Իոանիս Կապոդիստրիաս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Իոան Կապոդիստրիաից)
Իոանիս Կապոդիստրիաս
հուն․՝ Κόμης Ιωάννης Αντώνιος Καποδίστριας
Դիմանկար
Ծնվել էփետրվարի 10, 1776(1776-02-10)[1] կամ փետրվարի 11, 1776(1776-02-11)[2][3]
ԾննդավայրԿերկիրա, Corfu Regional Unit, Հոնիական կղզիներ, Հունաստան[4][2][3][…]
Մահացել էսեպտեմբերի 27, 1831(1831-09-27)[4] (55 տարեկան) կամ հոկտեմբերի 9, 1831(1831-10-09)[2][3][1] (55 տարեկան)
Մահվան վայրՆաֆպլիոն, Հունաստան[2][3][1]
ԳերեզմանPlatytera Monastery
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  Հունաստան[5]
Մայրենի լեզունոր հունարեն
ԿրթությունՊադովայի համալսարան
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, դիվանագետ և բժիշկ
Ծնողներհայր՝ Անտոնիո Մարիա Կապոդիստրիա
Զբաղեցրած պաշտոններՌուսական կայսրության դեսպան
ԿուսակցությունՌուսական կուսակցություն
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԲավարիական գիտությունների ակադեմիա
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Ioannis Kapodistrias Վիքիպահեստում

Իոանիս Անտոնիոս Կապոդիստրիաս (հուն․՝ Ιωάννης Καποδίστριας, փետրվարի 10[6][7][8][9][10] կամ 11, 1776[11][12][13] - հոկտեմբերի 9, 1831), ռուսական և հունական քաղաքական գործիչ, կոմս, Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար (1816-1822)[14][15][16][17], համարվում է ժամանակակից Հունաստանի հիմնադիրը[18][19][20][21], ինչպես նաև Հունաստանի անկախության հիմնադիրը[22]։

Կարիերայի սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իոանիս Կապոդիստրիասը ծնվել է 1776 թվականի փետրվարի 11-ին Կորֆու կղզում, որտեղ հայրը՝ Անտոն Կապոդիստրիասը (1741-1819)[13][23], որի նախնիները 14-րդ դարի վերջին Կապո դ'Իստրիա քաղաքատաիպ ավանից տեղափոխվել էին Կորֆու, Վենետիկի կառավարությունում զբաղեցնում էր տարբեր բարձրաստիճան պաշտոններ։

Իոանիս Կապոդիստրիասը, Պադուանի համալսարանում ավարտելով փիլիսոփայության և բժշկության դասընթացներ, հայրենիքում դիվանագիտական ծառայության է անցնում։ 1799 թվականից Կորֆու կղզում ռուսական զինվորական հոսպիտալում աշխատել է որպես բժիշկ[13][14][24][25][26]։ 1800 թվականին, Ադմիրալ Ֆեոդոր Ուշակովի առաջարկությամբ, դարձավ Իոնական կղզիների հանրապետության օրենսդիր մարմնի քարտուղարը։ 1802 թվականին նրան հանձնարարվեց շրջապտույտ կատարել Իոնական կղզիների մեծ մասով, ռուսական կայազորներ մտցնել այնտեղ և քաղաքացիական կառավարում հաստատել։ 1803 թվականին նշանակվել է Իոնական կղզիների հանրապետության արտաքին գործերի քարտուղար, իսկ 1807 թվականին՝ տեղի ոստիկանության պետ։

Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1807 թվականի Տիլզիտի հաշտությունը, որով ռուսական կառավարումը փոխարինվեց ֆրանսիականով, խոչընդոտ հանդիսացավ հայրենիքում Կապոդիստրիասի հետագա կարիերային․ անցավ ռուսական ծառայության և կցվեց արտաքին գործերի նախարարությանը (1809)։ Երկու տարի անց նշանակվեց Վիեննայի ռուսական դեսպանատանը քարտուղար, այնուհետև վարում էր Պավել Չիչագովի դիվանագիտական նամակագրությունը։ 1812 թվականին նշանակվել է ռուսական Դանուբյան բանակի դիվանագիտական գրասենյակի ղեկավար, նրան էր հանձնարարված նաև Ռուսաստանին նոր միացած Բեսարաբիայի վարչական կառուցվածքի նախագծի մշակումը։

1813 թվականին որպես դիվանատան պետ՝ ուղեկցում էր Ալեքսանդր I-ին, այնուհետև գործուղեցին Շվեյցարիա, որպեսզի վերջիններիս ներգրավի Նապոլեոնի դեմ միության մեջ։ Հանձնարարության հաջող կատարումը, ինչպես նաև հրաշալի տաղանդը, որը երևաց Վիեննայի վեհաժողովին, նրան արագ կարիերա ապահովեցին։

1815 թվականին դարձավ պետական քարտուղար, իսկ 1816 թվականի օգոստոսի 9-ին նշանակվեց Արտաքին գործերի նախարար և մինչև 1822 թվականը զբաղեցնում էր այդ պաշտոնը։ Աշխատում էր Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի միությունն ամրապնդելու ուղղությամբ և փորձում էր Ալեքսանդր I-ին հեռու պահել Սրբազան դաշինքի գաղափարներով տարվելուց․ բացի այդ դեմ էր Նեապոլում կուսակցությունների պայքարին միջամտելուն, թեև այդ ուղղությամբ առանձնապես ակտիվ գործունեություն չէր վարում։ 1816 թվականին Արտաքին գործերի կոլեգիայի ղեկավարն էր, ենթարկվում էր արտաքին գործերի նախարարին՝ Կարլ Նեսելրոդեին։

Որպես հույն՝ կարեկցում էր 1821 թվականին Հունաստանում սկսված հեղափոխությանը, սակայն որպես դիվանագետ չէր համարձակվում ակտիվ գործունեություն ծավալել և մնաց իր պաշտոնին, երբ Ռուսաստանը, Ալեքսանդր Իպսիլանտի իշխանի գլխավորությամբ զինված հարձակման ժամանակ, Հունաստանի նկատմամբ թշնամական դիրք գրավեց։ Հավանաբար Կապոդիստրիասը հույս ուներ, որ իրադարձությունների զարգացումը վերջապես կստիպի Ալեքսանդր I-ին համաձայնել Բարձր դռան դեմ հարկադրական միջոցառումներ ձեռք առնել։ 1822 թվականի գարնանը չնայած Կապոդիստրիասի վճռական առարկություններին՝ Ալեքսանդր I-ը ընդունեց Ավստրիայի արտաքին գործերի նախարար Կլեմենտ Մետերնիխի առաջարկությունը Վիեննայում անցկացնել տերությունների կոնֆերանս՝ նվիրված Արևելյան հարցին։ Համարելով, որ Ռուսաստանի դիվանագիտական քայլերի հետագա համաձայնեցումն ավստրիական քաղաքականության հետ ոչ բարենպաստ հետևանքներ կունենա Հունաստանի համար՝ Կապոդիստրիասը որոշեց խույս տալ այդ դիվանագիտական միջոցառումներից և չմասնակցել ծառայողական զեկույցներում դրանց պատրաստմանն ու քննարկմանը։ 1822 թվականի մայիսին Կապոդիստրիասին տրված մասնավոր ընդունելության ժամանակ կայսրը նրան կրկին առաջարկեց պաշտոնապես մնալով իր պաշտոնին՝ մեկնել առողջական խնդիրներով զբաղվելու (պաշտոնից հեռացավ 1827 թվականին)։ Կոմսին տրվեց Սուրբ Վլադիմիր I աստիճանի ասպետի կոչում։ Ավելի վաղ նրան շնորհվել էր Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու շքանշան։

Ավելի վաղ երկու անգամ մերժելով հույն «Ֆիլիկի Էթերիա» ապստամբերի գաղտնի համայնքի առաջարկությունը դառնալ իրենց ղեկավարը՝ Կապոդիստրիասը հետևում էր պայքարին՝ աջակցելով ապստամբներին միայն ֆինանսապես և եվրոպական քաղաքական կառույցներում անզոր հովանավորչությամբ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Encyclopædia Britannica
  4. 4,0 4,1 Каподистрия, Иоанн Антонович (ռուս.) // Русский биографический словарьСПб.: 1897. — Т. 8. — С. 479—481.
  5. Bibliothèque nationale de France Record #12918065q // BnF catalogue général (ֆր.)Paris: BnF.
  6. ΒΙΟΧΡΟΝΟΓΡΑΦΙΑ I. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ 1776, Φεβρουαρίου 10. Ό I. Καποδίστριας γεννιέται στην Κέρκυρα... 1978. էջ 213.
  7. Thanasēs Chrēstou (1999). Apo tēn ethnosyneleusē tēs Epidaurou (1821) heōs tēn ensōmatōsē tēs Dōdekanēsou (1947): 22 dokimia historias. Dēmourgia, Ekdotēs Ap. A. Charisēs. էջ 20. «Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στις 31 Ιανουαρίου/10 Φεβρουαρίου 1776 στην ...»
  8. Helenē E. Koukkou (2000). Iōannēs Kapodistrias, Rōxandra Stourtza: mia anekplērōtē agapē : historikē viographia. Ekdoseis Patakē. էջ 35. «Στίς 10 Φεβρουαρίου τού 1776 τό ζεύγος Αντωνίου καί Διαμαντίνας Καποδίστρια έφερνε στόν κόσμο τό έκτο παιδί τους, μέσα στό άρχοντικό τους σπίτι, στόν παραλιακό δρόμο τού νησιού, κοντά στήν περίφημη πλατεία, τήν Σπιανάδα, πού ...»
  9. Dionysios A. Zakythēnos (1978). Metavyzantina kai nea Hellēnika. Zakythēnos. էջ 500. «ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΤΑ ΠΡΟΟΙΜΙΑ ΜΙΑΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ Συνεπληρώθησαν διακόσια έτη άπό της ... και της Διαμαντίνας, τό γένος Γολέμη ή Γονέμη, έγεννήθη έν Κερκύρα την 31 Ίανουαρίου/10 Φεβρουαρίου 1776.»
  10. Helenē E. Koukkou (1983). Historia tōn Heptanēsōn apo to 1797 mechri tēn Anglokratia. Ekdoseis Dēm.N. Papadēma. էջ 94. «Ό Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στήν Κέρκυρα, στίς 10 Φεβρουαρίου 1776, καί ήταν τό εκτο παιδί τοΰ Αντώνιου ...»
  11. The Westminster Review. Baldwin, Cradock, and Joy. 1864. էջ 601.
  12. Michael Newton (2014 թ․ ապրիլի 17). Famous Assassinations in World History: An Encyclopedia. ABC-CLIO. էջեր 252–. ISBN 978-1-61069-286-1.
  13. 13,0 13,1 13,2 «Kapodistrias, Ioannis Antonios, Count». Encyclopædia Britannica. 2008. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 28-ին.
  14. 14,0 14,1 International Society on the History of Medicine Արխիվացված 2017-12-16 Wayback Machine Paper: JOHN CAPODISTRIAS (1776–1831): THE EMINENT POLITICIAN-DOCTOR AND FIRST GOVERNOR OF GREECE ISHM 2006
  15. William Philip Chapman (1993). Karystos: city-state and country town. Uptown Press. էջ 163. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 3-ին. «Actually, Russia's distinguished diplomat and Foreign Minister, and later Greece's first president (1827-3 1)...»
  16. Helenē E. Koukkou (2001). Ioannis A. Kapodistrias: the European diplomat and statesman of the 19th century; Roxanda S. Stourdza : a famous woman of her time : a historical biography. Society for the Study of Greek History. էջ 9. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 3-ին. «Kapodistrias distinguished himself in the diplomatic and political arena when he was still a young man...But he too sensed that his Liberal and Republican ideals were too advanced for his time»
  17. Charles A. Frazee (1969 թ․ փետրվարի 1). The Orthodox Church and Independent Greece, 1821-1852. CUP Archive. էջեր 71–72. GGKEY:GTHG6TEJ1AX. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 3-ին. «...a distinguished career in political and diplomatic affairs...»
  18. Gerhard Robbers (2006 թ․ նոյեմբերի 1). Encyclopedia of World Constitutions. Infobase Publishing. էջ 351. ISBN 978-0-8160-6078-8. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 25-ին. «The foundations of the Greek state were built under the leadership of Ioannis Kapodistrias, a statesman of ...»
  19. «ΕΠΙΤΟΜΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 14-ին.
  20. Manos G. Birēs; Márō Kardamítsī-Adámī (2004). Neoclassical Architecture In Greece. Getty Publications. էջ 17. ISBN 978-0-89236-775-7. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. «Popular depictions of the leaders of the Greek struggle for independence: Ioannis Kapodistrias, founder of the modern Greek state, and Adamantios Korai's, herald of the Greek Enlightenment.»
  21. Council of Europe (1999). Report on the Situation of Urban Archaeology in Europe. Council of Europe. էջ 117. ISBN 978-92-871-3671-8. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. «The first legislative enactments dealing with Museums and the preservation of archaeological finds date from the formation of the modern Greek state (1828) and originated with the Governor of Greece, Ioannis Kapodistrias, who issued Order no. 2400/12.5.1828 "To the acting Commissaries in the Aegean Sea", and the Founding Law of 21.10.1829»
  22. Woodhouse, Christopher Montague (1973). Capodistria: the founder of Greek independence. Oxford University Press. էջեր 4–5. OCLC 469359507. «The family of Gonemis or Golemis, which originated in Cyprus, had moved to Crete when Cyprus fell in the 16th century; then to Epirus when Crete fell in the 17th, settling near Argyrokastro in modern Albania; and finally to Corfu.»
  23. Kurt Fassmann; Max Bill. Die Grossen der Weltgeschichte: Goethe bis Lincoln. Kindler. էջ 358. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 24-ին. «Februar 1776 als Sohn des Arztes und Politikers Graf Antonio Maria Kapodistrias und seiner Frau, einer Grafin Gonemi, in Korfu geboren. Er begann 1744 in Padua ein Medizinstudium und wurde Arzt und Politiker wie sein Vater, zunächst ...»
  24. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition Copyright© 2004, Columbia University Press. Licensed from Lernout & Hauspie Speech Products N.V. All rights reserved. Quote: CAPO D'ISTRIA, GIOVANNI ANTONIO, COUNT kä'pō dē'strēä, Gr. Joannes Antonios Capodistrias or Kapodistrias, 1776–1831, Greek and Russian statesman, b. Corfu. See study by C. M. Woodhouse (1973).
  25. "Ioánnis Antónios Kapodístrias," Microsoft Encarta Online Encyclopedia, 2007 Արխիվացված 2009-11-01 Wayback Machine © 1997–2007 Microsoft Corporation. All Rights Reserved. Արխիվացված 2009-10-31 Wayback Machine
  26. JSTOR Cambridge University Press

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Mendelsohn Bartholdy. Graf J. К. — Берлин, 1864.
  • Bétant. Correspondance du compte J. С. — Женева, 1839.
  • Ghervas, Stella [Гервас, Стелла Петровна]. Le philhellénisme russe : union d’amour ou d’intérêt? / Regards sur le philhellénisme. — Genève, Mission permanente de la Grèce auprès de l’ONU, 2008.
  • Ghervas, Stella [Гервас, Стелла Петровна]. Réinventer la tradition. Alexandre Stourdza et l’Europe de la Sainte-Alliance. — P., Honoré Champion, 2008. — ISBN 978-2-7453-1669-1
  • Ghervas, Stella [Гервас, Стелла Петровна]. Spas' political virtues : Capodistria at Ems (1826). — Analecta Histórico Médica. — IV, 2006.
  • Θεοτόκο. Ό Ί. Κ. έν Κεφαλληνία αί στάσεις αυτής 1800—1802. -Корфу, 1889.
  • Райко А. Н. Записка об убиении Каподистрии, составленная А. Н. Райко Արխիվացված 2016-03-08 Wayback Machine. / Сообщ. Б. М. Маркевичем // Русский архив, 1869. — Вып. 5. — Стб. 881—919.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]