Ինքնակառավարվող մեքենա
Ինքնավար մեքենա, որը նաև հայտնի է որպես ինքնավար տրանսպորտային միջոց կամ ռոբոտային մեքենա[1][2][3], այն տրանսպորտային միջոցն է, որը ընդունակ է զգալ իր շրջակա միջավայրը և շատ քիչ ռեսուրսներով ապահով տեղափոխել առանց կամ քիչ մարդկային միջամտության։ Ինքնավար ավտոմեքենաները ներառում են մի շարք սենսորներ ` իրենց միջավայրը ընկալելու համար, ինչպիսիք են ռադարը, լիդարը, էխոլոտ, ԳՏՀ-ը, անգլ.՝ GPS, քոմետրը և իներցիալ չափման միավորները: Առաջադեմ ավտոմատ կառավարման համակարգերը մեկնաբանում են զգայական տեղեկատվությունը `համապատասխան ուղիներ, խոչընդոտներ և հարակից ազդանշանային ազդանշաններ հայտնաբերելու համար։ Երկար բեռնատարները համարվում են տեխնոլոգիայի ընդունման և կիրառման առաջնագծում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին կիսաավտոմատացված մեքենան մշակվել է 1977-ին Ճապոնիայի Ծուկուբայի ճարտարագիտական լաբորատորիայի կողմից, որի համար անհրաժեշտ էին հատուկ նշված փողոցներ, որոնք մեկնաբանվում էին մեքենայի երկու տեսախցիկների կողմից և անալոգային համակարգիչ։ Մեքենան երկաթուղու օգնությամբ հասնում էր 30 կմ / ժամ արագության։ Այս ուղղության զարգացման խթանը տրվեց մի շարք տեխնոլոգիական մրցույթների ՝ DARPA Grand Challenge- ի ՝ ռոբոտների մեքենաների մրցույթը, որը հովանավորվում էր ԱՄՆ կառավարության կողմից, որի նպատակն էր ստեղծել լիովին ինքնավար տրանսպորտային միջոցներ։ Մրցույթն առաջին անգամ անցկացվեց 2004 թ.-ին, հաղթանակի համար սահմանվեց 1 միլիոն դոլար մրցանակ, հաղթողը չորոշվեց `15 թիմերից ոչ մեկը չկարողացավ հաղթահարել երթուղին։ 2005 թվականին հաղթողը ստացավ 2 միլիոն դոլար։
Առավելություններն ու թերությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տնտեսական օգուտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- դժբախտ պատահարների նվազագույնի հասցնելը և մարդկային զոհերի գրեթե լիակատար բացառումը (գոնե մեքենայի ներսում գտնվող ուղևորների շրջանում), հետևաբար ապահովագրության և արագ արձագանքման դեղերի գների էական նվազում
- Վարորդների աշխատանքի և հանգստի ժամանակ խնայողությունների հետևանքով ապրանքների և մարդկանց տեղափոխման ծախսերի իջեցում, ինչպես նաև վառելիքի տնտեսություն
- ճանապարհի օգտագործման բարելավում `կենտրոնացված երթևեկության կառավարման միջոցով
- անհատական ավտոմեքենաների անհրաժեշտության նվազեցում `այնպիսի համակարգերի մշակման շնորհիվ, ինչպիսիք են ավտոմեքենաների փոխանակումը
- ճանապարհի թողունակությունը մեծացում ՝ ճանապարհային երթևեկելի գոտիների լայնությունը նեղացնելու պատճառով (երկարաժամկետ հեռանկարում)
Սոցիալական օգուտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ռոբոտային մեքենայով ինքնուրույն ճանապարհորդելու հնարավորություն `առանց վարորդական իրավունքի վկայական ունեցող անձանց համար, հնարավոր է` ներառյալ անչափահասներին
- մեքենա վարելու վրա ծախսված ժամանակի խնայողությունը թույլ է տալիս կատարել ավելի կարևոր գործեր (օրինակ ՝ մեքենայում ճանապարհորդելիս արդեն աշխատել համակարգչով) կամ հանգստանալ[4]
Այլ օգուտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- վտանգավոր տարածքներում ապրանքների տեղափոխում բնական և տեխնածին աղետների կամ ռազմական գործողությունների ժամանակ
- ավելի երկարաժամկետ հեռանկարում, գլոբալ բնապահպանական բեռի նվազում, ինչպես ավտոկանգառի քանակական օպտիմիզացիայի, այնպես էլ նրանց շարժման համար այլընտրանքային տեսակի էներգիայի ավելի լայն օգտագործման շնորհիվ
Թերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Վնասի համար պատասխանատվություն (կախված մեքենայական ռեժիմից)[5]
- Ինքնուրույն վարելու հնարավորության բացակայություն[6]։ Մեքենա վարելու սիրահարների համար հնարավոր է հատուկ ճանապարհներ հատկացվեն լրացուցիչ անվտանգության միջոցառումներով ապահովված, բայց ընդհանուր ճանապարհային ցանցից ` նախատեսված ինքնավար ավտոմեքենաների շարժման համար առանձնացված
- Ծրագրային ապահովման անհուսալիությունը, որը խոցելի է այդ թվում հետապնդման և հակերության համար
- գաղտնիություն կորուստ[7]
- Աշխատատեղերի կորուստ այն մարդկանց համար, որոնց աշխատանքը ներառում է մեքենա վարելը[8]
- Կրիտիկական իրավիճակներում վարորդական փորձի բացակայություն[9]
- Էթիկական հարց զոհերի առավել ընդունելի թվաքանակի մասին մոտալուտ բախման դեպքում[10][11]
Առևտրային նախագծերը ներկայումս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներկայումս շատ ընկերություններ զարգացնում են իրենց արտադրանքը զանգվածային շուկայի համար ՝ ներառյալ Tesla, General Motors, Volkswagen, Audi, BMW, Volvo, Nissan, Google, Cognitive Technologies և այլն։ Այսպիսի զարգացումներին կարելի է ընդգրկել Google-ի ինքնավար մեքենաները, MIG(Made in Germany)-ի ռոբոավտոները, AKTIV-ը, VisLab-ը, ինչպես նաև ավտոմեքենա Բրաունշվեյգից որը ստացել է ՝ Leonie անունը։
Մեծ Բրիտանիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2009 թվականին Մեծ Բրիտանիայի գիտությունների թագավորական ճարտարագիտական ակադեմիան հայտարարեց, որ ինքնավար բեռնատարները կարող են հայտնվել Մեծ Բրիտանիայի ճանապարհներին մինչև 2019 թվականը։
2011 թ.-ի ապրիլից ի վեր Լոնդոնի Հիթրոու օդանավակայանում գործարկվել են լիովին ավտոմատ տարանցիկ տաքսիներ. արագությունը մինչև 40 կմ / ժամ, տարողությունը 4 մարդ, 70% -ից ավելի տնտեսող քան ավտոմեքենաները և 50% -ով ավելի տնտեսող քան սովորական ավտոբուսները[12]։
Nissan- ը նախատեսում է իր Nissan Qashqai մակնիշի ավտոմեքենաները վերազինել կիսաավտոմատ վարելու գործառույթով ՝ սկսած 2017 թվականից։
Գերմանիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
BMW- ն պատրաստվում է առաջին ինքնակառավարվող մեքենան գործարկել 2021 թվականին[13]։
Չինաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2016 թվականի մայիսին չինական Baidu և Chery Automobile ընկերությունները պատրաստվում են 2 մեքենա փորձարկել Վուհու քաղաքում, որի համար թույլտվություն է ստացվել[14]։
Սունյանը պետք է լինի աշխարհում առաջին քաղաքը, որը սպասարկվելու է առանց վարորդի մեքենաներով։
Ռուսաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2015-ի սկզբին «КАМАЗ»- ն և Cognitive Technologies ընկերությունը հայտարարեցին КАМАЗ-ի հիման վրա ինքնավար ավտոմեքենա ստեղծման համատեղ ծրագրի մեկնարկի մասին ՝ Ռուսաստանի կրթության և գիտության նախարարության աջակցությամբ[15]։
2019-ի մարտի 13-ին, Ռուսաստանի արդյունաբերության և առևտրի նախարարության ղեկավարի տեղակալ Ալեքսանդր Մորոզովը հայտարարեց, որ առաջին ինքնակառավարվող ավտոմեքենաները դուրս կգան Մոսկվայի և Թաթարստանի փողոցներ 2019-ի ապրիլի վերջին-մայիս ամիսներին։
2019-ի մարտի 19-ին, «Յանդեքս» -ը և ավտոմոբիլային բաղադրիչների արտադրող ՝ Hyundai Mobis- ը, պայմանագիր են կնքել ռոբոաավտոմեքենաներ մշակելու մասին[16]։
ԱՄՆ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2008-ին General Motors- ը հայտարարեց, որ պլանավորում է սկսել 2015-ին ինքնավար մեքենայի փորձարկումները և ապրանքի հնարավոր թողարկումը շուկայում մինչև 2018 թվականը[17]։ Ավելի ուշ, 2016-ի մայիսին, GM- ն և Lyft- ը (Uber-ի մրցակիցը) հայտարարեցին, որ իրենք մեկ տարվա ընթացքում կսկսեն փորձարկել ինքնագնաց տաքսի ՝ «Բոլտ» էլեկտրական մեքենան։
Ինքնակառավարվող ավտոմեքենաներ մշակելու համար, Comma.ai- ը Andreessen Horowitz հիմնադրամից ներգրավեց ներդրումներ ՝ 3,1 միլիոն դոլարի չափով[18]։ Ընկերությունը ղեկավարում է ամերիկացի հաքեր Ջորջ Հոց, ով հրաժարվեց լավ աշխատավարձից Tesla- ում։
2016 թվականի օգոստոսի 18-ին Uber-ը հայտարարեց, որ ընկերությունը մտադիր է մի քանի շաբաթվա ընթացքում ինքնակառավարվող ավտոմեքենաներ օգտագործել Պիտսբուրգում ուղևորներ տեղափոխելու համար։ Առաջին անգամ չպլանավորված վարորդը նստած կլինի անօդաչու սարքերում, որոնք կարող են իրենց վերահսկողությունը ստանձնել անսովոր իրավիճակում[19]։ Սեպտեմբերի 14-ին ընկերությունը սկսեց անօդաչու սարքեր տրամադրել որոշ հաճախորդների։ Այնուամենայնիվ, այն բանից հետո, երբ անօդաչու սարքը բախեց հետիոտնին 2018 թվականին, Uber-ը դադարեցրեց ինքնավար մեքենաների փորձարկումները։
Ուկրաինա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2018-ի մարտին Զապորոժյեում հավաքվել է «ԶԱԶ Լանոսի» ինքնակառավարվող ավտոմեքենաների առաջին փորձարկման տարբերակը։ Հագեցած է Pilotdrive նավիգացիոն համակարգով, սեփական արտադրության ծրագրային ապահովման մասով և օտարերկրյա ապարատով։
Շվեյցարիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2018 թվականի հունվարին Լաս Վեգասում CES ցուցահանդեսում շվեյցարական Rinspeed ընկերությունը կներկայացնի ինքնակառավարվող քաղաքային էլեկտրական մեքենայի նախագիծը, որը նախատեսվում է պատրաստել մոդուլային սխեմայով ՝ առանց վերահսկողության։
Ճապոնիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2017 թվականի դեկտեմբերի 14-ին Ճապոնիայի Կոտա քաղաքում տեղի ունեցան անօդաչու մեքենայի առաջին փորձարկումները 700 մետր մայրուղու հատվածում ՝ բաց այլ տրանսպորտային միջոցների տեղաշարժի համար։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- O'Toole Randal (2009)։ Gridlock: Why We're Stuck in Traffic and What To Do About It.։ Cato Institute։ ISBN 9781935308232
- Lipson Hod (2016)։ Driverless: Intelligent Cars and the Road Ahead։ The MIT Press։ ISBN 9781504790987
- Wadhwa Vivek (2017)։ The Driver in the Driverless Car: How Our Technology Choices Will Shape the Future։ Berrett-Koehler։ ISBN 1626569711
- Torchinsky Jason (2019)։ Robot, Take the Wheel: The Road to Autonomous Cars and the Lost Art of Driving։ Apollo։ ISBN 1948062267
- Burns Lawrence (2018)։ Autonomy: The Quest to Build the Driverless Car։ Ecco։ ISBN 0062661124
- Schwartz Samuel (2018)։ No One at the Wheel: Driverless Cars and the Road of the Future։ PublicAffairs։ ISBN 1610398653
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Խելացի փոխադրման համակարգ
- Տեխնոլոգիական գործազրկություն
- Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների ինտեգրում
- Մահ ԳՏՀ-ի պատճառով
- Ավտոմոբիլային նավիգացիոն համակարգ
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Taeihagh Araz, Lim Hazel Si Min (2019-01-02)։ «Governing autonomous vehicles: emerging responses for safety, liability, privacy, cybersecurity, and industry risks»։ Transport Reviews 39 (1): 103–128։ ISSN 0144-1647։ arXiv:1807.05720։ doi:10.1080/01441647.2018.1494640
- ↑ Maki Sydney, Sage Alexandria (մարտի 19, 2018)։ «Self-driving Uber car kills Arizona woman crossing street»։ Reuters։ Վերցված է ապրիլի 14, 2019
- ↑ Thrun Sebastian (2010)։ «Toward Robotic Cars»։ Communications of the ACM 53 (4): 99–106։ doi:10.1145/1721654.1721679
- ↑ Cowen Tyler (2011-05-28)։ «Regulations Hinder Development of Driverless Cars»։ The New York Times (en-US)։ ISSN 0362-4331։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ Gurney Jeffrey (2013-11-15)։ «Sue My Car Not Me: Products Liability and Accidents Involving Autonomous Vehicles» (անգլերեն)։ Rochester, NY
- ↑ Allstate։ «New Allstate Survey Shows Americans Think They Are Great Drivers - Habits Tell a Different Story»։ www.prnewswire.com (անգլերեն)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ «What If Your Autonomous Car Keeps Routing You Past Krispy Kreme?»։ finance.yahoo.com (en-US)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ Mui Chunka։ «Will Driverless Cars Force A Choice Between Lives And Jobs?»։ Forbes (անգլերեն)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ Newton Casey (2013-11-18)։ «Reliance on autopilot is now the biggest threat to flight safety, study says»։ The Verge (անգլերեն)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ Lin Patrick (2013-10-08)։ «The Ethics of Autonomous Cars»։ The Atlantic (en-US)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ Worstall Tim։ «When Should Your Driverless Car From Google Be Allowed To Kill You?»։ Forbes (անգլերեն)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ «Беспилотные маршрутные такси в аэропорту Хитроу»։ habr.com (ռուսերեն)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ «Первый самоуправляемый электромобиль BMW выйдет в 2021 году»։ 3DNews - Daily Digital Digest (ռուսերեն)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ «Baidu приступает к испытаниям беспилотных транспортных средств»։ 3DNews - Daily Digital Digest (ռուսերեն)։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ «В РФ создадут беспилотник нового поколения на базе КамАЗа»։ Российская газета։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ ««Яндекс» займется беспилотниками с Hyundai»։ Коммерсантъ։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ Squatriglia Chuck (2008-01-07)։ «GM Says Driverless Cars Could Be on the Road by 2018»։ Wired։ ISSN 1059-1028։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ Cook James։ «The first person to hack the iPhone is working on self-driving cars — and he just raised money from a big investor»։ Business Insider։ Վերցված է 2019-10-20
- ↑ services Tribune news։ «Uber to introduce self-driving cars to its fleet in coming weeks»։ chicagotribune.com։ Վերցված է 2019-10-20