Լաերտես (դիցաբանություն)
| Լաերտես | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Հին հունական դիցաբանության կերպար |
| Դիցաբանություն | Հունական դիցաբանություն |
| Սեռ | արական |
| Հայր | Arcesius? |
| Մայր | Chalcomedusa? |
| Ամուսին | Անտիկլեոս |
| Զավակներ | Ոդիսևս և Ctimene? |
 Laertes Վիքիպահեստում | |
Լաերտես (հին հունարեն՝ Λᾱέρτης), հունական դիցաբանության կերպար, Իթակայի թագավոր և Ոդիսևսի հայր։ Նա ամուսնացած է եղել Ավտոլիկոսի դուստր Անտիկլեայի հետ։ Լաերտեսը հին գրականության մեջ հիշատակվում է որպես Կալիդոնյան որսի և Արգոնավորդների ճանապարհորդության մասնակից։ Նա դարձել է Հոմերոսի «Ոդիսական»-ի կերպար, որտեղ նա պատկերված է որպես ծերունի։
Առասպելաբանության մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հին հեղինակները Լաերտեսին անվանել են Իթակեի և հարևան կղզիների թագավոր Արկիսիոսի (Արկեսիոս) որդուն։ Արկիսիոսը Կեփալոսի (Կեփալենիայի համանունը) կամ Զևսի որդին է եղել Եվրիոդիայից[1]:
Լաերտեսի կյանքի մասին քիչ բան է հայտնի մինչև «Ոդիսականի» սկիզբը։ Նա ամուսնացած է եղել Ավտոլիկոսի դստեր՝ Անտիկլեայի հետ, նա նրանից ունեցել է միակ որդի՝ Ոդիսևսը և դուստր՝ Կտիմենեն[2] և ուշ անտիկ աղբյուրները հիշատակում են այլ դստրեր՝ Կալիստոյին և Փաքեին[3][4][5][6]։ Եղել է մի տարբերակ, որի համաձայն Ոդիսևսը իրականում կորնթացի հերոս Սիզիփոսի որդին է, իսկ վերջինս, որպեսզի պատժի Ավտոլիկոսի ձիերը գողանալու համար, բռնաբարել է նրա դստերը և դարձել է Լաերտեսի կինը, որն արդեն հղի է եղել[7][8]։
Ավտոլիկոսը, որը բնակվել է Պելիոնում, առնվազն մեկ անգամ այցելել է իր փեսային (սա Ոդիսևսի ծննդյան ժամանակն էր): Պսևդո-Հիգինոսը և Օվիդը Լաերտեսին հիշատակում են Կալիդոնյան որսի մասնակիցների շարքում[9][10], իսկ Դիոդորոս Սիցիլիացին[1] Ոսկե գեղմի համար Կոլխիս գնացած արգոնավորդների մեջ։ Կոլխների հետ ճակատամարտում, ըստ Դիոդորոսի Լաերտեսը աչքի է ընկել իր քաջությամբ, վիրավորվել և բուժվել է Մեդեայի կողմից[11]։
Տրոյական պատերազմի սկսվելուց առաջ Լաերտեսը թագավորական իշխանությունը զիջել է իր որդուն։ Դրա պատճառները աղբյուրներում չեն նշվում, չնայած այդ ժամանակ Ոդիսևսի հայրը, ըստ երևույթին, պետք է համարվեր համեմատաբար երիտասարդ և ուժեղ տղամարդ[12]։ Երբ սկսվում է «Ոդիսականը», նա արդեն այրիացած է և լիովին թոշակի է անցել։ Լաերտը հազվադեպ է հայտնվում թագավորական պալատում, ապրում է հեռավոր կալվածքներից մեկում, շփվում է միայն մի քանի ստրուկների հետ, խնամում է այգին և սգում է իր որդուն, որին նա մահացած է համարել[13]։ Իթակեացիները կարծել են, որ Լաերտեսի մահը անխուսափելի է և նրա հարս Պենելոպեն օգտվել է դրանից՝ հետաձգելով իր հարսանիքը հարյուրավոր համառ փեսացուներից մեկի հետ, նա հայտարարել է, որ նոր ամուսնությունից առաջ պետք է գործեր թաղման սավան և նա այս աշխատանքը կատարել է երեք ամբողջ տարի[14]։ Երբ Ոդիսևսը վերադարձել է՝ Լաերտեսը որոշ ժամանակով վերականգնել է իր նախկին ուժերը՝ նա մասնակցել է Պենելոպեի սպանված փեսացուների հարազատների հետ մարտին և նույնիսկ սպանել Եվպիտոսին՝ Անտինոոսի հորը[15]։
Մշակույթի և արվեստի մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հոմերոսի «Իլիականում» միայն Լաերտեսի մասին է հիշատակվում։ Բայց նա հայտնվում է «Ոդիսականում», որտեղ պատկերված է որպես շատ ծեր մարդ, որը սգում է իր կորած որդու համար։ Պենելոպեի փեսացուները իրենց զգում են ինչպես տանը թագավորական պալատում, մասամբ այն պատճառով, որ Լաերտեսին վտանգի աղբյուր չեն համարում։ Ոդիսևսը հորը ներկայանում է միայն այն բանից հետո, երբ հավակնորդները ծեծի են ենթարկվում և նրա անվստահությունը հաղթահարելու համար ցույց է տալիս ոտքի վրայի սպին և թվարկում այգու այն ծառերը, որոնք նա նվեր է ստացել մանկության տարիներին[15]:
Լաերտեսը նաև հանդիպում է հունական գրականության ավելի ուշ շրջանի ստեղծագործություններում։ Այն Հոմերոսից փոխառված պատկեր է, ուստի չկան ապացույցներ «Ոդիսականից» անկախ մեկ այլ ավանդույթի գոյության մասին[16]: Աղբյուրներում հիշատակվում է, մասնավորապես, Իոն Քիոսացու «Լաերտես» ողբերգությունը, որի տեքստը լիովին կորել է։ Լաերտեսը, ըստ երևույթին, նույնպես կամայականորեն է ընդգրկվել Արգոնավորդների ցուցակում՝ շատ այլ հերոսների հետ միասին, որոնց որդիները մասնակցել են Տրոյական պատերազմին[17]։
Լաերտեսից քիչ պատկերներ են պահպանվել։ Մասնավորապես, Բեռլինում պահվող այսպես կոչված «Դիոնիսյան գավաթի» վրա պատկերված նկարը, որը պատկերում է Ավտոլիկոսի և Սիզիփոսի առասպելը և Լաերտեսը ներկա է տեսարաններից մեկում[18]։
Լաերտեսը «Արգոնավորդները։ Ոսկե գեղմի որոնումներում» (1960) ֆիլմի հերոսներից մեկն է, որտեղ նրա դերը խաղացել է Պաոլո Գոցլինոն[19]։ Նա նաև նկարահանվել է իր հայտնի որդուն նվիրված մի քանի ֆիլմերում, օրինակ՝ «Ոդիսևսի թափառումները» (1954, Լաերտեսի դերում Գվալտերո Տումիատին[20]), Ֆրանկո Ռոսսիի «Ոդիսական» հեռուստասերիալը (1968[21])[22]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Аполлодор Афинский, 1972, I, 9, 16
- ↑ Гомер, 2000, XV, 363
- ↑ Афиней, 2004, IV, 158 cd
- ↑ Wüst, 1937, s. 1918
- ↑ Schmidt, 1902, s. 602; 613
- ↑ Lamer, 1924, s. 426
- ↑ Плутарх, 1990, Греческие вопросы, 43
- ↑ Lamer, 1924, s. 437
- ↑ Гигин, 2000, Мифы, 173
- ↑ Овидий, 1977, Метаморфозы, VIII, 315
- ↑ Диодор Сицилийский, 2005, IV, 48, 5
- ↑ Wüst, 1937, s. 1920
- ↑ Гомер, 2000, XV, 353—357
- ↑ Гомер, 2000, XXIV, 129—142
- ↑ 15,0 15,1 Ярхо, 1988
- ↑ Lamer, 1924, s. 434
- ↑ Jessen, 1895, s. 753
- ↑ Lamer, 1924, s. 444—445
- ↑ «Аргонавты: В поисках золотого руна»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
- ↑ «Странствия Одиссея»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
- ↑ «Одиссея» (1968)(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
- ↑ Lobsien, 2008, s. 498