Լեզվական սահման
Լեզվական սահման, պայմանական գիծ, որն անցնում է երկու լեզուների տարածման տիրույթի եզրերին տեղակայված մշտական բնակավայրերի միջև (օրինակ՝ չֆիքսված և աստիճանաբար անհետացող Մոզելի լեզվական սահմանը և բրետոնական լեզվական սահմանը Ֆրանսիայում, ինչպես նաև, 1963 թվականից հետո, բելգիական լեզվական սահմանը ռոմանական և գերմանական տիրույթների միջև Բելգիայում և այլն):
Լեզվական սահմանները ժամանակի ընթացքում փոխվում են, կարող են չհամընկնել քաղաքական սահմանների հետ՝ առաջացնելով միջպետական և էթնո-լեզվական կոնֆլիկտներ։ Հաճախ լեզվական սահմանների տեղաշարժի արդյունքում ձևավորվում են լեզվական կղզիներ՝ անկլավներ կամ էքսկլավներ։ Լեզվական սահմանները միշտ չէ, որ համընկնում են բնական աշխարհագրական արգելապատերի հետ։ Լեզվական սահմանների ուսումնասիրությամբ զբաղվում է լեզվաբանական աշխարհագրությունը։
Հատկանիշներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լեզվական սահմանն ըստ արտահայտվածության կարող է զգալիորեն տարբերվել իր տարբեր հատվածներում։ Ֆուլինյի շրջանում (Մոզել, Ֆրանսիա) ռոմանական տիրույթից գերմանականին անցումը երկար ժամանակ արտահայտիչ է եղել բոլոր առումներով (լեզու, մշակույթ, ճարտարապետություն)։ Բրյուսելի տարածաշրջանում (Բելգիա) մինչ օրս պահպանվում է բնակչության լեզվական և մշակութային համակարգի խառնուրդը։ Գոյություն ունեն երկլեզու և արտոնյալ լեզվական շրջաններ։
Նկատառում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկու սերտ լեզուների շփման դեպքում սովորաբար դիտարկվում է ոչ թե լեզվական սահմանը, այլ բարբառային շարունակականությունը, որը բաժանվում է շերտերի՝ իզոգլոսների[1]։ Գերմանիայի հյուսիս-արևմուտքում ստորին գերմաներենը աստիճանաբար վերածվում է հոլանդական (ստորին Ֆրանկ) բարբառի։ Սահմանի երկու կողմերի բնակիչները հեշտությամբ հասկանում են միմյանց՝ կարծելով, որ խոսում են նույն լեզվով, թեև Արևելքում խոսում են ստորին գերմանական բարբառներով, իսկ արևմուտքում՝ հոլանդերեն։
Օրինակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ռոմանա-գերմանական լեզվական սահմանը Եվրոպայում, որը տարածվում է Դյունկերկից մինչև Տարվիզիո, անցնում է Ֆրանսիայով, Բելգիայով, Լյուքսեմբուրգով, Շվեյցարիայով և Իտալիայով, ներառյալ նրա մասերը։
- Բելգիական լեզվական սահման, որը պաշտոնապես հաստատվել է 20-րդ դարի կեսերին։
- Ֆրանս-գերմանական լեզվական սահմանը Շվեյցարիայում (Ռյոշտիգրաբեն)[2][3]։
- Ֆրանս-բրիտանական լեզվական սահման Բրետանի թերակղզում, միջնադարում:
- Իսպանա-բասկյան լեզվական սահման։
- Իտալա-սլովանական լեզվական սահման։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]20-րդ դարի բուռն քաղաքական իրադարձությունների արդյունքում (պատերազմ, տեղահանություն և այլն), մի շարք լեզվական սահմաններ, որոնք գոյություն ունեին ավելի քան մեկ հազարամյակ, անհետացել են՝ համընկնելով պետությունների նոր վարչական սահմանների հետ: Այդպիսի ճակատագիր է ունեցել նախկին գերմանա-չեխական լեզվական սահմանը[4], լեհ-գերմանական սահմանը և այլն:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Уровни языкового континуума». Արխիվացված է օրիգինալից 2009-05-31-ին. Վերցված է 2010-08-01-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Kidrobot landet in der Schweiz « Speak Louder». Արխիվացված օրիգինալից 2017-09-23-ին. Վերցված է 2010-08-01-ին.
- ↑ «Bahn + Bus CH | Röstigraben — Roesti ditch — Le fossé de Roesti». Արխիվացված օրիգինալից 2017-11-12-ին. Վերցված է 2010-08-01-ին.
- ↑ «Wald — Kulturgeographie». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-29-ին. Վերցված է 2010-08-01-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)