Ժիտոմիր-Բերդիչևյան գործողություն

Ժիտոմիր-Բերդիչևյան գործողութոյւն
Հայրենական մեծ պատերազմ
1943 թվականի նմուշի Տ-34 տանկերի շարասյուն, 3-րդ գվարդիական տանկային բանակ, 1944 թվականի հունվար
Թվական 24 դեկտեմբերի, 1943 – 14 հունվարի, 1944 թվական Վայր Աջափնյա Ուկրաինա Արդյունք Ռադոմիշլի, Նովոգրադ-Վոլինսկիի, Ժիտոմիրի, Բերդիչևի, Բելայա Ցերկովի ազատագրում
Հակառակորդներ
ԽՍՀՄ Չեխոսլովակիա	Երրորդ ռայխ
Հրամանատարներ
բանակի գեներալ Նիկոլայ Վատուտին	գեներալ-ֆելդմարշալ Էրիխ ֆոն Մանշտեյն
Կողմերի ուժեր
անհայտ	անհայտ

Ժիտոմիր-Բերդիչևյան գործողություն (ռուս.՝ Житомирско-Бердичевская операция, 24 դեկտեմբերի, 1943 թվական – 14 հունվարի, 1944 թվական), 1-ին ուկրաինական ճակատի զորքերի հարձակողական գործողությունը, որն իրականացվել է հակառակորդի՝ Կորսուն-Շևչենկովսկիում գտնվող խմբավորումը ոչնչացնելու նպատակով։ Եղել է աջափնյա Ուկրաինայում խորհրդային ​​զորքերի ռազմավարական հարձակման մի մասը։

1943 թվականի դեկտեմբերի 24-ին 1-ին Ուկրաինական ճակատի զորքերը (բանակի գեներալ՝ Նիկոլայ Վատուտին) սկսել են Ժիտոմիր-Բերդիչևյան գործողությունը։  Գործողության ընթացքում ջախջախվել են 4-րդ և 1-ին տանկային բանակների դիմակայող ուժերը, ազատագրվել են Ռադոմիշլը, Նովոգրադ-Վոլինսկին, Ժիտոմիրը, Բերդիչևը, Բելայա Ցերկովը, մինչև հունվարի 14-ն 1-ին Ուկրաինական ճակատի զորքերը 80-ից 120 կմ առաջ են շարժվել դեպի արևմուտք և հարավ-արևմուտք՝ հյուսիս-արևմուտքից շրջառելով հակառակորդի Կորսուն-Շևչենկովսկիի խմբավորումը։ Բելայա Ցերկովի տարածքում խորհրդային զորքերի հետ մարտնչել է Չեխոսլովակիայի 1-ին առանձին բրիգադը՝ Լյուդվիգ Սվոբոդայի հրամանատարությամբ։ Գերմանական հրամանատարությունը պաշտպանությունում առաջացած ճեղքերը փակելու համար ստիպված է եղել այդ ուղղությամբ ներգրավել 12 դիվիզիա պահեստազորից և խորհրդային-գերմանական ճակատի այլ հատվածներից։

Արդյունք

1-ին Ուկրաինական ճակատի Ժիտոմիրս-Բերդիչևյան գործողության (բանակի գեներալ Նիկոլայ Ֆեոդորովիչ Վատուտին) և 2-րդ Ուկրաինական ճակատի Կիրովոգրադյան գործողության (բանակի գեներալ Իվան Ստեպանովիչ Կոնև) արդյունքում ձևավորվել է խորը ելուստ, որը պաշտպանում էր հակառակորդի խոշոր խմբավորումը, որը ներառում էր 9 հետևակային, 1 տանկային դիվիզիա և մոտոհրաձգային բրիգադ՝ «Հարավ» բանակների խմբի 1-ին և 8-րդ բանակների (գեներալ-ֆելդմարշալ Էրիխ ֆոն Մանշտեյն) կազմից ուժեղացման բազմաթիվ միջոցներով։ Խորհրդային տվյալների համաձայն՝ ոչնչացվել է 100 հազար նացիստ, իսկ ևս 7 հազարը գերեվարվել է։

Հետաքրքիր փաստ

Ժիտոմիրո-Բերդիչևյան գործողության անցկացման համար 1-ին Ուկրաինական ճակատի հրամանատար Նիկոլայ Վատուտինը չի պարգևատրվել Ժիտոմիր քաղաքը երկու անգամ թշնամուն հանձնելու պատճառով։ Նրա բանակի հրամանատարներ ու շտաբի պետեր՝ գեներալ-լեյտենանտ Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Բոգոլյուբովը, գեներալ-լեյտենանտ Իվան Սեմյոնովիչ Վարեննիկով, գեներալ-գնդապետ Անդրեյ Անտոնովիչ Գրեչկոն, գեներալ-լեյտենանտ Ֆիլիպ Ֆեդոսեևիչ Ժմաչենկոն, տանկային զորքերի գեներալ-լեյտենանտ Միխայիլ Եֆիմովիչ Կատուկովը, ավիացիայի գեներալ-լեյտենանտ Ստեպան Ակիմովիչ Կրասովսկին, գեներալ-գնդապետ Կոնստանտին Նիկոլաևիչ Լեսելիձեն, գեներալ-գնդապետ Կիրիլ Սեմյոնովիչ Մոսկալենկոն, գեներալ-լեյտենանտ Նիկոլայ Պավլովիչ Պուխովը, գեներալ-լեյտենանտ Իվան Դանիլովիչ Չեռնյախովսկին պարգևատրվել են Բոգդան Խմելնիցկու 1-ին աստիճանի շքանշանով։

Գրականություն

• История Украинской ССР, т. 1, К., 1969.
• История Великой Отечественной войны Советского Союза. 1941—1945, т. 4, М., 1962.
• Василевский А. М., Дело всей жизни, М., 1973.
• Грылев А. Н., Днепр — Карпаты — Крым, М., 1970.
• Авторский коллектив: М. И. Повалий (руководитель), Ю. В. Плотников (заместитель руководителя), И. М. Ананьев, А. В. Басов, В. А. Голиков, Е. П. Елисеев, А. Н. Копенкин, В. А. Марамзин, А. П. Марфин, С. С. Пахомов, В. Б. Сеоев, П. Ф. Шкорубский, Н. И. Яковлев. В подготовке книги принимал участие М. Х. Калашник. Восемнадцатая в сражениях за Родину: Боевой путь 18-й армии. — М.: Воениздат, 1982. — 528 с., ил.

Արտաքին հղումներ

• Соединения красной армии освобождавшие Житомир
• Якубовский И. И. Земля в огне. — М., Воениздат, 1975. Глава четвёртая. Снова на Житомир
• 1-я чехословацкая отдельная бригада (1943—1944)
• Грылев А. Н. Днепр—Карпаты—Крым. — М.: Наука, 1970. Глава 2. Часть1. Житомир-Бердичев
• Москаленко К. С. На Юго-Западном направлении. 1943—1945. Воспоминания командарма. Книга II. — М.: Наука, 1973. Глава VII. Житомирско-Бердичевская наступательная операция