Թուրքիայի բնակչություն

Թուրք կանայք և դպրոցականը Ստամբուլից, 1873 թվական

Թուրքիայի ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով 2015 թվականի դրությամբ երկրի բնակչությունը կազմում է 77 695 904 մարդ^[1]։

Էթնիկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թուրքիան բազմազգ պետություն է։ Երկրում բնակվում է մոտ 77 միլիոն մարդ, որոնցից՝

1)^[2]^[3]^[4].

№	Ազգություն	Այդ թվում	Բնակչություն	% այսքանից այնքան բնակչություն
1	թուրքեր		50 000 000 — 60 000 000	64-77%
2	քրդեր		6 000 000—11 000 000	8-14%
3	ղրիմի թաթարներ^[5]		500 000 - 5 000 000	0,6-6%
4	զազա		500 000—800 000-ից մինչև 2 500 000
5	արաբներ		870 000—2 000 000
6	զիգի		40 000—2 000 000	0,05-5%
7	չերքեզներ	(700 000—1 000 000)	1 500 000	1,5%
8	չվենեբուրի		1 000 000
9	ալբանացիներ		1 000 000
10	ադրբեջանցիներ		800 000
11	գնչուներ		700 000
12	պոմակներ		600 000
13	թուրքմեններ		500 000
14	լազեր		350 000
15	աբխազներ		300 000
16	հայեր		200 000
17	թաթարներ		130 000
18	չեչեններ		101 000
19	ինգուշներ		70 000
20	կարաչայներ		70 000
21	օսեր		60 000
22	ավարներ		53 000
23	գերմանացիներ		50 000
24	ուզբեկներ		50 000
25	ույղուրներ		42 000
26	բոսնիացիներ		30 000
27	ղազախներ		20 000
28	հրեաներ		20 000
29	կումիկներ		20 000
30	աբազներ		20 000
31	ասորիներ		17 000
32	ղրղզներ		10 000
33	աֆրոթուրքեր		5 000
34	հույներ		4 000
35	լեզգիներ		3 000

2) թուրքեր (70—80 %),

քրդեր (18 %),

այլ ազգեր (8 %) —

ալբանացիներ (1—1,5 մլն.),

բոսնիաներ (1 մլն.),

ադրբեջանցիներ (800 հզ.),

արաբներ (800 հզ.),

գնչուներ (0,5—1,5 մլն.),

զազաներ (0,5—1 լմն.),

լազեր (350 հզ.),

չերքեզներ (300 հզ.),

հայեր (76—200 հզ.),

հույներ և այլք^[6]։

Տարի	Բնակչություն
մ.թ.ա. 1000	2 500 000
1	9 000 000
150	14 000 000
400	18 000 000
1000	9 500 000
1500	6 000 000
1800	9 000 000
1900	11 900 000
1983	47 279 000
2000	64 729 000
2010	73 723 000
2015	77 695 904
2050(կանխատեսում)	108 000 000
2100(կանխատեսում)	75 500 000

Պետք է նկատել, որ թուրքերի ինքնանվանում մինչև 1923 թվականին Թուրքական հանրապետության հռչակումը եղել է օսմաններ։ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքը առաջարկեց վերցնել «թուրք» անվանումը, քանի որ մինչև կայսրության ձևավորումը ազգությունը կոչվել է թուրք։ Այսպես օսմանները դարձան թուրքեր, իսկ Օսմանյան կայսրությունը Թուրքական հանրապետություն։ Սկսցվեց թուրք էթնոսի ինքավերականգնման գործընթացը։ Երկրի բոլոր քաղաքացիները հայտարարվեցին թուրքեր, իսկ դպրոցներում որպես մայրենի լեզու սկսեց դասավանդվել թուրքերենը։

1844 թվականի մարդահամարի տվյալներով երկրում բնակվում էր 10 միլիոն մարդ, որից 5 միլիոնը (50 %)-ը քրիստոնյաներ, այդ թվում՝ 2,4 միլիոն (24 %) հայեր, 2 միլիոն (20 %) հույներ, 600 հզ (6 %) ասորիներ այլ քրիստոնյա ազգեր։

Ժամանակակից Թուրքիայում հայերը, հույները և ասորիները կազմում են երկրի բնակչության 1 %-ից էլ քիչ թվաքանակ։ Թուրքիայի Սահմանադրության 66-րդ հոդվածը բոլոր քաղաքացիներին հռչակում է որպես թուրք։ Երկրի պետական լեզուն թուրքերենն է։ Լոզանի պայմանագրով առանձնացվեց երեք էթնիկ փոքրամասնություններ, որոնց իրավունքները պետք է պաշտպանվեին՝ հայերի, հույների և հրեաների^[7]։ Շատ տարիների ընթացքում իրենց ինքնորոշման պայքարն են մղում նաև քրդերը։

Կրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչության ճնշող մեծամասնությունը՝ մոտ 99 % մուսուլմաններ են (սուննիներ, ալավիներ, շիաներ)։

Ժողովրդագրական ցուցանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորև, եթե այլ հղում չկա, ներկայացված են Թուրքիայի ազգային վիճակագրական ծառայության տրամադրած տվյալները 2013 թվականի դրությամբ^[1]։

Բնակչություն — 77 695 904 մարդ ▲

Կյանքի սպասելի տևողություն (տարեկան)։
Ընդհանուր — 76,9 ▲
Տղամարդիկ — 74,7 ▲
Կանայք — 79,2 ▲

Ծնելիության ընդհանուր տոկոս — 16,9 1000 մարդու տվյալներով ▼

մահացելիության ընդհանուր տոկոս (2014 թվական) — 6,12 1000 մարդու տվյալներով ^[8]

Ծնելիության զանգվածային տոկոս — 2,07 ▼

Ծնելիության ընդհանուր տոկոսը տարբեր է տարբեր շրջաններում։ Օրինակ, արևմուտքում՝ Մարմարածովյան տարածաշրջանում այն կազմում է 1,55 (մոտ է հարևան Բուլղարիայի և Հունաստանի տվյալներին), իսկ Արևելյան Անատոլիայում, որը հիմնականում քրդաբնակ է, յան կազմում է 3,42 (մոտ է հարևան Սիրիայի տվյալներին)^[9]։

Երեխաների մահացելիության տոկոս՝ 11,4 1000 մարդու տվյալներով ▼

Տարիքային խմբեր
0 — 14 տարեկան՝ 24,5 % ▼
15 — 65 տարեկան՝ 67,8 % ▲
65 տարեկանից բարձր՝ 7,7 % ▲

Միջին տարիք՝ 30,4 տարեկան ▲

Բնակչության աճ՝ 1,16 % ▼

Քաղաքային բնակչություն — 71,5 %^[8] ▲
Ուրբանիզացիայի տարեկան տոկոս՝ 2,4 % (2010—2015 թվականներ)^[8]

Բնակչության տեղաշարժը ըստ հնգամյակների (ՄԱԿ-ի գնահատական)^[10][խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շրջան	Ծնվածների ընդհանուր թվաքանակ	Մահացածների ընդհանուր թվաքանակ	Իրական աճը	Ծնելիության ընդհանուր տոկոսը 1000 մարդու կտրվածքով	Մահացելիության ընդհանուր տոկոսը 1000 մարդու կտրվածքով	Իրական աճը 1000 մարդու կտրվածքով	Ծնելիության զանգվածային տոկոսը	Երիտասարդ տարիքում մահվան տոկոսը
1950-1955	1 108 000	431 000	677 000	48.4	18.8	29.6	6.30	167.4
1955-1960	1 237 000	485 000	752 000	46.9	18.4	28.5	6.15	163.9
1960-1965	1 328 000	529 000	799 000	44.3	17.6	26.7	6.05	160.5
1965-1970	1 355 000	562 000	792 000	40.3	16.7	23.6	5.70	156.9
1970-1975	1 451 000	564 000	887 000	38.7	15.0	23.7	5.30	141.3
1975-1980	1 523 000	545 000	977 000	36.4	13.0	23.4	4.72	119.4
1980-1985	1 579 000	505 000	1 074 000	33.8	10.8	23.0	4.15	96.7
1985-1990	1 433 000	457 000	976 000	27.7	8.8	18.9	3.28	78.0
1990-1995	1 419 000	432 000	987 000	25.1	7.7	17.4	2.90	63.0
1995-2000	1 382 000	399 000	983 000	22.6	6.5	16.1	2.57	45.5
2000-2005	1 296 000	373 000	923 000	19.7	5.7	14.0	2.23	31.4
2005-2010	1 316 000	384 000	932 000	18.7	5.5	13.2	2.15	24.0

Բնակչության տեղաշարժերը ըստ տարեթվերի համաձայն Turkstat-ի տվյալների^[1][խմբագրել | խմբագրել կոդը]

	Բնակչության թվաքանակը հունվարի 1-ի տվյալներով	Ծնվածների թվաքանակը	Մահացածների թվաքանակը	Իրական աճ	Ծնելիության ընդհանուր տոկոսը 1000 մարդու կտրվածքով	Մահացելիության ընդհանուր տոկոսը 1000 մարդու կտրվածքով	Իրական աճը 1000 մարդու կտրվածքով	Ծնելիության զանգվածային տոկոսը
2001		1 323 195			20.3			2.37
2002		1 229 417			18.6			2.17
2003		1 198 763			17.9			2.09
2004		1 222 242			18.0			2.11
2005		1 243 513			18.1			2.12
2006		1 254 157			18.1			2.12
2007		1 287 784			18.3			2.16
2008	70 586 256	1 292 839			18.2			2.15
2009	71 517 100	1 261 299	368 390	892 909	17.5	5.1	12.4	2.08
2010	72 561 312	1 253 309	365 190	888 119	17.2	5.0	12.2	2.05
2011	73 722 988	1 241 412	375 367	861 805	16.8	5.1	11.7	2.02
2012	74 724 269	1 286 828	376 000	910 828	17.1	5.0	12.1	2.09
2013	75 627 384	1 283 062	372 094	910 968	16.9	4.9	12.0	2.07
2014	76 667 864