Լասսայի տենդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լասսայի տենդ
ՏեսակԻնֆեկցիոն հիվանդություն [1]
ՊատճառԼասսայի վիրուս
Փոխանցման ձևկենցաղ-կոնտակտային
Հիվանդության ախտանշաններտենդ գլխացավ արյունահոսություն
Վարակ տարածողMastomys natalensis
Բուժաքննությունֆիզիկալ զննում և viral culture?
Բժշկական մասնագիտությունվարակաբանություն
ՀՄԴ-9078.8
ՀՄԴ-10A96.2
Անվանվել էLassa?[1]
ԱխտորոշումԼաբորատոր հետազոտություններ,ԻՖԱ,Պոլիմերազային շղթայական ռեակցիա
Տարբերակիչ ախտորոշումԷբոլա, Մալարիա,Որովայնային տիֆ
ԲուժումԹերապևտիկ, հակավիրուսային
ԲարդություններԽլություն
Մահացություն~1% տարեկան
Հանդիպման հաճախականություն~400000 դեպք տարեկան
Մահերի քանակ~5000 դեպք տարեկան
 Lassa fever Վիքիպահեստում

Լասսայի տենդը կամ Լասսայի հեմոռագիկ տենդը (ԼՀՏ) հանդիսանում է վիրուսային հեմոռագիկ տենդի տեսակ, որի հարուցիչն է Լասսա վիրուսը[2]։ Վարակված որոշ մարդկանց մոտ հիվանդությունը անախտանիշ է անցնում[2]։ Նախնական ախտանիշներից են են տենդը, թուլությունը, գլխացավը, փսխումը և մկանացավը[2]։ Ավելի հազվադեպ կարող են ի հայտ գալ բերանից կամ ստամոքսաղիքային տրակտի այլ բաժիններից արյունահոսություններ[2]։ Մահվան հավանականությունը տվյալ վիրուսով վարակվելու դեպքում կազմում է 1%։ Հիվանդները կարող են մահանալ վարակվելուց երկու շաբաթ անց[2]։ Կենդանի մնացած մարդկանց մեկ քառորդի մոտ ի հայտ է գալիս մասնակի խլություն, որը ժամանակի ընթացքում կիսով չափ վերականգնվում է[2]։

Վարակը սովորաբար փոխանցվում է մուլտիմամմատ առնետի (Mastomys natalensis) մեզի կամ արտաթորանքի միջոցով[2], ինչպես նաև մարդկանց անմիջական շփման միջոցով[2]։ Հիմնվելով բացառապես հիվանդության սիմպտոմների վրա դժվար է հիվանդության հստակ պատկեր ստանալ[2]։ Ճշգրիտ ախտորոշման մեթոդ է համարվում լաբորատոր հետազոտությունը, որի արդյունքում հայտնաբերվում են վիրուսի ՌՆԹ-ի հանդեպ  հակամարմինները և հենց վիրուսը բջջային կուլտուրայում[2]։ Լասսայի տենդին ընթացքով նման հիվանդություններից են Էբոլան , մալարիան և դեղին տենդը[2]։ Լասսա վիրուսը պատկանում է Arenaviridae ընտանիքին[2]։

Այս հիվանդության դեմ պատվաստանյութ չկա[3]։ Դրա կանխարգելման համար անհրաժեշտ է հիվանդներին մեկուսացնել և պակասեցնել նրանց շփումը առնետների հետ[2]։ Նաև նպատակահարմար է վնասատուների դեմ պայքարի նպատակով տանը պահել կատուներ և սնունդը պահել փակ տարաներում[2]։ Բուժման հիմնական նպատակն է կանխել օրգանիզմի ջրազրկումը և վերացնել մնացած այլ ախտանիշները[2]։ Վաղ նշանակման դեպքում արդյունավետ է Ռիբավիրին հակավիրուսային դեղամիջոցը[2]։

Հիվանդությունը սկսել է նկարագրվել դեռևս 1950-ական թվականներից[2]։ Այն  առաջին անգամ հայտնաբերվել է 1969 թվականին Լասսա անունով փոքրիկ քաղաքում, որը գտնվում է Նիգերիայի Բորնո նահանգում[2][4]։ Լասսայի տենդը համեմատաբար ավելի շատ տարածված է Արևմտյան Աֆրիկայի երկրներում` Նիգերիա, Լիբերիա, Սիերա-Լեոնե, Գվինեա և Գանա[2][5]։ Տարեկան 300000-500000 արձանագրված  դեպքերից 5000 ավարտվում են մահացությամբ[5]։

Ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

80% դեպքերում հիվանդությունն անցնում է անախտանիշ, սակայն մնացած 20% դեպքերում հիվանդության ընթացքը ծանր է։ Տարեկան արձանագրված 5000 մահ պայմանավորված է այս վիրուսով։

Հիվանդության գաղտնի (ինկուբացիոն) շրջանը տևում է 6-21 օր , որից հետո այն սկսում է բուռն զարգանալ՝ ներառելով տարբեր օրգան համակարգեր։ Հիվանդության ոչ սպեցիֆիկ նշններից են տենդը, դեմքի այտուցվածությունը, մկանային կարկամությունը, ինչպես նաև շաղկապենաբորբը և լորձաթաղանթներից արյունահոսությունը ։ Այլ սիմպտոմներից են՝

Մարսողական համակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիրտանոթային համակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շնչառական համակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նյարդային համակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլինիկորոն դժվար է Լասսայի տենդ տարբերակել այլ վիրուսային հեմոռագիկ տենդերից, ինչպիսիք են Էբոլան, Մարբուրգի տենդը, մալարիան։

Ռիսկի խմբում ընդգրկված են հղի կանայք և նորածինները, ընդ որում նորածինների դեպքում մահածությունը կազմում 87%։ Նրանց մոտ կարող է ի հայտ գալ այսպես կոչված «այտուցված մանկիկի համախտանիշ»-ը, որի դրսևորումներից են այտուցները, որովայնի փքվածությունը և արյունահոսությոնը[6]։

Պաթոգենեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրուսաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Mastomys natalensis, Լասսայի վիրուսի բնական ռեզերվուար

Լասսայի վիրուսը պատկանում է Arenaviridae ընտանքին, բաղկացած է բացասական ՌՆԹ-ի շղթայից[7]։ Սա հնագույն արենավիրուս է, պատյանավորված է, միաշղթա և սեգմենտավորված։ Վիրուսի գենոմը բաղկացած է մեծ և փոքր հատվածներից, որոնք ունեն 4 տեսակի ծագում`Josiah (Սիերա-Լեոնե), GA391 (Նիգերիա), LP (Նիգերիա) և strain AV[8]:

Փոխանցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լասսա վիրուսը մարդկանց փոխանցվում է տարբեր կենդանիների միջոցով , մասնավորապես` աֆրիկական ծագման նատալ մուլտիմամմատ առնետի միջոցով (Mastomys natalensis)[9]: Սա թերևս Էկվատորիալ Աֆրիկայի առնետների ամենատարածված տեսկաներից մեկն է, ապրում է տնային պայմաններում, հանդիսանում է նրբախորտիկ որոշ շրջաններում[9][10]։

Այս առնետը մեծ քանակով սերունդ է տալիս, մարդաշատ բնակավայրեր գաղթելու հակում ունի, հանդիպում է աֆրիկյան մայրցամաքի կենտրոնական, արևմտյան և արևելյան հատվածներում[11]։ Վարակակիր առնետը վիրուսը արտազատում է ամբողջ կյանքի ընթացքում կղանքի կամ մեզի միջոցով[11]։ Մարդիկ հավանաբար վիրուսով վարակվում են առնետների արտաթորանքով աղտոտված սննդի հետ առնչվելով[10]։

Ռիսկի խմբում եմ այն մարդիկ, որոնք ապրում են այն գյուղական վայրերում, որտեղ Mastromys առնետները առավել շատ են տարածված, իսկ սանիտարահիգիենիկ միջոցառումները չեն պահպանվում ։ Փոխանցումը կատարվում է ուղղակի կամ անուղակի ճանապարհով ` շնչառական կամ աղեստամոքսային համակարգի միջոցով։ Ինֆեկցիոն փոքրագույն մասնիկների աէրոզոլային տարածումը համարվում է հիվանդության տարածման առավել հուսալի տարբերակ։ Վարակը կարող է տարածվել վնասված մաշկի կամ լորձաթաղանթի միջոցով, որոնք այնուհետև ենթարկվում են վիրուսի հետագա ազդեցությանը։ Ռիսկի խմբում են գտնվում նաև բուժաշխատողները։ Վիրուսը մեզի մեջ կարող է պահպանվել 3-ից մինչև 9 շաբաթ ` սկսած վարակման պահից, և կարող տարածվել սերմահեղուկի միջոցով առաջիկա 3 ամսվա ընթացքում[12][13]։

Դեռևս հստակ ապացուցված չէ կրծքի կաթի միջոցով վարակի տարածման հնարավորությունը, սակայն հաշվի առնելով վիրեմիայի բարձր մակարդակը, սա ևս կարող է հիվանդության փոխանցման ուղի հանդիսանալ[6]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդությունը ախտորոշելու և դրա ընթացքը գնահատելու համար կատարվում են մի շարք լաբորատոր փորձաքննություններ։ Դրանց կատարման անհնարինության դեպքում հստակ ախտորոշոիմը կասկածի տակ է դրվում։ Ախտորոշումը դժվարանում է նաև, եթե ի հայտ են գալիս հիվանդության ոչ սպեցիֆիկ նշաններ, (օրինակ` որովայնային ցավը) որոնք առկա են այնպիսի ինֆեկցիոն հիվանդությունների ժամանակ, ինչպիսիք են մալարիան, որովայնային տիֆը[7]։ Լասսայի տենդը հաճախ սխալմամբ ախտորոշվում է որպես ապենդիցիտ(որդանման ելունի բորբոքում) կամ աղիների ինվագինացիա, ինչի պատճառով ռիբավիրինով բուժումը հետաձգվում է[14]։ Անհրաժեշտ սարքավորման բացակայության և փորձաքննություններ կատարելու անհնարինության պատճառով Արևմտյան Աֆրիկայում, որտեղ Լասսան առավել տարածված է, բժիշկի համար դժվար է հստակ ախտորոշում ներկայացենլ[15]։

ԱՄՆ-ում գործող FDA-ն (Food and drugs administration) դեռևս չի հաստատել Լասսա վիրուսի յուրահատուկ` LASV թեստ, սակայն իհարկե գոյություն ունեն շատ փորձաքննություններ, որոնք կարող են վերջնականապես ապացուցել վիրուսի առկայությունը[7]։ Այդպիսի հետազոտություններից են բջջային կուլտուրաների ցանքսը, ՊՇՌ, ԻՖԱ (ELISA,իմունոֆերմենտային անալիզ), իմունոֆլորեսցենտային հետազոտությունը և այլն։ Իմունֆլորեսցենտաին հետազոտությունը այնումանայնիվ այդքան էլ հուսալի չէ[7]։ ԻՖԱ թեստը իրականացվում է հակամարմինների և իմմունոգլոբուլին M -ի մասնակցությամբ, և տալիս է 88% զգայունություն և 90% յուրահատկություն ։ Լաբորատոր այլ հետազոտությունների արդյունքներից են լիմֆոցիտոպենիան, թրոմբոցիտոպենիան, ԱՍՏ-ի(ասպարտատամինոտրանսֆերազա) բարձրացում։ Լասսայի վիրուսը կարող է հայտնաբերվել նաև ցերեբրոսպինալ (ուղեղ-ողնուղեղային ) հեղուկում[16]։

Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուսուցողական նյութից հատված Լասսայի տենդի վերաբերյալ

Mastomys ցեղատեսակի առնետների պոպուլյացիայի վերացումը անարդյունավետ է և անիմաստ, այդ պատճառով ավելի նպատակահարմար է կանխել այս կրծողների մուտքը բնակելի տարածություններ, նպաստել բնակչության անձնական հիգիենայի պահպանմանը, ընդեղենը պահել փակ տարաներում, աղբահանման աշխատանքները կարարել բնակավայրերից որքան հնարավոր է հեռու։ Վարակված մարդու հետ շփվելիս հարկավոր է կրել պաշտպանիչ դիմակներ, ակնոցներ և ձեռնոցներ, որպեսզի կանխվի վիրուսի ներթափանցումը արյուն կամ այլ կենսաբանական հեղուկներ։ Աշխարհի տարբեր երկրներում այս խնդիրները հսկվում են հանրային առողջության գերատեսչությունների կողմից, սակայն քիչ զարգացած երկրներում, ինպիսիք են աֆրիկյան պետությունները, այդ կազմակերպությունները չունեն բավարար հնարավորություններ վերահսկելու տվյակ հիվանդության բռնկումները։

Ամերիկայի միացյալ նահանգների ռազմական հետազոտությունների ինստիտուտի ինֆեկցիոն հիվանդությունների բաժնի աշխատակիցները արդեն իսկ ունեն պատվաստանյութի « թեկնածու»[17]։ Նրանք մշակել են ռեպլիկացիոն-բաղադրիչով պատվաստանյութ Լասսայի վիրուսի դեմ, որը հիմնված է վասկուլյար ստոմատիտի վիրուսի կրողի Լասսայի վիրուսի գլիկոպրոտեինի էքսպրեսիայի վրա։ Փորձարկումներ անց են կացվել կապիկների վրա։ Յուրաքանյուր միջմկանային ներարկումից հետո կենդանիները «մահացու կռիվ » են տվել, սակայն նրանց մոտ ոչ մի կլինիկական ախտանիշ չի դրսևորվել[18]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լասսայի տենդով վարակված բոլոր անձինք անխտիր պետք է մեկուսացվեն, ընդ որում` օրգանիզմի կենսաբանակն հեղուկները և արտաթորանքը պետք է պատշաճ կերպով հեռացվեն։

Ռիբավիրինով վաղ և ինտենսիվ բուժման տարբերակը առաջարկվել էր Ջո Մակկորմակի կողմից 1979թ.-ին։ Լայնածավալ հետազոտություններից հետո հաստատվեց, որ դեղամիջոցի վաղ ընդումումը որոշիչ դեր ունի հիվանդների ապաքինման գործում։ Ընդ որում Ռիբավիրինը կրկնակի անգամ արդյունավետ է ներերեկային ներարկման, քան բերանացի ընդունման արդյունքում[19]։ Ռիբավիրինը նախադեղ է , որը հավանաբար խոչնդոտում է վիրուսի ՌՆԹ-կախյալ ռեպլիկացիային , սակայն ազդեցության մեխանիզմը դեռևս լիարժեք բացահայտված չէ[20]։ Դեղամիջոցի համեմատաբր թանկ չէ, սակայն Արևմտյան Աֆրկայի պետությունների համար մինչ այժմ այն թանկարժեք է համարվում։ Սովորաբար անհրաժեշտ է կարարել ինֆուզիոն թերապիա, արյան փոխներարկում և հսկողություն սահմանել հիպոտենզիան կանխելու նպատակով։ Ներերակային ինտերֆերոնի ընդունումը ևս կիրառելի է։

Եթե հղի կանայք վարակվում են Լասսայի վիրուսով հղիության երրորդ եռամսյակի վերջում, ապա անհապաղ ծննդալուծումը պարտադիր է[21]։ Պատճառն այն է, որ վիրուսը օժտված է ընկերքային պատնեշի հանդեպ մեծ թափանցելիությամբ։ 10 նորածիններից միայն մեկն է ողջ մնում, հետևաբար` բժիշկների համար առաջնային խնդիր է մոր կյանքը փրկելը[22]։ Բուժման հետագա տակտիկան նույնն է, ինչ մնացած Լասսայի տենդով վարակվածների դեպքում,այսինքն` Ռիբավիրինով բուժումը։

Պատվաստանյութի մշակման աշխատանքները դեռևս շարունակվում են , բայց և այնպես կենդանիների վրա փորձարկումներում կան դրական արդյուքներ[23] :

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լասսայի տենդով հիվանդների 15-20% մահանում է։ Ընդհանուր առմամբ մահացութունը կազմում է 1%, սակայն համաճարակների դեպքում կարող է հասնել 50%-ի։ Հղի կանաց դեպքում, հատկապես երրորդ եռամսյակի ժամանակ, մահացության ցուցանիշը կազմում է 80%։ Պտղի մահվան ցուցանիշները նույնպես կազմում են զգալի տոկոս։ Հղիության ընդհատումը զգալիորեն մեծացնում է կնոջ ողջ մնալու շանսերը[24]։ Հիվանդները, որոնց հաջողվում է փրկել, երկար ժամանակ տառապում են հիվանդության ծանր հետևանքներից[25], օրինակ` մասնակի կամ լրիվ խլությունից[2]։

Ռիբավիրինի բուժման շնորհիվ մահացության ռիսկը իջնում է[26][27]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդության գաղնտնի շրջանը տևում է 3 շաբաթ, ինչը դժվարեցնում է համաճարակաբանական ուսումնասիրությունների ընթացքը[7]։ Երբեմն ինկուբացիոն շրջանի և հիվանդության տևողությունը կարող են համընկնել` սահամանափակելով տարածքային կլաստերիզացիայի (դասակարգման) իրականացումը, և հետևաբար դժվարեցնելով հիվանդության տեղաբաշխվախության և տարածվածության մասին ճշգրիտ տվյալների հավաքագրումը։ Այս հիվանդության տարածքային կլաստերիզացիան վերջնականապես մշակված չէ, քանի որ բացակայում են ախտորոշման հեշտ իրականացման տարբերակները, հանրային առողջության գերատեսչոիթյունների կողմից իրականացվող վերահսկողությունը սահմանափակված է[7]։

Լասսայի վիրուսով տարեկան վարակվում է 10000-ից մինչև 3 միլիոն մարդ, ընդ որում 5000 մահ արձանագրվում է միայն արևմտյան Աֆրիկայում[11][28]։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լասսայի տենդի ռիսկի գոտիները գտնվում են Արևմտյան Աֆրիկայի արևմտյան և արևելյան հատվածներում։ 2018թ.-ի դրությամբ Լասսային գոտին ներառում է Գվինեան, Լիբերիան, Նիգերիան և Սիերա Լեոնեն[6]։ 2003թ.-ի տվյալների համաձայն` Սիերա-Լեոնեի և Լիբերիայի բնակչության հիվանդանոց դիմած 10-16%-ի մոտ հայտնաբերվել է Լասսա վիրուս[9]։ Դրանցից 15-20% մահացել է հոսպիատալային պայմաններում։ Հետազոտությունները ցույց են տվել որ վարակվելու ռիսկը կրկնակի անգամ աճում է, եթե մարդիկ բնակվում են վերջին տարվա ընթացքում Լասսայի տենդով վարակված անձանց հարևանությամբ։

Ռիսկի գոտիները չեն նկարագրվում ինչ-որ յուրահատուկ կենսբանաաշխարհագրական կամ էկոլոգիական հատկանիշներով, բացառությամբ մուլտիմամմատ ցեղատեսակի առնետների առկայությամբ։ Այդ տարածաշրջաններից են Գվինեան( Կինդիա, Նզերեկորե և Ֆարանահ կոչվող շրջաններ) , Լիբերիան ( Լոֆա, Բոնգ և Նիմբա ), Նիգերիան (ամենուրեք), Սիերա-Լեոնեն(Կենեմա, Կայլահուն)։ Առնետները ավելի քիչ են տարածված Կենտրոնաֆրիկյան Հանրապետությունում, Մալիում, Սենեգալում, հարակից այլ պետություններում, և ավելի քիչ Գանայում և Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում։ Բենինում առաջին արձանագրված դեպքը տեղի է ունեցել 2014թ.-ին, իսկ Տոգոյում `2016թ.-ին[12]։

2013թ.-ի տվյալների համաձայն` Արևմտյան Աֆրկայից դուրս Լասսայի տենդով հիվանդներ չեն արձանագրվել։ Եվրոպայում նկարագրվել է մոտավորապես 20-30 դեպք, պատճառը `Աֆրկայից վարակակված անձանց ներգաղթն էր[11]։ Այս դեպքերը առավել վտանգավոր էին ,քանի որ ժամանակին չէին ախտորոշվել, ինչի պատճառով բուժումը հետաձգվել էր[11]։ Աֆրիկայի սահմաններից դուրս լայնածավալ համաճարակներ չեն արձանագրվել `հիվանդանոցային պայմաններում վիրուսի մարդուց մարդ փոխանցման անհնարինության շնորհիվ։ Բացառություն է հանդիսանում 2003թ.-ին արձանագրված մի դեպք, երբ բուժաշխատաղը վարակվեց մինչև հիվանդի ախտանիշների ի հայտ գալը[11]։

2018 թվականի բռնկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լասսայի տենդի բռնկումը տեղի է ունեցել 2018թ.-ին Նիգերիայում և տարածվել է պետության 18 նահանգներով մեկ։ Սա Լասսայի գրանցված բռնկումներից ամենախոշորն էր[29][30][31]:2018թ.-ի փետրվարի 25-ի դրությամբ արձանագրվել է 1081 կասկածելի և 90 մահվան դեպք, որոնցից 317 հիվանդներ և 72 մահացածներ Լասսայի պատճառով էին[32]։

Հետազոտություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լասսայի վիրուսը ԱՀԿ-ի կողմից հաստատվել է, որպես ապագայաում համաճարակների պատճառ հանդիսացող վիրուս։ Այդ պատճառով կատարվում են հրատապ հետազոտություններ նոր պատվաստանյութերի, դեղամիջոցների և ախտորոշիչ թեստավորումների հայտնաբերման և զարգացման նպատակով[33][34]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ https://www.cdc.gov/vhf/lassa/index.html
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 «Lassa fever». WHO. 2016 թ․ մարտ. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  3. ↑ Yun, N. E.; Walker, D. H. (2012). «Pathogenesis of Lassa Fever». Viruses. 4 (12): 2031–2048. doi:10.3390/v4102031. PMC 3497040. PMID 23202452.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  4. ↑ Frame JD, Baldwin JM, Gocke DJ, Troup JM (1970 թ․ հուլիսի 1). «Lassa fever, a new virus disease of man from West Africa. I. Clinical description and pathological findings». Am. J. Trop. Med. Hyg. 19 (4): 670–6. doi:10.4269/ajtmh.1970.19.670. PMID 4246571. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 14-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Ogbu O, Ajuluchukwu E, Uneke CJ (2007). «Lassa fever in West African sub-region: an overview». Journal of Vector Borne Diseases. 44 (1): 1–11. PMID 17378212. «Lassa fever is endemic in West Africa.»
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 David Greenky, Barbara Knust, Eric J. DziubanWhat Pediatricians Should Know About Lassa Virus. JAMA Pediatr. 2018;172(5):407-408. doi:10.1001/jamapediatrics.2017.5223
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Peterson, A. Townsend; Moses, Lina M.; Bausch, Daniel G. (2014 թ․ օգոստոսի 8). «Mapping Transmission Risk of Lassa Fever in West Africa: The Importance of Quality Control, Sampling Bias, and Error Weighting». PLOS One. 9 (8): e100711. doi:10.1371/journal.pone.0100711. ISSN 1932-6203. PMC 4126660. PMID 25105746.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  8. ↑ Goeijenbier, Marco; Wagenaar, Jiri; Goris, Marga; Martina, Byron; Henttonen, Heikki; Vaheri, Antti; Reusken, Chantal; Hartskeerl, Rudy; Osterhaus, Albert (2013 թ․ փետրվարի 1). «Rodent-borne hemorrhagic fevers: under-recognized, widely spread and preventable – epidemiology, diagnostics and treatment». Critical Reviews in Microbiology. 39 (1): 26–42. doi:10.3109/1040841X.2012.686481. ISSN 1040-841X. PMID 22670688.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Richmond, J. K.; Baglole, D. J. (2003). «Lassa fever: Epidemiology, clinical features, and social consequences». BMJ. 327 (7426): 1271–1275. doi:10.1136/bmj.327.7426.1271. PMC 286250. PMID 14644972.
  10. ↑ 10,0 10,1 Werner, Dietrich, editor (2004). Biological Resources and Migration. Springer. էջեր 363. ISBN 978-3-540-21470-0. {{cite book}}: |first= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Go, AS; Bauman, M; King, SM; Fonarow, GC; Lawrence, W; Williams, KA; Sanchez, E (2013 թ․ նոյեմբերի 15). «An Effective Approach to High Blood Pressure Control: A Science Advisory From the American Heart Association, the American College of Cardiology, and the Centers for Disease Control and Prevention». Hypertension. 63 (4): 878–85. doi:10.1161/HYP.0000000000000003. PMID 24243703. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 23-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Public Health England: Lassa fever: origins, reservoirs, transmission and guidelines Արխիվացված 2 Փետրվար 2016 Wayback Machine First published: 5 September 2014. Last updated: 1 April 2016
  13. ↑ «Lassa fever». Media Centre Fact Sheet No 179. World Health Organization. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 26-ին.
  14. ↑ Dongo, A. E.; Kesieme, E. B.; Iyamu, C. E.; Okokhere, P. O.; Akhuemokhan, O. C.; Akpede, G. O. (2013). «Lassa fever presenting as acute abdomen: a case series». Virology Journal. 10: 124. doi:10.1186/1743-422X-10-123. PMC 3639802. PMID 23597024. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 10-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  15. ↑ Asogun, D. A.; Adomeh, D. I.; Ehimuan, J.; Odia, I.; Hass, M.; Gabriel, M.; Olschläger, S.; Becker-Ziaja, B.; Folarin, O.; Phelan, E.; Ehiane, P. E.; Ifeh, V. E.; Uyigue, E. A.; Oladapo, Y. T.; Muoebonam, E. B.; Osunde, O.; Dongo, A.; Okokhere, P. O.; Okogbenin, S. A.; Momoh, M.; Alikah, S. O.; Akhuemokhan, O. C.; Imomeh, P.; Odike, M. A.; Gire, S.; Andersen, K.; Sabeti, P. C.; Happi, C. T.; Akpede, G. O.; Günther, S. (2012). Bausch, Daniel G (ed.). «Molecular Diagnostics for Lassa Fever at Irrua Specialist Teaching Hospital, Nigeria: Lessons Learnt from Two Years of Laboratory Operation». PLoS Neglected Tropical Diseases. 6 (9): e1839. doi:10.1371/journal.pntd.0001839. PMC 3459880. PMID 23029594.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  16. ↑ Günther, S.; Weisner, B.; Roth, A.; Grewing, T.; Asper, M.; Drosten, C.; Emmerich, P.; Petersen, J.; Wilczek, M.; Schmitz, H. (2001). «Lassa Fever Encephalopathy: Lassa Virus in Cerebrospinal Fluid but Not in Serum». The Journal of Infectious Diseases. 184 (3): 345–349. doi:10.1086/322033. PMID 11443561.
  17. ↑ Preston, Richard (2002). The demon in the freezer: a true story. New York: Random House. ISBN 978-0-375-50856-1.
  18. ↑ Geisbert TW, Jones S, Fritz EA, և այլք: (2005). «Development of a New Vaccine for the Prevention of Lassa Fever». PLoS Med. 2 (6): e183. doi:10.1371/journal.pmed.0020183. PMC 1160587. PMID 15971954.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  19. ↑ Fisher-Hoch SP, McCormick JB (2004). «Lassa fever vaccine». Expert Review of Vaccines. 3 (2): 189–97. doi:10.1586/14760584.3.4.S189. PMID 15056044.
  20. ↑ Crotty S, Cameron C, Andino R (2002). «Ribavirin's antiviral mechanism of action: lethal mutagenesis?». J. Mol. Med. 80 (2): 86–95. doi:10.1007/s00109-001-0308-0. PMID 11907645.
  21. ↑ Price ME, Fisher-Hoch SP, Craven RB, McCormick JB (1988 թ․ սեպտեմբեր). «A prospective study of maternal and fetal outcome in acute Lassa fever infection during pregnancy». BMJ. 297 (6648): 584–7. doi:10.1136/bmj.297.6648.584. PMC 1834487. PMID 3139220.
  22. ↑ Samuel, Daso. «Lassa fever... What you need to know» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 1-ին.
  23. ↑ «WHO Target Product Profiles for Lassa virus Vaccine» (PDF). World Health Organization. 2017 թ․ ապրիլ. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  24. ↑ Centers for Disease Control and Prevention, "Lassa Fever, Signs and Symptoms" Արխիվացված 9 Հուլիս 2017 Wayback Machine
  25. ↑ Emond, R. T.; Bannister, B.; Lloyd, G.; Southee, T. J.; Bowen, E. T. (1982). «A case of Lassa fever: Clinical and virological findings». British Medical Journal (Clinical Research Ed.). 285 (6347): 1001–1002. doi:10.1136/bmj.285.6347.1001. PMC 1500383. PMID 6812716.
  26. ↑ «Lassa fever». World Health Organization (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  27. ↑ McCormick, J. B.; King, I. J.; Webb, P. A.; Scribner, C. L.; Craven, R. B.; Johnson, K. M.; Elliott, L. H.; Belmont-Williams, R. (1986 թ․ հունվարի 2). «Lassa fever. Effective therapy with ribavirin». The New England Journal of Medicine. 314 (1): 20–26. doi:10.1056/NEJM198601023140104. ISSN 0028-4793. PMID 3940312.
  28. ↑ Viral Hemorrhagic Fever Consortium Lassa fever Արխիվացված 4 Ապրիլ 2015 Wayback Machine Page accessed April 6, 2016
  29. ↑ Maxmen, Amy (2018 թ․ մարտի 15). «Deadly Lassa-fever outbreak tests Nigeria's revamped health agency». Nature (անգլերեն). 555 (7697): 421–422. Bibcode:2018Natur.555..421M. doi:10.1038/d41586-018-03171-y. PMID 29565399.
  30. ↑ «On the frontlines of the fight against Lassa fever in Nigeria». World Health Organization. 2018 թ․ մարտ.
  31. ↑ Beaubien, Jason (2018 թ․ մարտի 19). «Nigeria Faces Mystifying Spike In Deadly Lassa Fever». NPR (անգլերեն).
  32. ↑ «Lassa Fever – Nigeria». World Health Organization. 2018 թ․ մարտի 1.
  33. ↑ Kieny, Marie-Paule. «After Ebola, a Blueprint Emerges to Jump-Start R&D». Scientific American Blog Network. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  34. ↑ «LIST OF PATHOGENS». World Health Organization. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1969 թ. ՄԲՍԿ
2005 թ. ՄԲՍԿ
Տարածաշրջանային և
ազգային նշանակության
Հանված են ցանկից
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լասսայի_տենդ&oldid=9805206» էջից