Լահտի

Քաղաք
Լահթի
ֆին.՝ Lahti
Զինանշան
Երկիր	Ֆինլանդիա
Նահանգ	Հարավային Ֆինլանդիա
Մարզ	Պեյատ Հայմե
Քաղաքի ղեկավար	Յուրկի Մյուլյուվիրտա
Հիմնադրված է	1905 թ.
Առաջին հիշատակում	1445
Տվյալ կարգավիճակում	1905-ից թվականից
Մակերես	154, 51 կմ²
ԲԾՄ	122 մետր
Պաշտոնական լեզու	ֆիններեն
Բնակչություն	▲119 573 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2017)
Խտություն	730,10 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+2, ամառը UTC+3
Պաշտոնական կայք	lahti.fi
Լահտի Վիքիպահեստում

Լահտի (ֆին.՝ Lahti — «դափնիներ», շվեդերեն՝ Lahtis), քաղաք և կոմունա Ֆինլանդիայում, Հարավային Ֆինլանդիա գավառի Պեյատ Հայմե մարզի վարչական կենտրոն։ Գտնվում է Վեսիյարվի լճի հարավային մասում, որը Պյայանե լճի համակարգի մի մասն է։ Բնակչությունը՝ ▲119 573 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2017)։

Պատմություն

Լահտի տեսք ձմեռային գիշերին

Լահտին առաջին անգամ հիշատակվել է 1445 թվականի փաստաթղթերում՝ որպես Հոլոլա շրջանի գյուղ։ Այն գտնվում էր այդ ժամանակի առևտրային երթուղում՝ Վերին Վիբորգսկի ճանապարհին(ֆին.՝ Ylinen Viipurintie), որը կապում էր Հեմենլինին և Վիբորգը։ 1558 թվականին Հեյմեի հողային գրքում նշվում է, որ այդ ժամանակ Լահտիում կար 24 տուն։

Լահտին քաղաքի կարգավիճակ ստացել է 1905 թվականին, երբ քաղաքի բնակչությունը երեք հազար բնակչից քիչ էր։

Քաղաքի պատմական մասում, որը կոչվում է Մետսյա-Հենալալ (ֆին.՝ Metsä-Hennala), կա մի ռուսական մատուռ, որը պահպանվել է քաղաքի հիմնադրման ժամանակից և կառուցվել է 1910-1912 թվականներին՝ Հենալի ռազմական կայազորի շինարարության ժամանակ։ Պահպանվել են գերեզմանատունը և ռուս գիտնական Ն.Գ.Պուշկարևի գերեզմանը (1914 թվական)։ Այդ մատուռների տվյալները կորել են 1917 թվականի (փետրվարի և հոկտեմբերի) ռուսական հեղափոխությունների և 1918 թվականի Ֆինլանդիայի քաղաքացիական պատերազմի հետևանքներով, որոնք մեծապես ազդել են Հարավային Ֆինլանդիայի՝ ներառյալ Լահտի քաղաքի վրա։

Կլիմա

Լահտիի կլիման չափավոր ցամաքային է։ Ձմեռները երկար ու ցուրտ են , միջին ջերմաստիճանը` -5 °C-ից մինչև -8 °C է։ Ամառը կարճ է, բայց շատ տաք` 16-19 °C: Ձմռանը գրանցված ռեկորդային արժեքը -38 °C է, ամռանը` 35 °C:

Լահտի (1981–2010)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	7.5 (45.5)	9.6 (49.3)	16.6 (61.9)	24.2 (75.6)	30.1 (86.2)	32.1 (89.8)	35.0 (95)	33.8 (92.8)	26.8 (80.2)	17.8 (64)	11.3 (52.3)	9.7 (49.5)	35 (95)
Միջին բարձր °C (°F)	−3.5 (25.7)	−3.5 (25.7)	1.6 (34.9)	8.6 (47.5)	16.0 (60.8)	19.9 (67.8)	22.7 (72.9)	20.4 (68.7)	14.4 (57.9)	7.8 (46)	1.6 (34.9)	−1.9 (28.6)	8.67 (47.62)
Միջին օրական °C (°F)	−6.7 (19.9)	−7.2 (19)	−2.7 (27.1)	2.9 (37.2)	9.9 (49.8)	14.2 (57.6)	17.0 (62.6)	15.2 (59.4)	9.9 (49.8)	4.6 (40.3)	−0.8 (30.6)	−4.7 (23.5)	4.3 (39.73)
Միջին ցածր °C (°F)	−9.8 (14.4)	−10.8 (12.6)	−6.9 (19.6)	−1.5 (29.3)	3.7 (38.7)	8.4 (47.1)	11.3 (52.3)	9.9 (49.8)	5.4 (41.7)	1.4 (34.5)	−3.1 (26.4)	−7.6 (18.3)	0.03 (32.06)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−35.2 (−31.4)	−35.6 (−32.1)	−31.4 (−24.5)	−19.3 (−2.7)	−7.0 (19.4)	−2.6 (27.3)	1.5 (34.7)	−2.0 (28.4)	−8.4 (16.9)	−16.5 (2.3)	−23.8 (−10.8)	−33.1 (−27.6)	−35.6 (−32.1)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	48.2 (1.898)	34.3 (1.35)	35.1 (1.382)	28.1 (1.106)	42.6 (1.677)	64.5 (2.539)	77.2 (3.039)	75.3 (2.965)	58.4 (2.299)	65.5 (2.579)	58.4 (2.299)	50.1 (1.972)	637.7 (25.105)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}})	12.0	8.8	8.6	6.6	7.8	9.4	10.1	10.4	9.8	11.2	11.4	11.7	117.8
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

Բնակչություն

Լահտին 1913 թվականին, տեսարան Վեսիյարբի լճից: Ձախ կողմում գտնվում է քաղաքի պատմական թանգարանը, դեպի աջ բարձրանում է քաղաքապետարանը:

Բնակչության թվով քաղաքը Ֆինլանդիայում ութերորդն է։

Տարի Բնակչություն 1999 96 666 մարդ 2000 96 921 մարդ 2001 97 543 մարդ 2002 97 968 մարդ 2003 98 253 մարդ

Տարի Բնակչություն 2004 98 281 մարդ 2005 98 413 մարդ 2006 98 766 մարդ 2007 99 308 մարդ 2008 100 080 մարդ

Տարի Բնակչություն 2009 100 854 մարդ 2010 101 588 մարդ 2011 102 308 մարդ 2012 103 016 մարդ 2013 103 364 մարդ

Տարի Բնակչություն 2014 103 754 մարդ 2015 118 743 մարդ 2016 118 119 մարդ 2016 119 452 մարդ 2017 119 573 մարդ

Արդյունաբերություն և տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է փայտամշակման, տեքստիլ, կոշկեղենի, ապակու, սննդամթերքի արդյունաբերությամբ։ Բացի այդ Լահտի քաղաքում կա համաշխարհային ճանաչված Kemppi ապրանքանիշի արտադրված եռակցման սարքավորումների գործարան։ Գործում է Pilkington կոնցեռնի գործարանը։

Մշակույթ

Ամեն տարի Լահտիում անցակցվում է երգեհոնային և ջազային երաժշտության միջազգային փառատոններ, պաստառների ցուցահանդեսներ, բանաստեղծների և գրողների սեմինարներ։ Արդեն մի քանի տարի է, ինչ հուլիսին տեղի է ունենում «Lahden Yöt» («Լահտիի գիշերները») քաղաքային փառատոնը։

2003 թվականից քաղաքը հյուրընկալում է հիփ հոփի և ռեգգիի Summer Up երաժշտական ամառային փառատոնը, որը հավաքում է մի քանի տասնյակ հազարավոր այցելուներ։ Լայնորեն հայտնի է, այդ թվում` արտասահմանում, քաղաքի «Լահտիի սիմֆոնիան» նվագախումբը՝ Օսմո Վյանսկյա դիրիժորի ղեկավարությամբ։

Sibeliustalo

Լահտիում է գտնվում Հյուսիսային Եվրոպայում ամենամեծ համերգասրահը և փայտի կոնգրեսական դահլիճը` Սիբելիուս սրահը(ֆին.՝ Sibeliustalo)։ Լահտի քաղաքի սիմֆոնիկ նվագախումբը (ֆին.՝ Sinfonia Lahti) պարբերաբար ելույթ է ունենում այդտեղ։ 2006 թվականի հոկտեմբերին տեղի ունեցավ Ռուսաստանի և ԵՄ-ի ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովը։

Թանգարաններ

Դահուկային թանգարան

• Քաղաքի պատմության թանգարան(ֆին.՝ Lahden historiallinen museo)։
• Լահտիի արվեստի թանգարան (ֆին.՝ Lahden taidemuseo)։ Նրա հետ համատեղ աշխատում է Պաստառի թանգարան (ֆին.՝ Julistemuseo), որտեղ երկու տարին մեկ անգամ անցկացվում է պաստառի միջազգային բիենալե։
• Դահուկային թանգարան (ֆին.՝ Hiihtomuseo)։
• Ռադիոյի և հեռուստատեսության թանգարան (ֆին.՝ Radio- ja tv-museo)։
• Ռազմական երաժշտության և ռազմական բժշկության թանգարաններ։

Սպորտ

Լահտին միջազգային ճանաչում ունի «Սալբաուսելյան Կիսաթ» (ֆին.՝ Salpausselan kisat, անգլ.՝ Lahti Ski Games) դահուկային սպորտի շնորհիվ, որը անցկացվում է սկսած 1923 թվականից, իսկ 1926 թվականին դարձել է միջազգային սպորտ։ Մրցույթներն անցկացվում են մարտի սկզբին։ 2010 թվականին անցկացվել է խաղի 85-րդ փուլը, 2011-ին` 86-րդ, իսկ 2012-ի մարտին` 87-րդ։

Քաղաքը երեք անգամ հայտ է ներկայացրել ձմեռային օլիմպիական խաղերի կազմակերպման համար՝ 1964, 1968 և 1972 թվականներին, սակայն զիջեց համապատասխանաբար Ինսբրուքին, Գրենոբլին, Սապորոյին։

Սպորտային կենտրոնը գտնվում է քաղաքի կենտրոնի մոտ։ Կան մարզադահլիճներ, լողավազաններ, երեք լեռնադահուկային ցատկահարթակ, որոնք բազմաթիվ միջազգային մրցույթներից հետո դարձան քաղաքի խորհրդանիշները։ Լահտիում մի քանի անգամ անցկացվեցին բիաթլոնի և դահուկների միջազգային առաջնությունները։

Քաղաքի հարևանությամբ կան նաև գոլֆի չորս հրապարակ։

Քաղաքում 2001 թվականին անցկացվեց Հոկեյի աշխարհի առաջնությունը, որը տեղի ունեցավ դեռահասների շրջանում։

Տրանսպորտ

Քաղաքի կենտրոնում կա երկաթուղային կայարան։ Գնացքները գործում են երեք ուղղություններով՝ Կերավայի, Ռիհիմյակիի, Կոուվոլայի միջոցով դեպի Հելսինկի։

2006 թվականի սեպտեմբերի 1-ին բացվեց Լահտ-Քերավա 75 կմ երկարությամբ երկաթուղային ուղին (ֆին.՝ oikorata) (շարժումը սկսվել է սեպտեմբերի 3-ից)։ Սա երեք կայարաններով երկու ժամանակակից երկաթուղային գիծ է։

Կապ

Հեռարձակում

Քաղաքում կա Voima ռադիոկայան, որը հեռարձակվում է ամբողջ Պեյատ Հայմե մարզում:(Պեյատ Հայմե — 98,6 ՄՀց, Կյումենլակսո — 91,0 ՄՀցц, Արևմտյան Հայմե — 94,9 ՄՀց)

Հայտնի բնակիչներ

• Յանե Ահոնեն, աշխարհի հնգակի չեմպիոն, երկու անգամ աշխարհի գավաթակիր, օլիմպիական խաղերի երկքաղաքացի չեմպիոն։
• Յեսե Վյանյանեն, դահուկորդ, Վանկուվերում օլիմպիական խաղերի մասնակից։
• Իոնաս Կոլկա, ֆուտբոլիստ
• Մարկուս Կոնտինեն, նկարիչ
• Միկո Կոուսա, հոկեյիստ
• Վիլե Լարինտո, ցատկորդ
• Յարի Լիթմանեն, ֆուտբոլիստ, Ֆինլանդիայի պատմության լավագույն ֆուտբոլիստը։
• Թոնի Լյուդման, հոկեյիստ
• Մարկուս Մալան, սնոուբորդիստ
• Թուոմո Օյալա, սնոուբորդիստ
• Պետրի Պասանեն, ֆուտբոլիստ
• Անտի Պոհյա, ֆուտբոլիստ
• Յարի Պույկոնեն, ցատկորդ
• Յուկա Պեկա Սարաստե, դիրիժոր և ջութակահար
• Թեմու Սիպո, 2008 թվականից Հելսինկիի կաթոլիկ եպիսկոպոս
• Ջիմի Տենոր, երաժիշտ, տենոր սաքսոֆոնիստ
• Մարկուլիո, շվեդ երգիչ, դերասան և հեռուստահաղորդավար
• Յուսի Թուոմոլա, արվեստագետ

Քույր քաղաքներ

• Իսլանդիա՝ Աքուրեյրի (իսլ.՝ Akureyri), (1947)
• Չինաստան՝ Դեյան ( չինարեն հեշտ. 德阳 , պինին: Déyáng), (2000)
• Ռուսաստան՝ Կալուգա (1994)
• Էստոնիա՝ Նառվա (էստ․՝ Narva), (1994)
• Հունգարիա՝ Պեչ (հունգ.՝ Pécs), (1956)
• Դանիա՝ Ռաներս (դան․՝ Randers), (1947)
• Գերմանիա՝ Զուլ (գերմ.՝ Suhl), (1988)
• Շվեդիա՝ Վեստերոս (շվեդերեն՝ Västerås), (1940)
• Ուկրաինա՝ Զապորոժիե (ուկր.՝ Запоріжжя), (1953)
• Նորվեգիա՝ Օլեսուն (նորվ.՝ Ålesund), (1947)
• Անգլիա՝ Վուստերշիր վարչաշրջան (անգլ.՝ Worcestershire), (2000)

Արտաքին հղումներ

• Lahti.fi (ֆին.), (անգլ.), (գերմ.), (ֆր.), (ռուս.) — официальный сайт
• Kuka, Mitä, Lahti(չաշխատող հղում) (ֆին.) — история Лахти
• Лахти. Фоторепортаж.
• Обзор города Лахти (ռուս.) — Электронная Финляндия
• ru.lahti.fi Archived 2019-04-16 at the Wayback Machine.

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Լահտի կատեգորիայում։