Ժայռային դրախտապան
| Ժայռային դրախտապան | |
 Ժայռային դրախտապան | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Կենդանիներ (Animalia) |
| Տիպ/Բաժին | Քորդավորներ (Chordata) |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Թռչուններ (Aves) |
| Կարգ | Ճնճղուկազգիներ (Passeriformes) |
| Ընտանիք | Դրախտապաններ (Emberizidae) |
| Ցեղ | Emberiza |
| Տեսակ | Ժայռային դրախտապան (E. buchanani) |
| Միջազգային անվանում | |
| Emberiza buchanani | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ | |
Ժայռային դրախտապան (լատ.՝ Emberiza buchanani), դրախտապանների ընտանիքին պատկանող, բնադրող-չվող, հազվագյուտ թռչուն է, որը գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։
Արտաքին կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարմնի երկարությունը 15-16 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 24-27 սմ։ Հասուն արուի գլուխը կապույտ-մոխրագույն է, ակնօղակը՝ բաց դեղնավուն-սպիտակ, կոկորդը և բեղերը՝ դեղնավուն։
Մարմինը ներքևից բաց դարչնագույն-նարնջագույն է՝ ավելի բաց գույնի խայտերով։ Էգն ավելի խամրած է՝ թույլ խայտերով։ Երիտասարդը դարչնագույն-մոխրագույն է, մարմինը վերևից՝ մանր խայտերով, բեղերը և կոկորդը սպիտակավուն են։ Ծարավը հագեցնելու և լոգանք ընդունելու համար հաճախ թռչում է դեպի աղբյուրները։ Բնակվում է չոր, քարքարոտ լեռնալանջերին։
Սննդառություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սնվում է սերմերով, որոշ անողնաշարավորներով։
Չու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գարնանային վերադարձը՝ ապրիլի երրորդ տասնօրյակ-մայիս ամսվա ընթացքում։ Արուների երգը լսվում է, և հարսանեկան զույգերը ձևավորվում են մինչև հուլիսի առաջին օրերը։ Ձվադրման պատրաստ բները հայտնվում են մայիսի երկրորդ կեսից հունիսի վերջը։ Բույնը գավաթաձև է (տրամագիծը՝ 115 մմ), նոսր, չոր բույսերից, բնադրում է գետնին։ Ձվերը բներում հայտնվում են բնադրման հաջորդ օրը։
Բազմացում և զարգացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դնում է 20 մմ տրամագծով, սպիտակ՝ դարչնագույն ու սև պտերով 5-6 ձու։ Հունիսի առաջին կեսին թխսակալողներին զուգահեռ հայտնվում են նորելուկ ձագեր (1 ժ ընթացքում էգը կարող է ձվերը թխսակալել 3 անգամ՝ 10-15/7 մեկ)։ Ձագերը բնից դուրս են գալիս 8-11 օրականում։ Ձագերին կերակրում է մայրը (10-ժամյա դիտարկումների ընթացքում էգը ձագերին կերակրել է 29 անգամ, արուն՝ 6)։ Վարժ թռչող և ինքնուրույն կերակրվող երիտասարդ թռչունները գրանցվել են հուլիսի վերջին։
Կիսաանապատների յուրացման հետևանքով տարածման շրջանները խիստ կրճատվել են։
Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեսակը տարածված է Անդրկովկասից և Թուրքիայից մինչև Իրան և Թուրքմենիայի հարակից շրջաններ։ Հանդիպում է Հայաստանի հարավարևելյան շրջանների կիսաանապատային տեղանքներում, ինչպես նաև Արագածի և Փամբակի լեռնաշղթայի հարավային լանջերին` մինչև ծովի մակարդակից 1900 մ բարձրություններ։
Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում ընդգրկված է որպես խոցելի տեսակ։
Թվաքանակը և դրա փոփոխման միտումները սակավաթիվ է։ Թվաքանակի արդի վիճակը գնահատելու համար տվյալները բավարար չեն։ Հարմար բիոտոպերում հանդիպումների հաճախականությունը բավականին բարձր է։
Վտանգման հիմնական գործոններից է կիսաանապատային ապրելավայրերի յուրացումը տնտեսական նպատակներով։
Բնադրավայրերի մի մասը գտնվում է «Խոսրովի անտառ» արգելոցի տարածքում[1]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Հայաստանի Կարմիր գիրք։ Երևան: Հայաստանի բնապահպանության նախարարություն։ 2010։ ISBN 978-99941-2-420-6
| ||||||
