Իսաբել Մարտինես դե Պերոն

	Իսաբել Մարտինես դե Պերոն; իսպ.՝ María Estela Martínez de Perón
Կուսակցություն՝	Խուստիսիալիստական կուսակցություն
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ և պարուհի
Դավանանք	կաթոլիկություն
Ծննդյան օր	փետրվարի 4, 1931[…] (90 տարեկան)
Ծննդավայր	Լա Ռիոխա, Արգենտինա
Քաղաքացիություն	Արգենտինա
Ի ծնե անուն	իսպ.՝ María Estela Martínez Cartas
Ամուսին	Խուան Դոմինգո Պերոն
Ինքնագիր
Պարգևներ	Ազատարար Սան Մարտինի շքանշան, Մայիսի շքանշան, Ռումինիայի սոցիալիստական հանրապետության աստղի շքանշան և Կաթոլիկ Իզաբելի շքանշանի մեծ խաչ
María Estela Martínez de Perón

Մարիա Էստելա Մարտինես դե Պերոն կամ Իսաբել Մարտինես դե Պերոն (իսպ.՝ María Estela Martínez de Perón, փետրվարի 4, 1931(1931-02-04)^[1]^[2]^[3]^[…], Լա Ռիոխա, Արգենտինա), Արգենտինայի առաջին կին նախագահը (1974-1976), Արգենտինայի նախագահ Խուան Դոմինգո Պերոնի երրորդ կինը։ Աշխարհում առաջին կին նախագահն է (բայց ոչ առաջինը, որ պետության ղեկավար է եղել)։

Առաջին տիկին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսաբել Մարտինես դե Պերոնը ծնվել է 1931 թվականի փետրվարի 4-ին Արգենտինայի հյուսիս-արևմուտքում` Լա Ռիոխում, բանկային ծառայողների ընտանիքում։ 1938 թվականին նրանց ընտանիքը տեղափոխվել է Բուենոս Այրես, որտեղ Մարիա Էստելան կրթություն է ստացել Մշակույթի ինստիտուտում` դառնալով ֆրանսերենի և երաժշտության ուսուցչուհի։ Ավելի ուշ նա սկսել է ելույթ ունենալ բեմում Սերվանտեսի անվան ազգային թատրոնի բալետային թատերախմբի կազմում։ Բեմական «Իսաբել» կեղծանվամբ էլ տարիներ անց նա մտել է քաղաքականության բնագավառ։ 1955 թվականին, պաշտոնական տարբերակի համաձայն, նա ծանոթացել է ապագա ամուսնու` գեներալ Խուան Դոմինգո Պերոնի հետ և դարձել նրա քարտուղարը։ Այդ ժամանակ երկրից արտաքսված առաջնորդն ապրում էր Պանամայում, որտեղ Իսաբելը պարուհի էր աշխատում գիշերային ակումբում։ Պերոնի հետ նա Իսպանիա է տեղափոխվել 1960 թվականին։ Եկեղեցու ճնշմամբ Պերոնը ստիպված ամուսնացել է նրա հետ 1961 թվականին, չնայած Իսաբելն ամուսնուց փոքր էր 35 տարով։

Երբ Պերոնը որոշում է վերադառնալ քաղաքականություն, Իսաբելը հաճախ նրա հանձնարարությամբ մեկնում է Հարավային Ամերիկայի տարբեր երկրներ և Իսպանիա, ակտիվորեն մասնակցել է պերոնյան շարժմանը և պերոնյան շարժման գործողությունների կոորդինացմանը։ Այս ընթացքում նա ծանոթացել է միստիկ փիլիսոփա Խոսե Լոպես Ռեգայի հետ, ով մինչև Իսաբելի` քաղաքանությունից հեռանալը մեծ ազդեցություն է թողել նրա վրա։ Կնոջ ազդեցությամբ նախագահ Պերոնը Լոպեսին նշանակել է իր անձնական քարտուղար, իսկ ավելի ուշ` նախարար։ Հետագայում Խոսե Լոպես Ռեգան դարձել է արգենտինյան «Մահվան էսկադրոն» կազմավորման առաջնորդը, որ ներկայացնում էր աջ ռադիկալ «Արգենտինյան հակակոմունիստական միավորումը»։

Ի տարբերություն Պերոնի նախկին կնոջ` Էվա Պերոնի, Իսաբելը բավական թուլակամ էր և ակտիվ դեր չի ունեցել քաղաքականության մեջ։

Նախագահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ Պերոնը որոշում է 1973 թվականին երրորդ անգամ առաջադրել իր թեկնածությունը Արգենտինայի նախագահի պաշտոնում, կնոջը նշանակում է փոխնախագահ։ Ընտրություններում հաղթանակ տանելուց հետո Իսաբել Պերոնը պաշտոնական այցերով լինում է Եվրոպայում և երկու անգամ ստանձնում նախագահի պարտակավորությունները, երբ վերջինս այցերով դուրս է գալիս երկրից^[4]։ Երբ 1974 թվականի հուլիսին Պերոնը մահանում է, Իսաբել Պերոնը ինքնաբերաբար դառնում է պետության ղեկավարը։ Նրան սատարում էին Արգենտինայի հիմնական քաղաքական կուսակցությունները` ներառյալ կոմունիստական կուսակցությունը, արհմիությունները և ռազմական ուժերը։ Ժողովրդին ուղղված իր կոչով նա Իսաբելը հաստատում է իր վճռականությունը շարունակելու ամուսնու տնտեսական ու սոցիալական քաղաքականությունը։ Նրա նախագահական պաշտոնավարման ժամանակն ավարտվելու էր 1977 թվականի մայիսի 25-ին, սակայն Իսաբելը Արգենտինայի նախագահի պաշտոնը վարել է 1974 թվականի հուլիսի 1-ից մինչև 1976 թվականի մարտը^[4]։ Գեներալ Խորխե Ռաֆայել Վիդելան հեղաշրջում է կազմակերպում, որի արդյունքում Իսաբել Պերոնը զրկվում է իր պաշտոնից` ենթարկվելով տնային կալանքի, իսկ 1981 թվականին արտաքսվում է Իսպանիա։

Իսաբելն աշխարհում առաջին կինն է, որ զբաղեցրել է պետության նախագահի պաշտոնը` չնայած, որ նա չի ընտրվել այդ պաշտոնում, և եղել է երկրի առաջին կին ղեկավարը արևմտյան կիսագնդում։

Մեղադրանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007 թվականի հունվարին Արգենտինայում հրահանգ են տալիս ձերբակալել Իսաբել Պերոնին, որին մեղադրում էին սպանություններին և հարյուրավոր արգենտինացիների անհետացմանը մասնակից լինելու մեջ։ Այդ իսկ պատճառով պահանջում են արտահանձնում կատարել^[5]։ Իրավապաշտպան կազմակերպությունների գնահատականով 1974-1976 թվականներին «Արգենտինական հակակոմունիստական միավորման» կողմից, որը, ինչպես պնդում են գործել է Իսաբել Պերոնի անձնական թելադրանքով, երկրում մահացել է մոտ 1.500 ձախ ակտիվիստ։

2008 թվականի Իսպանիայի Ազգային դատարանը մերժել է Իսաբել Պերոնին Բուենոս Այրեսին հանձնելու պահանջը` համարելով, որ հայցի վաղեմության ժամկետը սպառվել է, հետևաբար արտահանձնման անհրաժեշտություն չկա^[6]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 Munzinger-Archiv (գերմ.) — 1913.
↑ ^3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 Мария Эстела Мартинес де Перон. Новое время, 1974 № 28, էջ 13
↑ «Биография Исабель Перон»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-01-17-ին։ Վերցված է 2021-01-17
↑ Испания отказала в экспатриации Перон

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Мария Эстела Мартинес де Перон (Люди и события) // Новое время. —М., 1974. — № 28. — С. 13.
Мартинес де Перон, Мария Эстела (биографические справки) // Ежегодник Большой советской энциклопедии. — М.: Советская энциклопедия, 1975. — В. 1975. — С. 644.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արգենտինայի առաջին կին նախագահը

[_06741ecee6f6c9bc-1] 1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica

[_e356232089e97dac-2] 2,0 ^2,1 Munzinger-Archiv (գերմ.) — 1913.

[_523c18444e7e359e-3] 3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[Мария_Эстела_Мартинес_де_Перон._Новое_время—1974_№_28——13-4] 4,0 ^4,1 Мария Эстела Мартинес де Перон. Новое время, 1974 № 28, էջ 13

[5] «Биография Исабель Перон»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-01-17-ին։ Վերցված է 2021-01-17

[6] Испания отказала в экспатриации Перон

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]