Ինչպես կցանկանաք

Ինչպես կցանկանաք անգլ.՝ As You Like It
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	կատակերգություն և Շեքսպիրի կատակերգություն
Ձև	պիես
Հեղինակ	Ուիլյամ Շեքսպիր
Երկիր	Անգլիա
Բնագիր լեզու	անգլերեն
Գրվել է	1599
Հրատարակվել է	1623
Թվային տարբերակ	projekt-gutenberg.org/shakespr/gefaellt/gefaellt.html
As You Like It

«Ինչպես կցանկանաք» (անգլ.՝ As You Like It), Ուիլյամ Շեքսպիրի առավել հասուն և կատարյալ կատակերգություններից մեկը։

Հավանաբար, այն ստեղծվել է 1599 կամ 1600 թվականին, սակայն այն հրատարակվել է այսպես կոչված «Առաջին ֆոլիոյում» միայն։ Պիեսի սյուժեի հիմքում ընկած է Թոմաս Լոջի «Ռոզալինդա» հովվերգական վեպը։ Հատկապես այդ ստեղծագործության մեջ է մտնում ամենահայտնի և առավել հաճախ մեջբերված շեքսպիրյան մենախոսություններից մեկը՝ «Ամբողջ աշխարհը բեմ է»։

Գործող անձինք

• Ծեր դուքս՝ արտաքսյալ։
• Դուքս Ֆրեդերիկ՝ նրա եղբայրը, ով խլել էր նրա հարստությունը։
• Ամյեն, Ժակ՝ մեծատոհմիկներ․ ունևոր են դարձել արտաքսյալ դուքսի օրոք։
• Լե Բո՝ Ֆրեդերիկի պալատական։
• Շառլ՝ Ֆրեդերիկի ըմբիշ։
• Օլիվեր, Ժակ, Օրլանդո՝ Ռոլանդ դե Բուի որդիներ։
• Ադամ, Դենիս՝ Օլիվերի սպասավորներ։
• Օսելոկ՝ խեղկատակ։
• Օլիվեր Պուտանիկ՝ քահանա։
• Կորին, Սիլվի՝ խաշնարածներ։
• Ուիլյամ՝ գեղջուկ տղա, ով սիրահարված է Օդրիին։
• Կերպար՝ պատկերված Հիմենևսի նման։
• Ռոզալինդա՝ արտաքսյալ դուքսի դուստր։
• Սելիյա՝ Ֆրեդերիկի դուստր։
• Ֆեբա՝ հովվուհի։
• Օդրի՝ գեղջկուհի։
• Մեծատոհմիկներ, մանկլավիկներ, սպասավորներ և այլք։

Սյուժե

Ֆրենսիս Հեյման։ «Ինչպես կցանկանաք», մոտ 1750 թվական, Թեյթ պատկերասրահ

Ռոզալինդա և ՍելիյաРозалинда и Селия, Հյու Թոմսոն, 1909 թվական

Գործողությունները տեղի են ունենում ֆրանսիական անանուն դքսության մեջ, որի տիրակալը կործանվել է իր կրտսեր եղբոր՝ Ֆրեդերիկի կողմից և ստիպված է եղել թաքնվել Արդենների անտառում։

Նախկին դուքսի դուստրը՝ Ռոզալինդան, սակայն, մնում է պալատում՝ շնորհիվ Ֆրեդերիկի դստեր՝ Սելիյայի հետ ունեցած ընկերության։

Ռոզալինդան շղթան հանձնում է Օրլանդոյին (գործողություն I; տեսարան 2), Էմիլ Բայյար

Ռոբերտ Մակբեթ։ «Ռոզալինդա», 1888 թվական

Պալատում Ռոզալինդան հանդիպում է երիտասարդ ազնվական Օրլանդոյին։ Վերջինս առաջին հայացքից սիրահարվում է նրան։ Սակայն, շատ չանցած, ավագ եղբայր Օլիվերի խարդավանքները նրան ստիպում են փախչել հայրական տնից՝ իր հավատարիմ ծառա Ադամի հետ։

Այդ ընթացքում Ֆրեդերիկը պալատից վտարում է Ռոզալինդային, և նա, Սելիյայի և խեղկատակ Օսելոկի հետ ուղևորվում են փնտրելու Ծեր դուքսին։

Ռոզալինդան զգեստափոխվել էր որպես երիտասարդ՝ Գանիմեդես անվամբ, Սելիյան՝ Ալիենա անվամբ և խեղկատակը ոտք են դնում Արդենների անտառ, որտեղ հանդիպում են Կորին, Սիլվի խաշնարածներին։ Կորին բողոքում է ճամփորդներին, որ տիրոջ հեռանալուց հետո կալվածքը, ուր նա ոչխարներին է արածեցնում, անկում է ապրում։

Ռոզալինդան որոշում է կալվածք ձեռք բերել, իսկ Կորինը խոստանում է բարեխղճորեն վարել տնտեսությունը։
Այդ ժամանակ Օրլանդոն և Ադամը անտառում գտնում են դուքսին և մուտք գործում նրա շքախումբ։

Ուոլտեր Դևերել։ «Օրլանդոյի և Ռոզալինդայի երևակայական հարսանիքը», 1853 թվական, ավարտին է հասցրել Դ․ Ռ․ Ռոսսետտին, Քաղաքային և գեղարվեստական թանգարան, Բիրմինգհեմ

Օրլանդոն սիրային բանաստեղծություններ է հորինում՝ նվիրված Ռոզալինդային, և թողնում դրանք ծառերի կեղևներին։ Շատ չանցած՝ նա հանդիպում է Գանիմեդեսի կերպարով Ռոզալինդային։ Գանիմեդեսը նրան իր օգնությունն է առաջարկում սիրային գործերում։ Նրանք միասին Օրլանդոյի և Ռոզալինդայի դերերն են խաղում։

Միևնույն ժամանակ խեղկատակը սիրահետում է գեղջկուհի Օդրիին և նույնիսկ փորձում ամուսնանալ նրա հետ։ Սակայն նրան խանգարում է Ժակը։ Հովվուհի Ֆեբան ևս մերժում է Սիլվիին և սիրահարվում Գանիմեդես–Ռոզալինդային, ում կշտամբանքները նա համարում է սիրալիր։

Ֆ․ Ռ․ Մորիս «Օդրի», 1888 թվական

Անտառում հայտնվում է Օլիվերը, ում համար Ֆրեդերիկը հողատարածք էր առանձնացրել։ Օրլանդոն նրան փրկում է վայրի գազաններից, բայց ինքը վիրավորվում է։ Օլիվերը զղջում է իր՝ եղբոր նկատմամբ ունեցած հիմար վերաբերմունքի համար, և նրան ընդունում են Ծեր դուքսի շքախմբում։ Շատ չանցած՝ նա հանդիպում է Սելիյա–Ալիենին, և նրանց միջև սեր է բռնկվում։

Բոլոր կերպարները հավաքվում են դուքսի պալատի մոտ, Ռոզալինդը ներկայանում է նրանց իր իսկական կերպարանքով և վերամիավորվում է Օրլանդոյի հետ։ Ֆեբեն, խելքի գալով, մնում է Սիլվիի կողքին։ Եզրափակիչ տեսարանում հայտնվում է Հիմենևսը, ով պսակադրում է բոլոր սիրահարներին՝ Օրլանդոյին և Ռոզալինդային, Օլիվերին և Սելիյային, Սիլվիին և Ֆեբեին, Օսելոկին և Օդրիին։ Պարզվում է, որ Ֆրեդերիկը հրաժարվել է իր ոճրագործություններից և որոշել գահը վերադարձնել եղբորը, դառնալ կուսակրոն։ Դուքսի շքախումբը ցնծում է, և միայն մելանխոլիկ Ժակը գնում է Ֆրեդերիկի հետքերով՝ ճգնավորի կյանք վարելու։

Թարգմանություններ

Ներկայումս, համենայն դեպս, լայնորեն հայտնի են պիեսի ռուսերեն վեց թարգմանություններ․ Պ․ Ի․ Վեյնբերգ (1867 թվական), Տ․ Լ․ Շչեպկինա-Կուպերնիկ (1937 թվական), Վ․ Վ․ Լևիկ, Յուրի Լիֆշից (1991 թվական), Օ․ Պ․ Սորոկա և Ա․ Վ․ Ֆլորա։ Առավել հայտնի են Վեյնբերգի և Շչեպկինա-Կուպերնիկի դասական տարբերակները, որոնք մտել են Շեքսպիրի ռուսերեն ստեղծագործությունների ժողովածուի կազմի մեջ։

Հարմարեցումներ

Թատրոն

• 1949 թվական՝ Կոբլենց թատրոնում (Theater Koblenz), Գերմանիա։ Ռոզալինդա՝ Տատյանա Իվանովնա։

Ֆիլմ, հեռուստատեսություն

• 1908 թվական՝ ֆիլմ՝ Ինչպես կցանկանաք^[it], ԱՄՆ, ռեժիսոր՝ Քենիան Բյուել^[it], դերերում՝ Ջին Գոնտյե^[it]։
• 1912 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք^[en], ԱՄՆ, ռեժիսորներ՝ Չարլզ Քենթ, Ջեյմս Ստյուարտ Բլեքթոն, Ջեյմս Յանգ^[en]։
• 1914 թվական՝ Մարդու յոթ տարիքը / The Seven Ages of Man, Մեծ Բրիտանիա, ռեժիսոր՝ Չարլզ Վերնոն։ Ֆիլմը հիմքում ընկած է պիեսի երկրորդ արարվածի՝ Ժակի մենախոսությունը։ Մենախոսությունը կատարել է Ուիլյամ Բրենսբի^[en]։
• 1915 թվական՝ Սեր՝ անտառում^[en], Մեծ Բրիտանիա, ռեժիսոր՝ Մորիս Էլվի։
• 1936 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / As You Like It, Մեծ Բրիտանիա (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Պոլ Ցիներ։
• 1946 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / As You Like It, Մեծ Բրիտանիա (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Յան Ատկինս։
• 1953 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / As You Like It, Մեծ Բրիտանիա (Театр Թատրոնը՝ կիրակի երեկոյան^[en]) հեռուստասերիալի էպիզոդ, ռեժիսոր՝ Փիթեր Էբերտ^[en]։
• 1963 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / As You Like It, Մեծ Բրիտանիա (հեռուստատեսություն), ռեժիսորներ՝ Մայքլ Էլիոթ, Ռոնալդ Այր, դերերում՝ Վանեսա Ռեդգրեյվ՝Ռոզալինդա։
• 1963 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / Wie es Euch gefällt, Ավստրիա (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Դիտրիխ Հաուգկ^[de], դերերում՝ Յոհանա ֆոն Կոչիան^[de]՝ Ռոզալինդա։
• 1963 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / Wie es Euch gefällt, ԳՖՀ (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Walter Czaschke։
• 1964 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / Miten haluatte, Ֆինլանդիա (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Սեփլո Վալին^[fi]։
• 1968 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / Wie es Euch gefällt, ԳՖՀ (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Հանս Լիեթզաու^[de]։
• 1969 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք․ նախերգանք / As You Like It: An Introduction, Մեծ Բրիտանիա։
• 1970 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / Wie es euch gefällt, Ավստրիա (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Օտտո Շենկ^[de]։
• 1972 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք / Comme il vous plaira, Ֆրանսիա (հեռուստատեսություն), ռեժիսոր՝ Անյես Դելյարիվ^[fr]՝ դերերում՝ Ժան Պյեր Օմոն։
• 1978 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք ներկայացում՝ BBC, ռեժիսոր՝ Բեյզիլ Կոուլմեն, Հելեն Միրեն՝ Ռոզալինդա, Ջոն Մոլդեր Բրաուն՝ Հիմենևս՝ նկարահանումները՝ մայիսի 30—հունիսի 16 {Գլազմ դղյակ{Замок Гламз|Glamis Castle}} դղյակում, Շոտլանդիա)։ BBC Television Shakespeare հեռուստասերիալի էպիզոդ։
• 1992 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք (Մեծ Բրիտանիա), ռեժիսոր՝ Քրիստին Էդզարդ։
• 2006 թվական՝ Ինչպես կցանկանաք (Մեծ Բրիտանիա, ԱՄՆ), ռեժիսոր՝ Քենեթ Բրանա։

Արտաքին հղումներ

• «Как вам это понравится» «Ռուսական Շեքսպիր» տվյալների բազայում
• видео — Shakespeare’s «As You Like It», end of play — գործողություն V, արարված 4 (108 տողեր, վերջաբան), Ջոն Մոլդեր Բրաուն՝ Հիմենևս, Հելեն Միրեն՝ Ռոզալինդա// YouTube