Իմպակտ իրադարձություն

Իմպակտ իրադարձություն, աստղագիտական օբյեկտների միջև բախում, որը հանգեցնում է չափելի հետևանքների^[1]։ Իմպակտ իրադարձությունները ֆիզիկական հետևանքներ ունեն և, ինչպես պարզվել է, պարբերաբար տեղի են ունենում մոլորակային համակարգերում, թեև դրանցից առավել հաճախները կապված են աստերոիդների, գիսաստղերի կամ մետեորիտների հետ և ունեն նվազագույն ազդեցություն։ Երբ մեծ օբյեկտները ազդում են երկրային մոլորակների վրա, ինչպիսիք են երկիրը, կարող են զգալի ֆիզիկական և կենսոլորտային հետևանքներ առաջանալ, թեև մթնոլորտը մեղմացնում է մթնոլորտային մուտքի միջոցով բազմաթիվ մակերեսային ազդեցությունները։ Իմպակտ խառնարաններն ու կառույցները հանդիսանում են արեգակնային համակարգի շատ պինդ օբյեկտներում ռելիեֆի գերիշխող ձևեր և ներկայացնում են դրանց հաճախականության և մասշտաբի առավել ուժեղ էմպիրիկ ապացույցները։

Ըստ երևույթին, իմպակտ իրադարձությունները զգալի դեր են խաղացել Արեգակնային համակարգի էվոլյուցիայի վրա։ Իմպակտ իրադարձությունները զգալիորեն ազդել են երկրի պատմության վրա, ներգրավված են եղել Երկիր-Լուսին համակարգի ձևավորման, կյանքի էվոլյուցիոն պատմության և Երկրի վրա ջրի ծագման մեջ^[2]։

Մարդկության պատմության ողջ ընթացքում հաղորդվել Է երկրի հետ հարյուրավոր բախումների (և պայթող բոլիդների) մասին, ընդ որում դրանցից մի քանիսը հանգեցրել են մարդկանց մահվան, վնասվածքների, նյութական վնասի կամ տեղական այլ նշանակալի հետևանքների։

Մեր ժամանակներում արձանագրված ամենանշանակալի իրադարձություններից մեկը 1908 թվականին Սիբիրում տեղի ունեցած Թունգուսի իրադարձությունն էր։ 2013 թվականի Չելյաբինսկի երկնաքարը մեր ժամանակներում հայտնի միակ նման միջադեպն է, որը բազմաթիվ վնասվածքների Է հանգեցրել, բացառությամբ Չինաստանում 1490 թվականի իրադարձության՝ Ցզին-Յանի մասնակցությամբ։ Չելյաբինսկի երկնաքարը ամենախոշոր գրանցված օբյեկտն է, որը գետին է բախվել Թունգուսի իրադարձությունից հետո^[3]։

Comet Shoemaker–Levy 9 գիսաստղի հարվածն ապահովել է արեգակնային համակարգի օբյեկտների ոչ երկրային բախման առաջին ուղիղ դիտարկումը, երբ գիսաստղը փլուզվեց և Յուպիտերի հետ բախվեց 1994 թվականի հուլիսին։ Էքստրասոլյար բախումը նկատվել է 2013 թվականին, երբ երկրային զանգվածային բախումը հայտնաբերվել է ID8 աստղի շուրջ՝ NASA Spitzer տիեզերական աստղադիտակի NGC 2547 աստղային կուտակում և հաստատվել ցամաքային դիտարկումներով։ Իմպակտային իրադարձությունները գիտական ֆանտաստիկայի սյուժետային և ֆոնային տարր էին^[4]։

2018 թվականի ապրիլին B612 հիմնադրամը հայտնել է, որ նրանք հարյուր տոկոսով վստահ են, որ նրանց կզարմացնի «ավերիչ աստերոիդը», բայց նրանք հարյուր տոկոսով վստահ չեն, թե երբ։ Նաև 2018 թվականին ֆիզիկոս Սթիվեն Հոքինգն իր վերջին՝ «Մեծ հարցերի հակիրճ պատասխանները» գրքում աստերոիդների բախումն անվանել է մոլորակի համար ամենամեծ սպառնալիքը։ 2018 թվականի հունիսին ԱՄՆ-ի գիտության և տեխնիկայի ազգային խորհուրդը նախազգուշացրել է, որ Ամերիկան պատրաստ չէ աստերոիդի հետ բախման, և մշակել ու հրապարակել է «երկրի հետ մերձեցման պատրաստականության ապահովման գործողությունների ազգային պլանը»՝ ավելի լավ նախապատրաստվելու համար^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Rumpf, Clemens M.; Lewis, Hugh G.; Atkinson, Peter M. (2017 թ․ ապրիլի 19). «Asteroid impact effects and their immediate hazards for human populations». Geophysical Research Letters (անգլերեն). 44 (8): 3433–3440. arXiv:1703.07592. Bibcode:2017GeoRL..44.3433R. doi:10.1002/2017gl073191. ISSN 0094-8276.
↑ Becker, Luann (2002). «Repeated Blows». Scientific American. 286 (3): 76–83. Bibcode:2002SciAm.286c..76B. doi:10.1038/scientificamerican0302-76. PMID 11857903.
↑ Lewis, John S. (1996), Rain of Iron and Ice, Helix Books (Addison-Wesley), էջ 236, ISBN 978-0-201-48950-7
↑ Smash! Aftermath of Colossal Impact Spotted Around Sunlike Star
↑ Staff (2018 թ․ հունիսի 21). «National Near-Earth Object Preparedness Strategy Action Plan» (PDF). White House. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.
↑ Chang, Kenneth (2018 թ․ հունիսի 14). «Asteroids and Adversaries: Challenging What NASA Knows About Space Rocks - Relevant Comments». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.
↑ Mandelbaum, Ryan F. (2018 թ․ հունիսի 21). «America Isn't Ready to Handle a Catastrophic Asteroid Impact, New Report Warns». Gizmodo. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.
↑ Myhrvold, Nathan (2018 թ․ մայիսի 22). «An empirical examination of WISE/NEOWISE asteroid analysis and results». Icarus. 314: 64–97. Bibcode:2018Icar..314...64M. doi:10.1016/j.icarus.2018.05.004.
↑ Chang, Kenneth (2018 թ․ հունիսի 14). «Asteroids and Adversaries: Challenging What NASA Knows About Space Rocks - Two years ago, NASA dismissed and mocked an amateur's criticisms of its asteroids database. Now Nathan Myhrvold is back, and his papers have passed peer review». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.

Քաղվածելու սխալ՝ «US-Congress-20130410» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:
Քաղվածելու սխալ՝ «Earth-impact» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:

Քաղվածելու սխալ՝ «UCB2013» անվանումով <references>-ում սահմանված <ref> թեգը սկզբնական տեքստում չի օգտագործվել:

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[Rumpf_3433–3440-1] Rumpf, Clemens M.; Lewis, Hugh G.; Atkinson, Peter M. (2017 թ․ ապրիլի 19). «Asteroid impact effects and their immediate hazards for human populations». Geophysical Research Letters (անգլերեն). 44 (8): 3433–3440. arXiv:1703.07592. Bibcode:2017GeoRL..44.3433R. doi:10.1002/2017gl073191. ISSN 0094-8276.

[2] Becker, Luann (2002). «Repeated Blows». Scientific American. 286 (3): 76–83. Bibcode:2002SciAm.286c..76B. doi:10.1038/scientificamerican0302-76. PMID 11857903.

[3] Lewis, John S. (1996), Rain of Iron and Ice, Helix Books (Addison-Wesley), էջ 236, ISBN 978-0-201-48950-7

[space.com-4] Smash! Aftermath of Colossal Impact Spotted Around Sunlike Star

[WH-20180621-5] Staff (2018 թ․ հունիսի 21). «National Near-Earth Object Preparedness Strategy Action Plan» (PDF). White House. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.

[NYT-20180614c-6] Chang, Kenneth (2018 թ․ հունիսի 14). «Asteroids and Adversaries: Challenging What NASA Knows About Space Rocks - Relevant Comments». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.

[GIZ-20180621-7] Mandelbaum, Ryan F. (2018 թ․ հունիսի 21). «America Isn't Ready to Handle a Catastrophic Asteroid Impact, New Report Warns». Gizmodo. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.

[ICARUS-220180522-8] Myhrvold, Nathan (2018 թ․ մայիսի 22). «An empirical examination of WISE/NEOWISE asteroid analysis and results». Icarus. 314: 64–97. Bibcode:2018Icar..314...64M. doi:10.1016/j.icarus.2018.05.004.

[NYT-20180614-9] Chang, Kenneth (2018 թ․ հունիսի 14). «Asteroids and Adversaries: Challenging What NASA Knows About Space Rocks - Two years ago, NASA dismissed and mocked an amateur's criticisms of its asteroids database. Now Nathan Myhrvold is back, and his papers have passed peer review». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]