացված 2023-11-01 Wayback Machine // Русская служба Би-би-си
  124. ↑ «Ливийские военные отбили очередное нападение боевиков ИГ в битве за Сирт». Արխիվացված օրիգինալից 2016-06-18-ին. Վերցված է 2016-06-17-ին.
  125. ↑ «СМИ: число погибших при взрыве на оружейном складе в Ливии возросло до 29 | РИА Новости». Արխիվացված օրիգինալից 2016-06-22-ին. Վերցված է 2016-06-22-ին.
  126. ↑ Обама санкционировал авиаудары по объектам ИГ в ливийском Сирте Արխիվացված 2016-09-23 Wayback Machine // Интерфакс
  127. ↑ Libya car bomb targets security forces in Benghazi, kills 22: officials Արխիվացված 2017-08-28 Wayback Machine // Reuters
  128. ↑ «Ливия: ПНС вновь штурмует Сирт». Արխիվացված օրիգինալից 2016-09-23-ին. Վերցված է 2016-09-22-ին.
  129. ↑ «На юге Ливии начался военный конфликт из-за обезьяны» (ռուսերեն). Интерфакс. 2016-11-21. Արխիվացված օրիգինալից 2016-11-21-ին. Վերցված է 2016-11-21-ին.
  130. ↑ «Глава парламента Ливии призвал к проведению выборов до февраля 2018 года». Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-16-ին. Վերցված է 2017-03-09-ին.
  131. ↑ «На востоке Ливии проголосовали за выход из соглашения по решению конфликта». Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-16-ին. Վերցված է 2017-03-09-ին.
  132. ↑ «Хафтар рассказал о возвращении Бенгази к мирной жизни». Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-15-ին. Վերցված է 2017-08-15-ին.
  133. ↑ Р. И. А. Новости (2018-02-05:17:09). «Ливийские военные начали операцию против боевиков, сообщил источник». РИА Новости (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  134. ↑ «Война в Ливии: Генерал Хафтар объявил штурм Дерны». ИА REGNUM (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  135. ↑ «Войска ливийского маршала Хафтара штурмуют город Дерна». EADaily (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  136. ↑ «Четыре человека погибли в результате теракта на КПП в Ливии». Рамблер/новости (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  137. ↑ «Война в Ливии: Генерал Хафтар провел бомбардировку Дерны». ИА REGNUM (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  138. ↑ «Война в Ливии: армия Хафтара несет потери при штурме Дерны». ИА REGNUM (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  139. ↑ Р. И. А. Новости (2018-05-28:19:23). «Силы Хафтара освободили от боевиков западные ворота ливийской Дерны». РИА Новости (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  140. ↑ Р. И. А. Новости (2018-06-28:23:33). «СМИ: ливийский город Дерна полностью освободили от террористов». РИА Новости (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-03-ին. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  141. ↑ «Ливийская национальная армия освободила 90 процентов территории страны». Российская газета. Վերցված է 2022-06-03-ին.
  142. ↑ Приезжавший к Шойгу ливийский маршал приказал наступать на Триполи Արխիվացված 2023-12-05 Wayback Machine // Lenta.ru, 4 апреля 2019.
  143. ↑ Армия фельдмаршала Хафтара вступила в первые бои при атаке на Триполи Արխիվացված 2023-04-22 Wayback Machine // РБК
  144. ↑ Эксперт рассказал о новой войне в Ливии Արխիվացված 2024-08-03 Wayback Machine // Взгляд, 4 апреля 2019.
  145. ↑ «Новый Каддафи» одерживает странную победу в Ливии Արխիվացված 2024-09-07 Wayback Machine // Взгляд, 4 апреля 2019.
  146. ↑ Британия созывает Совбез ООН в связи с походом ливийской армии Արխիվացված 2023-10-31 Wayback Machine // НТВ
  147. ↑ Армия Хафтара взяла под контроль аэропорт Триполи Արխիվացված 2024-07-16 Wayback Machine // Взгляд, 4 апреля 2019.
  148. ↑ «Армия Хафтара взяла под контроль город Сирт» (ռուսերեն). РИА Новости. 2020-01-06:20:35. Արխիվացված օրիգինալից 2020-01-07-ին. Վերցված է 2020-01-08-ին.
  149. ↑ «В Москву прибыл ливийский маршал Хафтар» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-01-13-ին. Վերցված է 2020-01-18-ին.
  150. ↑ «Хафтар покинул Москву без подписания мирного соглашения с Сараджем» (ռուսերեն). Lenta.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2020-01-14-ին. Վերցված է 2020-01-18-ին.
  151. ↑ Турция призвала Путина сказать слово в Ливии Արխիվացված 2023-07-21 Wayback Machine // Лента.ру, 14 января 2020
  152. ↑ Стороны конфликта в Ливии начали воздушные военные операции Արխիվացված 2020-05-20 Wayback Machine «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված օրիգինալից 2020-05-20. Վերցված է 2025-01-27-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link) «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված օրիգինալից 2020-05-21. Վերցված է 2025-01-27-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link) // Лента.ру, 7 апреля 2019
  153. ↑ ЕС осудил действия Хафтара в Ливии Արխիվացված 2020-05-16 Wayback Machine // Взгляд, 28 апреля 2020
  154. ↑ Редкие образцы: какие трофеи достались силам ПНС на авиабазе Аль-Ватия Արխիվացված 2020-06-06 Wayback Machine ПНС удалось захватить «Панцирь-С1» Արխիվացված 2020-06-04 Wayback Machine // РГ, 19.05.2020
  155. ↑ Что означает тяжелое поражение союзника России в Ливии Արխիվացված 2020-05-24 Wayback Machine // Взгляд, 19 мая 2020
  156. ↑ Около 1,6 тысячи бойцов ЧВК Вагнера покинули запад Ливии Արխիվացված 2020-05-25 Wayback Machine // Лента.ру, 25 мая 2020
  157. ↑ Таинственные МиГ-29 вступили в прямое столкновение с Турцией Արխիվացված 2020-05-27 Wayback Machine // Взгляд, 25 мая 2020
  158. ↑ Армия Хафтара объявила о крупнейшей воздушной операции в Ливии Արխիվացված 2020-05-30 Wayback Machine // Взгляд, 22 мая 2020
  159. ↑ США сообщили о переброске в Ливию МиГ-29, Су-35 и Су-24 ВКС России Արխիվացված 2020-05-26 Wayback Machine // Лента.ру, 26 мая 2020
  160. ↑ Эксперт назвал серьезным ударом для Хафтара потерю аэропорта Триполи Արխիվացված 2020-06-25 Wayback Machine // Взгляд, 4 июня 2020
  161. ↑ Правительство Ливии раскрыло план по зачистке Триполи от армии Хафтара Արխիվացված 2020-06-03 Wayback Machine // Лента.ру, 3 июня 2020
  162. ↑ «Армию Хафтара отбросили от Триполи». lenta.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2020-06-07-ին. Վերցված է 2020-06-10-ին.
  163. ↑ «Правительство Ливии захватило последний оплот сил Хафтара возле столицы». lenta.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022-04-27-ին. Վերցված է 2020-06-10-ին.
  164. ↑ Турция выдвинула ультиматум армии Хафтара Արխիվացված 2020-07-15 Wayback Machine // Лента. Ру, 13 июля 2020
  165. ↑ Борьба за нефть: Хафтар готовится отбиваться от ПНС и Турции. В районе ливийского Сирта концентрируются войска ПНС и Турции Արխիվացված 2020-07-16 Wayback Machine // Газета.Ru, 15.07.2020
  166. ↑ «Файез Саррадж покинул пост самолетом». Արխիվացված օրիգինալից 2021-02-20-ին. Վերցված է 2021-02-21-ին.
  167. ↑ «Американских спецназовцев выгнали из Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2016-01-10-ին.
  168. ↑ «Натовский спецназ понёс в Ливии первые потери в столкновении с ИГ». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-10-ին. Վերցված է 2016-05-01-ին.
  169. ↑ «СМИ раскрыли детали подготовки операции НАТО в Ливии». Արխիվացված օրիգինալից 2021-01-22-ին. Վերցված է 2016-05-27-ին.
  170. ↑ «МИД России: совместные с США операции против ИГ в Ливии пока не обсуждаются». Արխիվացված օրիգինալից 2016-06-15-ին. Վերցված է 2016-06-17-ին.
  171. ↑ В Средиземном море начались поиски кораблей с грузом оружия для ИГ Արխիվացված 2024-09-04 Wayback Machine // NEWSru.com
  172. ↑ Ливия вновь становится горячей точкой Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով: // НВО НГ
  173. ↑ «Новый плацдарм: что известно о переброске российских военных в Ливию». Արխիվացված օրիգինալից 2021-02-25-ին. Վերցված է 2020-12-02-ին.
  174. ↑ «Эрдоган: В Ливии находятся две тысячи наемников из ЧВК «Вагнер»? Что они там делают?». news.myseldon.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019-12-26-ին. Վերցված է 2019-12-26-ին.
  175. ↑ Ждет приглашения: Эрдоган готовится ввести войска в Ливию Արխիվացված 2019-12-30 Wayback Machine // Газета.Ru, 26 дек 2019
  176. ↑ «Они сами толком не знали, куда едут. В гражданской войне в Ливии погибли от 10 до 35 российских наемников. «Медуза» узнала имена некоторых из них». Արխիվացված օրիգինալից 2020-11-12-ին. Վերցված է 2020-12-02-ին.
  177. ↑ Ливийский гамбит Эрдогана. Зачем Турции вводить войска в Ливию Արխիվացված 2020-01-06 Wayback Machine // BBC, 6.01.2020
  178. ↑ Замазанные «российские» МиГ-29 до отправки в Ливию показали крупным планом Արխիվացված 2023-10-31 Wayback Machine // 29 мая 2020
  179. ↑ В Совфеде заявили, что МиГ-29 в Ливии могут быть только советскими Արխիվացված 2023-10-31 Wayback Machine // ТАСС, 27 мая 2020
  180. ↑ Какие деньги в Ливии настоящие. США не хотят, чтобы Россия печатала купюры для Хафтара Արխիվացված 2020-05-31 Wayback Machine, BBC, 31.05.2020
  181. ↑ 181,0 181,1 Ждет приглашения: Эрдоган готовится ввести войска в Ливию Արխիվացված 2024-12-27 Wayback Machine // Газета.Ru, 26 дек 2019
  182. ↑ «Ливия попросит Турцию о военной помощи в случае эскалации в Триполи». Արխիվացված օրիգինալից 2020-01-01-ին. Վերցված է 2020-01-01-ին.
  183. ↑ Libya conflict: Turkey sends troops to shore up UN-backed government Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով: // BBC, 6.01.2020
  184. ↑ «Turkey says starting Libya troop deployment». Sierra Leone Times. Արխիվացված օրիգինալից 2020-09-30-ին. Վերցված է 2020-01-17-ին.
  185. ↑ Турция направила спецназ на выручку Сараджу // Яндекс.Новости
  186. ↑ «Фронт покатился» Արխիվացված 2024-12-13 Wayback Machine // НГ, 24 мая 2020
  187. ↑ Турция обвинила Францию в соучастии в «преступлениях Хафтара» в Ливии Արխիվացված 2023-10-31 Wayback Machine // Лента. Ру, 3 июля 2020

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լիբիայի_քաղաքացիական_պատերազմ_(2014-2020)&oldid=10214784» էջից