Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցիներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
WorldHeritageBlanc.svg
Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցիներ
*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն

Lalibela, san giorgio, esterno 24.jpg
Տիպ
Չափանիշներ
Ցանկ ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս**
Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում   (անհայտ նստաշրջան)
* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում
** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
Համաշխարհային UNESCO logo.svg ժառանգություն

Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցիներ, եկեղեցական համալիր Եթովպիայի Լալիբելա քաղաքի մոտակայքում։ Անվանված է Զագվե դինաստիայից թագավոր Գեբրե Մեսքել Լալիբելայի անունով 12-ից 13-րդ դարերում։ Գեբրե Մեսքելը ժայռափոր եկեղեցիների կառուցումը սկսել է 11-րդ դարում և նպատակ է ունեցել իր սեփական կայսրությունում ունենալ Երուսաղեմին փոխարինող կրոնական քաղաք։ Եկեղեցական համալիրը պատկանում է Եթովպական ուղղափառ միաբնակ եկեղեցուն և հանդիսանում է Եթովպիայի ուղղափառ քրիստոնյաների կարևորագույն սրբավայրերից մեկը[1]։

Համալիրի կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցական համալիրը գտնվում է ծովի մակարդակից 2480 մ բարձրության վրա[2]։ Պատմահնագիտական հուշարձանը կազմված է Հյուսիս-արևմտյան և հարավ-արևելյան խմբերից և Սուրբ Գևորգ եկեղեցուց։

Հյուսիս-արևմտյան խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիս-արևմտյան համալիրը կազմված է Բիեթ Մեդհանե Ալեմ, Բիեթ Մարիամ, Բիեթ Գողգոթա Միքայել, Բիեթ Մեսկել և Բիեթ Դենագել եկեղեցիներից, որոնք միմյանց հետ կապված են գետնափոր թունելներով[1]։

Հարավ-արևելյան խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավ-արևելյան խումբը կազմված է Բիեթե Ամանուել, Բիեթե Քեդուս Մերկորեուս, Բիեթե Աբբա Լիբանոս, Բիեթե Լեհեմ և Բիեթե Գաբրիել Ռուֆայել եկեղեցիներից, որոնք նույնպես միմյանց հետ կապված են ստորգետնյա թունելներով[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակսումի կայսրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լալիբելայի եկեղեցիների տեղում նախկինում եղել է Կեդմետ Միքայել համալիրը, որը, ըստ տեղական ավանդազրույցների, եղել է առաջին քրիստոնեական եկեղեցին։ Այն կառուցվել է Ակսումի թագավոր Կալեբի կողմից այն բանից հետո, երբ վերջինս հիմնեց ՌՖոխա քաղաքը[2][3]։

Զագվե դինաստիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղական ավանդազրույցների համաձայն՝ ժայռափոր եկեղեցիները կառուցվել են Զագվե դինաստիայի և վերջինի ներկայացուցիչ թագավոր Գեբրե Մեսքել Լալիբելայի իշխանության օրոք[4][5]։ Սակայն ամենայն հավանականությամբ եկեղեցիները ներկա տեսքով կառուցվել են շինարարական փուլով և պարբերաբար փոփոխությունների ենթարկվելով[6]։

20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1978 թվականին Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցական համալիրը ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-յի համաշխարհային ժառանգության ցանկում[7]։

Կրոնական նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լալիբելայի ժայռափոր եկեղեցիները կարևոր նշանակություն ունեն եթովպիացի ուղղափառ քրիստոնյաների համար․ քանի որ ամբողջական համալիրի տարածքը նրանց համար ունի նույն նշանակությունը, ինչ մյուս քրիստոնյաների համար Երուսաղեմ քաղաքը։ Մինչ օրս այն օգտագործվում է որպես ամենօրյա աղոթքի, ժամերգության վայր, ուխտատեղի[2][4], ինչպես նաև հոգևորականության բնակավայր[2][4]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 Williams, Frances M. (2016-03-21)։ Understanding Ethiopia : geology and scenery։ Cham։ ISBN 9783319021805։ OCLC 945445084 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 ARCCH, 2013, A Management Plan for the Rock-hewn Churches of Lalibela World Heritage Site Ethiopia, December, Addis Ababa: ARCCH.
  3. Heritage, Tourism, and Urbanization: The Landscape and Development of Lalibela, Ethiopia։ the Trustees of Columbia University of the City of New York։ 2017։ ISBN 978-0-9882675-3-4 
  4. 4,0 4,1 4,2 Windmuller-Luna Kristen (September 2014)։ «The Rock-hewn Churches of Lalibela»։ Metropolitan Museum of Art։ Վերցված է մայիսի 2, 2019 
  5. Sani Frederico (June 2012)։ «Integrated geological-architectural pilot study of the Biet Gabriel-Rafael rock hewn church in Lalibela, northern Ethiopia»։ Italian Journal of Geosciences 131: 171–186 – via ResearchGate 
  6. Fauvelle-Aymar François-Xavier, Bruxelles Laurent, Mensan Romain, Bosc-Tiessé Claire, Derat Marie-Laure, Fritsch Emmanuel (2010-12-01)։ «Rock-cut stratigraphy: sequencing the Lalibela churches»։ Antiquity (անգլերեն) 84 (326): 1135–1150։ ISSN 0003-598X։ doi:10.1017/S0003598X00067132 
  7. UNESCO, 2006, Report on the Mission to Rock Hewn Churches Lalibela, (Ethiopia): assessment of the planned project “Temporary shelters for five churches in Lalibela”, funded by the European Union. Paris: UNESCO.