Լեոնիդ Կվասնիկով

Լեոնիդ Կվասնիկով;
Ծնվել է	հունիսի 2, 1905
Ծննդավայր	Ուզլովայա, Bogoroditsk Uyezd, Տուլայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	հոկտեմբերի 15, 1993 (88 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Վագանկովյան գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, ԽՍՀՄ և Ռուսաստան
Կրթություն	Moscow State University of Environmental Engineering?
Մասնագիտություն	ճարտարագետ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; և
	Leonid Kvasnikov Վիքիպահեստում

Լեոնիդ Կվասնիկով (ռուս.՝ Леони́д Рома́нович Квасников, հունիսի 2, 1905(1905-06-02)^[1], Ուզլովայա, Bogoroditsk Uyezd, Տուլայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հոկտեմբերի 15, 1993(1993-10-15)^[1], Մոսկվա, Ռուսաստան), գիտատեխնիկական հետախուզության վարչության պետ, միջուկային հարցերով արտաքին հետախուզության աշխատանքների մեկնարկի նախաձեռնողներից մեկը։ Ռուսաստանի Դաշնության հերոս (1996), գնդապետ (1949):

Կյանք և գործունեություն

Լեոնիդ Կվասնիկովը ծնվել է Տուլայի մարզում (Ուզլովայա կայարան), երկաթուղու աշխատողի ընտանիքում։ Ավարտել է Պենզայի յոթնամյա դպրոցը։ 1922 թվականից աշխատել է Պենզայում Սիզրան-Վյազմա երկաթուղու երկաթուղային կամրջի շինարարության վրա՝ որպես բանվոր և գծագրող։ 1926 թվականին ավարտել է ժողովրդական կոմիսարիատի արհեստագործական ուսումնարանը, աշխատել սկզբում որպես մեքենավարի օգնական, ապա՝ շոգեքարշի մեքենավար^[2]։ 1929-ին ընդունվել Է Մոսկվայի Մենդելեևի անվան քիմիա-տեխնոլոգիական համալսարանի մեխանիկական ֆակուլտետ: Ինչպես մեխանիկ բոլոր ուսանողները, 1933 թվականին նա ևս տեղափոխվել է նորաստեղծ Մոսկվայի քիմիական մեքենաշինության ինստիտուտ^[3]։ 1934 թվականին ավարտել է Մոսկվայի քիմիական մեքենաշինության ինստիտուտը։ Ավարտելուց հետո 1934 թվականից աշխատել է Ձերժինսկ քաղաքի քիմիական գործարանում ՝ որպես ինժեներ։ 1935 թվականին ընդունվել Է Մոսկվայի քիմիական մեքենաշինության ինստիտուտի ասպիրանտուրա։

1938 թվականի սեպտեմբերին անցել է ծառայության պետական անվտանգության մարմիններում։ Նա սկսեց ծառայել որպես ԽՍՀՄ ԳՈՒԳԲ ՆԿՎԴ-ի 5-րդ (արտասահմանյան) բաժնի 10-րդ բաժանմունքի (ամերիկյան) ավագ օպերլիազոր, 1939 թվականից՝ ավագ օպերլիազոր, պետի տեղակալ, իսկ 1940 թվականի մայիսի 1—ից՝ 16-րդ բաժանմունքի պետ (գիտատեխնիկական հետախուզություն): Աշխատել է օկուպացված Լեհաստանի տարածքում։ Այնուհետև՝ ԽՍՀՄ ՆԿՎԴ 1-ին վարչության 4-րդ բաժնի պետ (1941-ի մարտից օգոստոս)։ Եղել է ԽՍՀՄ ՆԿՎԴ 1-ին վարչության 5-րդ բաժնի 4-րդ բաժանմունքի պետ (1941-ի օգոստոսից Նոյեմբեր), ապա ԽՍՀՄ ՆԿՎԴ 1-ին վարչության 3-րդ բաժնի 3-րդ բաժանմունքի պետ (1943-ի նոյեմբերից հունվար): Կվասնիկովը եղել է ատոմային թեմատիկայով արտաքին հետախուզության աշխատանքները սկսելու նախաձեռնողներից մեկը^[2]։

Պատերազմից առաջ հետախուզությունն ամբողջությամբ վերացվեց. շատ ձերբակալություններ եղան, համակարգը ջախջախված ամբողջապես։ Գիտատեխնիկական հետախուզության բաժնում Իմ հաստատումից հետո ես հայտնաբերեցի երեք մարդու։ Բոլորը նորեկներ էին: Իսկ բոլոր երկրներում պատերազմի սկզբում մեր մարդկանց թիվը 5-6 հոգուց ավելի չէր

- Lewnid Կվասնիկով^[4]

1943 թվականին գործուղվել է Նյու Յորք՝ որպես գիտատեխնիկական հետախուզության գծով ռեզիդենտի տեղակալ։ Ղեկավարել է ամերիկյան ատոմային նախագծի վերաբերյալ տվյալների հավաքագրումը։ Նյու Յորքում նրա աշխատանքի ընթացքում ստացվել են ռազմական նպատակներով ատոմային էներգիայի օգտագործման վերաբերյալ կարևորագույն նյութեր, ինչպես նաև ավիացիայի, քիմիայի, բժշկության վերաբերյալ տեղեկատվություն և սարքավորումների նմուշներ^[2]։

Մեծ Բրիտանիայի, Կանադայի և ԱՄՆ-ի աղբյուրներից ստացված տեղեկատվության որակը և քանակը չափազանց կարևոր էին խորհրդային ատոմային ծրագրի կազմակերպման և զարգացման համար: Առաջին ատոմային ռեակտորների և գազային ցենտրիֆուգների կառուցվածքի և շահագործման վերաբերյալ մանրամասն զեկույցները, ուրանի և պլուտոնիումի ռումբերի արտադրության առանձնահատկությունների վերաբերյալ, կարևոր դեր խաղացին մեր ատոմագետների աշխատանքի ձևավորման և արագացման գործում, քանի որ մի շարք հարցեր նրանք պարզապես չգիտեին: Սա, առաջին հերթին, վերաբերում է կենտրոնացման պայթուցիկ ոսպնյակների համակարգի նախագծմանը, ուրանի և պլուտոնիումի կրիտիկական զանգվածի չափերին, Կլաուս Ֆուկսի կողմից ձևակերպված իմպլոզիայի սկզբունքին, պայթեցման համակարգի սարքին, բուն ռումբի հավաքման ժամանակ գործողությունների ժամանակին և հաջորդականությանը և դրա գործարկման եղանակին... ԽՍՀՄ-ում ատոմային ռումբը ստեղծվել է 4 տարվա ընթացքում: Եթե հետախույզները չլինեին, այդ ժամկետը երկու անգամ ավելի երկար կլիներ...

- Պավել Սուդոպլատով, Հատուկ գործողություններ, Լուբյանկա և Կրեմլ 1930—1950 թվականներ

1945-ի նոյեմբերին Կվասնիկովը շտապ հետ է կանչվել ԱՄՆ-ից՝ Օտտավայում գաղտնագրող ռեզիդենտ Իգոր Գուզենկոյի դավաճանության պատճառով: Մոսկվա վերադառնալուց հետո նա պահեստազորում էր ԽՍՀՄ ՆԿԳԲ-ի 1-ին վարչությունում(1945-ի դեկտեմբերից մինչև 1946-ի փետրվար): Այնուհետև մինչև պաշտոնանկությունը ծառայել է գիտատեխնիկական հետախուզությունում, ղեկավարել է խորհրդային ատոմային ռումբի ստեղծումը։ Կվասնիկովը պաշտոնաթող Է եղել 1966 թվականի դեկտեմբերին^[5]։

Մահացել է 1993 թվականի հոկտեմբերի 15-ին: Դիակիզվել է: Աճյունասափորը գտնվում է Վագանկովյան գերեզմանատանը^[2]^[6]։ Մահից երեք տարի անց արժանացել է Ռուսաստանի Դաշնության հերոսի կոչման։

Պարգևներ

Ռուսաստանի հերոս (հունիսի 15, 1996, պարգևատրվել է Ռուսաստանի նախագահի հրամանագրով՝ կյանքի համար վտանգավոր, հերոսություն և խիզախություն դրսևորելու պայմաններում պետական անվտանգությունն ապահովելու հատուկ առաջադրանքները հաջողությամբ կատարելու համար^[7],
Լենինի շքանշան (1949 թ. հոկտեմբերի 29-ին՝ առաջին խորհրդային ատոմային ռումբի ստեղծման աշխատանքների կազմակերպման համար),
Հայրենական պատերազմի շքանշան II աստիճանի (11 մարտի, 1985),
Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշաններ (1959),
Կարմիր աստղի շքանշաններ (1944, 1954, 1985),
ԽՍՀՄ մեդալներ,
Ռուսաստանի Դաշնության մեդալներ,
«ՆԿՎԴ վաստակավոր գործիչ» (1942),
«Պետական անվտանգության պատվավոր սպա» (1957),
«Արտաքին հետախուզության պատվավոր աշխատակից»

Կոչումներ

Պետական անվտանգության լեյտենանտ
Պետական անվտանգության ավագ լեյտենանտ (28 ապրիլի, 1941)
Պետական անվտանգության մայոր (11 փետրվարի, 1943)
Պետական անվտանգության փոխգնդապետ (4 հոկտեմբերի, 1944)
փոխգնդապետ (հուլիս 1945)
գնդապետ (1949)

Հիշատակ

Տուլա քաղաքում (Պուտեյսկայա փողոց 16) հուշատախտակ է տեղադրվել 2013 թվականին։
Տուլայի մարզի Ուզլովայա քաղաքում դպրոցը, որտեղ նա սովորել է, անվանակոչվել է Լ.Ռ.Կվասնիկովի անունով, իսկ դպրոցի շենքի վրա տեղադրվել է հուշատախտակ։
Ուզլովայա քաղաքի երկրագիտական թանգարանում կա բաժին՝ նվիրված Լեոնիդ Կվասնիկովին։
2016 թվականին նկարահանվել է վավերագրական ֆիլմ՝ «Ֆունդամենտալ հետախուզություն. Լեոնիդ Կվասնիկով», նվիրված Կվասնիկովի կյանքին և ստեղծագործությանը։
2021 թվականին Ուզլովայա քաղաքում ստեղծվել է Հետախույզների պուրակ, որտեղ տեղադրվել են Լ.Ռ. Կվասնիկովի, ինչպես նաև Ուզլովայում ծնված մեկ այլ լեգենդար հետախույզ՝ Զոյա Վոսկրեսենսկայայի (Ռիբկինա) կիսանդրիները:

Գրականություն

Кузнецова Р. Гений научно-технической разведки. Л. Квасников на службе Отечеству. М. Вече, 2016, ISBN 9785444455265
Квасников Леонид Романович // Иванян Э. А. Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII-XX века. — Москва: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0.
Максимов А. Леонид Квасников. Разведчик эпохи атома и космоса. — М.: «Алгоритм», 2019.
Антонов В. С. Леонид Квасников и атомная бомба. // «Независимое военное обозрение». — 2012.Արխիվացված 2016-03-17 Wayback Machine
Герои атомного проекта. — Саров, 2005.
Колпакиди А., Прохоров Д. Внешняя разведка России. — СПб—Москва, 2001.
Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности 1941—1954. — М.: «Звенья», 2010.
Карпов В. Генералиссимус. Книга 2.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности: 1941—1954 (ռուս.) — Мемориал, 2010. — ISBN 966-95519-0-0
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Квасников Леонид Романович». Служба Внешней Разведки РФ. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-09-ին. Վերցված է 2010-10-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Знакомые лица в истории Менделеевского университета / Л.М.Сулименко. — Москва: РХТУ им.Д.И.Менделеева, 2005. — С. 36—37. — 244 с. — ISBN 5-7237-0510-5
↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված օրիգինալից 2021-10-22. Վերցված է 2024-11-12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
↑ «Круглов А. К. Штаб Атомпрома. — 1998 — Электронная библиотека «История Росатома»». elib.biblioatom.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-10-22-ին. Վերցված է 2021-10-14-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ «КВАСНИКОВ Леонид Романович (1905 – 1993) — Moscow-Tombs» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-12-07-ին. Վերցված է 2022-12-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Квасников Леонид Романович. svr.gov.ru

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լեոնիդ Կվասնիկով» հոդվածին։

[_0b274ae634e54d62-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Петров Н. В. Кто руководил органами госбезопасности: 1941—1954 (ռուս.) — Мемориал, 2010. — ISBN 966-95519-0-0

[svr-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Квасников Леонид Романович». Служба Внешней Разведки РФ. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-09-ին. Վերցված է 2010-10-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[3] Знакомые лица в истории Менделеевского университета / Л.М.Сулименко. — Москва: РХТУ им.Д.И.Менделеева, 2005. — С. 36—37. — 244 с. — ISBN 5-7237-0510-5

[4] «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված օրիգինալից 2021-10-22. Վերցված է 2024-11-12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)

[5] «Круглов А. К. Штаб Атомпрома. — 1998 — Электронная библиотека «История Росатома»». elib.biblioatom.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-10-22-ին. Վերցված է 2021-10-14-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[6] «КВАСНИКОВ Леонид Романович (1905 – 1993) — Moscow-Tombs» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-12-07-ին. Վերցված է 2022-12-07-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[r1-7] Квасников Леонид Романович. svr.gov.ru

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]