Իգրար Ալիև

Իգրար Ալիև;
Ծնվել է	մարտի 14, 1924
Ծննդավայր	Բաքու, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	հունիսի 11, 2004 (80 տարեկան)
Մահվան վայր	Բաքու, Ադրբեջան
Քաղաքացիություն	Ադրբեջան
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	պատմաբան
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; և

Իգրար Հաբիբ օղլու Ալիև (ադրբ.՝ İqrar Həbib oğlu Əliyev, մարտի 14, 1924(1924-03-14), Բաքու, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - հունիսի 11, 2004(2004-06-11), Բաքու, Ադրբեջան), խորհրդային և ադրբեջանցի պատմաբան^[1], Ադրբեջանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի թղթակից անդամ, իսկ արդեն 2001 թվականից ակադեմիկոս։

Ադրբեջանցիների աղվանական ծագման տեսության կողմնակիցներից մեկը։ Իր աշխատություններում անդրադարձել է նաև մյուս ժողովուրդների էթնոգենեզին, այդ թվում՝ թուրքերի, ուկրաինացիների, ռուսների և այլն։ Նրա աշխատությունների մեծ մասը նվիրված է եղել մարերին ու Մարաստանին։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1924 թվականի մարտի 14-ին Բաքվում։ 1945 թվականին գերազանցությամբ ավարտելով Ադրբեջանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը՝ Իգրար Ալիևը իր կարիերան սկսում է Ադրբեջանական ԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի պատմության ինստիտուտում։ 1949 թվականին պաշտպանում է թեկնածուական ատենախոսությունը։

Դոկտորական ատենախոսության պաշտպանությունից առաջ նշանակվել է Ադրբեջանի պետական մանկավարժական հեռակա ինստիտուտի հնագույն պատմության ամբիոնի վարիչ, որը գլխավորել է 1947-1955 թվականներին։

1978 թվականից Ալիևը դասավանդել է Ադրբեջանի պետական համալսարանում։ Նույն տարվանից մինչև 2004 թվականի հունիսի 11-ը եղել է Ադրբեջանի գիտությունների ակադեմիայի պատմության ինստիտուտի տնօրեն։ 1981-1984 թվականներին էլ եղել է Ադրբեջանական ԽՍՀ ԳԱ հասարակագիտության բաժնի քարտուղար- ակադեմիկոս^[2]։ 1980 թվականին ընտրվել է Ադրբեջանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի թղթակից անդամ, իսկ արդեն 2001 թվականին՝ գործող անդամ։

Իգրար Ալիևը գլխավորում էր Ադրբեջանական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահությանը կից տեղանունների հանձնաժողովը, եղել է Ադրբեջանական խորհրդային հանրագիտարանի գիտախմբագրական խորհրդի անդամ։

Տիրապետել է հին հունարեն և լատիներեն լեզուներին։

Պատմաբանի 80-ամյակին նվիրված գիտաժողովի ժամանակ Պատմության ինստիտուտի փոխտնօրեն Ջաբի Բահրամովը, հանդես գալով «Ճանապարհ դեպի գիտության բարձրունքներ» թեմայով զեկույցով, պատմել է «ակադեմիկոս Իգրար Ալիևի բովանդակալից կենսական ճանապարհի, նրա հասած գիտական խոշոր հաջողությունների, մասնավորապես Ադրբեջանի պատմության հետազոտության մեջ նրա ձեռքբերած բացառիկ հաջողությունների մասին»։ Բահրամովի խոսքով՝ Ալիևը հեղինակել է ավելի քան 200 գիտական հոդված և 6 մենագրություն^[3]։

Քննադատություն

Ադրբեջանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, պատմական գիտությունների դոկտոր Այդըն Բալաևը իր «19-20-րդ դարերում էթնոլեզվական գործընթացները Ադրբեջանում» գրքում պնդում է, որ ադրբեջանցիների պատմության գլխավոր խեղաթյուրողը եղել է Ադրբեջանի հնագույն պատմության գիտական դպրոցի հիմնադիր, Ա. Բակիխանովի անվան Պատմության ինստիտուտի տնօրեն Իգրար Ալիևը^[4]։

Հայրենական պատմագրության մեջ «գիտական» այդ ուղղության հիմնադրի կասկածելի փառքը իրավամբ պատկանում է Իգրար Ալիևին։ Ավելի քան կես դարի ընթացքում հենց նա էր ղեկավարում ադրբեջանցիների ազգային հիշողության դեմ «խաչակրցած պատերազմը»։ Անհրաժեշտ է խոստովանել, որ այդ ժամանակահատվածում նա անձամբ ավելի մեծ հաջողությունների է հասել ադրբեջանցիների պատմության էթնոլեզվական կեղծարարությունների հարցում, քան արտասահմանում գտնվող հակաադրբեջանական կենտրոնները միասին վերցրած։ Տառապելով թյուրքատյացության ախտաբանական ձևերով՝ Ի. Ալիևը, սկսած 20-րդ դարի 40-ական թվականներից, իր բազմաթիվ աշխատություններում հանդգնությամբ, որն արժանի էր լավագույն կիրառման, քարոզում էր մի «գաղափար», համաձայն որի ադրբեջանական ժողովրդի ձևավորման գլխավոր դերում հանդես են եկել իրանալեզու և կովկասալեզու ցեղերն ու ժողովուրդները, որոնք բնակվել են հին Մարաստանում և Ատրպատականում, ինչպես նաև Աղվանքում^[5]։

Պատմաբան Ֆարիդա Մամեդովան էլ նշել է.

Փորձելով նվազեցնել, փոքրացնել, անտեսել ադրբեջանական ժողովրդի ձևավորման հարցում թյուրքալեզու ցեղերի դերը՝ Իգրար Ալիևը էթնոգենեզում նախապատվությունը տալիս է էթնիկ գործընթացներին, որոնք տեղի են ունեցել հնագույն ժամանակներում և անտիկ ժամանակաշրջանում՝ կոնկրետ նախապատվություն տալով «մար-ատրպատականական ժողովրդին»։ Ընդ որում, այդ ազգության ձևավորման մեջ քիչ չեն խոցելի, անհամոզիչ փաստերը, մասնավորապես դրա ինքնագիտակցության հարցում^[6]։

Պարգևներ

«Քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ,
Ադրբեջանական ԽՍՀ գիտությունների պատվավոր գործիչ (1979 թվական)^[1],
Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան,
«Շոխրաթ» («Պատվո») շքանշան (2002)^[1]։

Աշխատություններ

Ի. Ալիև, «Ադրբեջանի տարածքում ցեղային առաջին միությունների մասին», 1959 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, «Մարաստանի պատմություն», 1960 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, Գ. Ասլանով, «Մեր թվարկության առաջին դարում Ադրբեջանի տարածք սարմատական, մազքութական և ալանական ցեղերի ներթափանցման հարցի շուրջ», 1975 թվական, Օրջոնիկիձե,
Ի. Ալիև, «Ադրբեջանում սկյութների և սկյութական թագավորության մասին», 1979 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, Ֆ. Գադիրով, «Կաբալա», 1985 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, «Ատրպատականի պատմության ուրվագիծ», 1989 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, «Լեռնային Ղարաբաղ. պատմություն, փաստեր, իրադարձություններ», 1989 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, «Ադրբեջանի պատմություն. Հնագույն ժամանակներից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը», 1995 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, Կ. Մամեդզադե, «Ղարաբաղի աղվանական հուշարձանները», 1997 թվական, Բաքու,
Ի. Ալիև, «Ադրբեջանական ժողովրդի էթնիկ պատմության որոշ հարցերի մասին», 2002 թվական, Բաքու։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 «Алиев Играр Габиб оглу (1924 – 2004) Историк». bsu. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.
↑ «Алиев Играр Габиб оглы». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
↑ «КОНФЕРЕНЦИЯ, ПОСВЯЩЕННАЯ 80-ЛЕТНЕМУ ЮБИЛЕЮ АКАДЕМИКА ИГРАРА АЛИЕВА». https://azertag.az/ru/xeber/provedena_konferenciya_posvyashchennaya_80_letnemu_yubileyu_akademika_igrara_alieva-626382. {{cite web}}: External link in |website= (օգնություն)
↑ Играр Габиб оглы Алиев Արխիվացված է Հունվար 6, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով: // Национальная академия наук Азербайджана (сохранённая копия Արխիվացված է Հունվար 6, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով:)
↑ цитируется по: Сергей Румянцев. Первые исследования и первые специалисты: ситуация в области социальных и гуманитарных наук в постсоветском Азербайджане // Laboratorium. — 2010. — № 1. — С. 284—310. Архивировано из первоисточника 16 ապրիլի 2012.
↑ Мамедова Ф. Кавказская Албания и албаны. — "ЦИКА", 2005. — С. 165. — ISBN 9952-8073-0-9

Արտաքին հղումներ

[bsu-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 «Алиев Играр Габиб оглу (1924 – 2004) Историк». bsu. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 6-ին.

[2] «Алиев Играр Габиб оглы». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.

[3] «КОНФЕРЕНЦИЯ, ПОСВЯЩЕННАЯ 80-ЛЕТНЕМУ ЮБИЛЕЮ АКАДЕМИКА ИГРАРА АЛИЕВА». https://azertag.az/ru/xeber/provedena_konferenciya_posvyashchennaya_80_letnemu_yubileyu_akademika_igrara_alieva-626382. {{cite web}}: External link in |website= (օգնություն)

[4] Играр Габиб оглы Алиев Արխիվացված է Հունվար 6, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով: // Национальная академия наук Азербайджана (сохранённая копия Արխիվացված է Հունվար 6, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով:)

[5] цитируется по: Сергей Румянцев. Первые исследования и первые специалисты: ситуация в области социальных и гуманитарных наук в постсоветском Азербайджане // Laboratorium. — 2010. — № 1. — С. 284—310. Архивировано из первоисточника 16 ապրիլի 2012.

[6] Мамедова Ф. Кавказская Албания и албаны. — "ЦИКА", 2005. — С. 165. — ISBN 9952-8073-0-9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]