Թոփրախ կալե

Թոփրախ կալե (Թոփրակկալե) , գյուղ Արևմտյան Հայաստանում, Էրզրումի վիլայեթի Սպերի գավառակում։ Գտնվում էր Սպեր քաղաքի մոտ, Ճորոխ գետի ձախ ափին։

Պատմամշակութային կառույցներ

Գյուղն ուներ Թոփրախ կալե անունով հին ավերակ բերդ։ Հիմնադրվել և ծաղկել է Ռուսա Ա թագավորի օրոք (մ.թ.ա. մոտ 735-714թթ.):

1870-ական թթ. Թոփրակկալեից զգալի նյութեր է հավաքել Սեդրակ Տևկանցը (հավաքածուն հետագայում վաճառել է եվրոպական թանգարաններին)։ 1879թ. Թոփրակկալեն պեղել և հետազոտել են ամերիկացի միսիոներ Դ. Ռայնոլդսը և անգլիական փոխդեսպան Է. Կլեյտոնը, 1880թ. ամերիկացի Հ. Ռասսամը։ Հիմնականում ուշադրությունը կենտրոնացվել է այն ժամանակ դեռևս լավ պահպանված տաճարի վրա։ 1898-99թթ. Թոփրակկալեն պեղել է Կ. Ֆ. Լեհման-Հաուպտի և Վ. Բելքի ղեկավարած գերմանական արշավախումբը, 1916թ.՝ Հ.Օրբելին և Ն. Մառը, իսկ 1938թ.`ամերիկյան արշավախումբը։

Բացվել են գունավոր քարերով, շախմատաձև շարված տաճարի պատերը, ներսում՝ զոհարան։ Հայտնաբերվել են առյուծների, ցուլերի պատկերներով զարդարված և սեպագրված դեկորատիվ վահաններ, կահույքի քանդակազարդ մասեր, խճանկարների բեկորներ, կարմրափայլ ու նկարազարդ խեցեղեն, պալատականների կազմը ներկայացնող արձանագրություն, աստծո և քրմի փղոսկրե արձանիկներ ոսկե թաս, մեդալիոն, արծաթե և բրոնզե այլ զարդեր, զենքեր, կնքադրոշմներ, քանդակազարդ կապարճներ, երկաթե և բրոնզե գործիքներ (արորի և գութանի խոփեր, մանգաղներ, եղաններ և այլն), գործվածքի (նաև՝ մետաքսե) մնացորդներ, գահի մասեր  կազմող թևավոր ցուլերի բրոնզե արձանիկներ, հողի մեջ  թաղված 20-25 խոշոր կարասներվ գինու մառան և այլն։

Գտնված նյութերը պահվում են հիմնականում Բրիտանական և Բեռլինի թանգարանններում, մասամբ` Սանկտ Պետերբուրգի Էրմիտաժում։

Տես նաև

• Էրզրումի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր

Աղբյուրներ

• «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն
• Արեւմտահայաստանի եւ Արեւմտահայութեան Հարցերու Ուսումնասիրութեան Կեդրոն