Թվային օբյեկտի իդենտիֆիկատոր
Թվային օբյեկտի իդենտիֆիկատոր կամ Թվային օբյեկտի նույնացուցիչը (DOI) մշտական նույնացուցիչ է, որն օգտագործվում է տարբեր օբյեկտներ եզակիորեն նույնացնելու համար, ստանդարտացված Ստանդարտացման միջազգային կազմակերպության (ISO) կողմից[1]: DOI-երը Handle System-ի իրականացման տարբերակն են[2][3], դրանք նաև տեղավորվում են URI համակարգի (Միասնական ռեսուրսի նույնականացուցիչ) մեջ։ Դրանք լայնորեն օգտագործվում են ակադեմիական, մասնագիտական և պետական տեղեկատվությունը նույնացնելու համար, ինչպիսիք են գիտական հոդվածները, հետազոտական զեկույցները, տվյալների հավաքածուները և պաշտոնական հրապարակումները։
DOI-ի նպատակն է ուղղորդելը տեղեկատվական օբյեկտին, որին վերաբերում է DOI-ն։ Սա կատարվում է DOI-ն կապելով օբյեկտի մասին մետատվյալներին, օրինակ՝ այն URL-ին, որտեղ օբյեկտը գտնվում է։ Այսպիսով, լինելով գործնական և թոխգործելի, DOI-ն տարբերվում է ISBN-ներից կամ ISRC-ներից, որոնք միայն նույնացուցիչներ են։
Փաստաթղթի DOI-ն մնում է հաստատուն ամբողջ կյանքի ընթացքում, մինչդեռ դրա գտնվելու վայրը և այլ մետատվյալներ կարող են փոխվել։ Առցանց փաստաթղթին DOI-ով հղում անելը պետք է ապահովի ավելի կայուն կապ, քան ուղղակիորեն URL-ով։ Սակայն եթե URL-ը փոխվի, հրատարակիչը պետք է թարմացնի DOI-ի մետատվյալները՝ պահպանելու հղումը[4][5][6]: Հրատարակչի պարտականությունն է թարմացնել DOI տվյալների բազան։ Եթե նրանք դա չեն կատարում, DOI-ն տանում է դեպի մեռած հղում, ինչը DOI-ն դարձնում է անօգուտ[7]:
DOI համակարգի մշակողն ու ադմինիստրատորը Միջազգային DOI հիմնադրամն է (IDF), որը այն ներկայացրել է 2000 թվականին[8]: Կազմակերպությունները, որոնք համապատասխանում են DOI համակարգի պայմանագրային պարտավորություններին և պատրաստ են վճարել՝ դառնալու համակարգի անդամ, կարող են հատկացնել DOI-ներ[9]: DOI-երի կուտակային քանակը ժամանակի ընթացքում էքսպոնենցիալ աճել է՝ 2011-ի 50 միլիոն գրանցումներից մինչև 2025-ի 391 միլիոն[10]: Գրանցվող կազմակերպությունների («անդամների») քանակն նույնպես աճել է՝ 2011-ի 4000-ից մինչև 2013-ի 9500, սակայն համակարգի դաշնային բնույթի պատճառով այսօր անդամների ճշգրիտ թիվը հստակ չէ[11] Նույնիսկ կեղծ գրանցումներ են հայտնվել։[12]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «ISO 26324:2012(en), Տեղեկատվություն և փաստաթղթեր – Թվային օբյեկտի նույնացուցիչ համակարգ». ISO. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
- ↑ «The Handle System». Handle.Net Registry. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 7-ին.
- ↑ «Resources (including Factsheets)». DOI. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
- ↑ Witten, Ian H.; Bainbridge, David & Nichols, David M. (2010). How to Build a Digital Library (անգլերեն) (2nd ed.). Morgan Kaufmann. էջեր 352–253. ISBN 978-0-12-374857-7.
- ↑ Langston, Marc; Tyler, James (2004). «Linking to Journal Articles in an Online Teaching Environment: The Persistent Link, DOI, and OpenURL». The Internet and Higher Education (անգլերեն). 7 (1): 51–58. doi:10.1016/j.iheduc.2003.11.004.
- ↑ «How the "Digital Object Identifier" Works». BusinessWeek (անգլերեն). 2001 թ․ հուլիսի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 20-ին. «Assuming the publishers do their job of maintaining the databases, these centralized references, unlike current web links, should never become outdated or broken»
- ↑ Liu, Jia (2021). «Digital Object Identifier (DOI) Under the Context of Research Data Librarianship». Journal of eScience Librarianship. 10 (2) e1180. doi:10.7191/jeslib.2021.1180.
- ↑ Paskin, Norman (2010), «Digital Object Identifier (DOI) System», Encyclopedia of Library and Information Sciences (3rd ed.), Taylor and Francis, էջեր 1586–1592
- ↑ Davidson, Lloyd A.; Douglas, Kimberly (1998 թ․ դեկտեմբեր). «Digital Object Identifiers: Promise and problems for scholarly publishing». Journal of Electronic Publishing. 4 (2). doi:10.3998/3336451.0004.203.
- ↑ «What is a DOI?». DOI Foundation. Վերցված է 2025 թ․ փետրվարի 6-ին.
- ↑ «Who are the Members & Users?». DOI. Վերցված է 2025 թ․ փետրվարի 6-ին. «DOI News, April 2011: 1. DOI System exceeds 50 million assigned identifiers». DOI. 2011 թ․ ապրիլի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 3-ին.
- ↑ «Important Alerts». DOI.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- DOI միջազգային հիմնադրամ
- CrossRef, Պաշտոնական DOI® հղումների գրանցման գործակալություն
- Նորման Պասկին (2010). «Թվային Օբյեկտի Իդենտիֆիկատոր (DOI®) համակարգը» (PDF). Գրադարանների և տեղեկատվական գիտությունների հանրագիտարան. Թեյլոր և Ֆրենսիս Գրուպ. doi:10.1081/E-ELIS3-120044418.
- Հոդվածների իդենտիֆիկատորներ
|
Սա անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ Այս նշումը հարկավոր է փոխարինել համապատասխան թեմատիկ նշումով։ |