Թիրախային բուժում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հիվանդները և նրանց հիվանդությունները պրոֆիլավորվում են, կոնկրետ դեպքի համար բուժման ամենաէֆեկտիվ տարբերակը նույնականացնելու նպատակով:

Թիրախային բուժում կամ մոլեկուլյար թիրախային թերապիա, քաղցկեղի դեղորայքային բուժման (ֆարմակոթերապիա) գլխավոր ուղղություններից մեկը, այդ ուղղություններից են նաև հորմոնալ թերապիան և ցիտոտոքսիկ քիմիոթերապիան։ Որպես մոլեկուլյար բժշկության ձև, թիրախային թերապիան արգելակում է քաղցկեղային բջիջների աճը, քաղցկեղածնության և ուռուցքի աճի համար անհրաժեշտ յուրահատուկ թիրախային մոլեկուլները պաշարելով[1], բոլոր արագ բաժանվող բջիջների աճը խանգարելու փոխարեն (ավանդական քիմիոթերապիայով)։ Քանի որ թիրախային բուժման պրեպարատների մեծ մասը կենսադեղագործական պրեպարատներ են, կենսաբանական թերապիան հաճախ օգտագործվում է, որպես թիրախային թերապիա տերմինի հոմանիշ, երբ գործածվում է քաղցկեղի բուժման մասին խոսելիս (և այսպիսով տարբերվում է քիմիոթերապիայից և ցիտոտոքսիկ թերապիայից)։ Չնայած մոտեցումները հնարավոր է համադրել՝ հակամարմին-դեղ կոնյուգատները միավորում են կենսաբանական և ցիտոտոքսիկ մեխանիզմները մեկ միասնական՝ թիրախային թերապիայի մեջ։

Թիրախային թիրապիայի մեկ այլ ձև ներառում է նանոճարտարագիտական ֆերմենտների օգտագործում, որոնք կապվելով քաղցկեղային բջիջներին, ստիպում են որ ակտիվանան բնական բջջային դեգրադացիայի պրոցեսները, որոնք հանգեցնելով քաղցկեղային բջիջների մարսմանը, հեռացնում են դրանք օրգանիզմից։

Թիրախային թերապիաները սպասելիորեն ավելի էֆեկտիվ են և անվտանգ նորմալ բջիջների համար բուժման ավելի հին ձևերի հետ համեմատած։ Թիրախային թերապիայի բազմաթիվ ձևեր իմունոթերապիայի օրինաներ են (թերապևտիկ նպատակներով իմուն մեխանիզմների օգտագործում), որոնք զարգանում են քաղցկեղային իմունոլոգիայի շրջանակներում։ Ինչպես իմունոմոդուլյատորները, վերջիններս կենսաբանական պատասխանը փոփոխության ենթարկող միջոցներ են։

Թիրախային թերապիային ամենահաջողակ ձևերը ներառում են այնպիսի քիմիական նյութերի ենթախումբ, որոնք թիրախավորում են սպիտակուց կամ ֆերմենտ, որը գենետիկական վնասման կրողն է, որը յուրահատուկ է տվյալ քաղցկեղի համար և բացակայում է նորմալ հյուսվածքներում։ Մոլեկուլյար թիրախային ամենահաջողված թերապևտիկ միջոցներից մեկը Գլիվեկն է, որը կինազայի ինհիբիտոր է և քրոնիկ միելոիդ լեյկեմիայի ժամանակ քաղցկեղածնության ուժեղ խթանիչ հանդիսացող օնկոձուլման սպիտակուց BCR-Abl-ի հանդեպ բացարձակ աֆինությամբ է օժտված։ Չնայած այն օգտագործվում է նաև այլ ցուցումներով, սակայն Գլիվեկը ամենաէֆեկտիվ կերով թիրախավորում է BCR-Abl-ը։ Մոլեկուլյար թիրախային թերապայի այլ օրինակները ներառում են մուտացված օնկոգոնների թիրախավորումը, ներառյալ PLX27892-ի կողմից մելանոմայի մուտանտ B-raf-ի թիրախավորումը։

Գոյություն ունեն թիրախային թերապիաներ թոքի քաղցկեղի, կոլոռեկտալ քաղցկեղի, գլխի և պարանոցի քաղցկեղի, կրծքագեղձի քաղցկեղի, բազմակի միելոմայի, շագանակագեղձի քաղցկեղի, մելանոմայի և այլ քաղցկեղների դեմ[2][3]։

Կենսամարկերները սովորաբար անհրաժեշտ են ընտրելու համար այն հիվանդների, ովքեր հավանաբար կպատասխանեն իրականացվող թիրախային բուժմանը[4]։

Համա-թիրախային բուժումը ներառում է մեկ կամ ավելի թիրապևտիկ միջոցների օգտագործում, որոնք բազմաթիվ թիրախների վրա են ազդում[5], օրինակ՝ PI3K-ը կամ MEK-ը, փորձելով սիներգիստական պատասխան ստանա[3] լ և կանխելով դեղորայքակայունության առաջացումը[6][7]։

Վերջնական հետազոտությունները, որոնք ցույց են տվել, որ թիրախային թերապիան վերափոխում է քաղցկեղային բջիջների չարորակ ֆենոտիպը, ներառել են Her2/neu վերափոխված բջիջների վրա ազդեցությունը in vitro և in vivo Գրինսի լաբորատորիայում և հաշվետվության ձևով ներկայացվել են 1985-ից սկսած[8]։

Որոշները կասկածի տակ են դրել տերմինի կոռեկտությունը, նշելով որ թիրախային տերմինի հետ կապված դեղամիջոցները բավականաչափ յուրահատուկ չեն այդպես կոչվելու համար[9]։ Ուստի «թիրախային թերապիա» տերմինը ժամանակ առ ժամանակ չակերտների մեջ է ներառվում։ Թիրախային թերապիաները նաև կարող են նկարագրվել որպես «քիմիոթերապիա» կամ «ոչ տոքսիկ քիմիոթերապիա», քանի որ «քիմիոթերապիա» եզրույթը զուտ նշանակում է «քիմիական դեղամիջոցներով բուժում»[10]։ Բայց սովորական բժշկական և ընդհանուր կիրառությունների շրջանակում «քիմիոթերապիա» տերմինը հիմնականում օգտագործվում է հատուկ «ավանդական» ցիտոտոքսիկ քիմիոթերապիայի իմաստով։

Տիպեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիրախային թերապիայի հիմնական կատեգորիաներն այժմ փոքր մոլեկուլներն են և մոնոկլոնալ հակամարմինները:

Փոքր մոլեկուլներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իմատինիբի ազդեղության մեխանիզմ:

Շատերը թիրոզին-կինազի ինհիբիտորներ են.

Փոքր մոլեկուլների դեղային կոնյուգատներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Վինտաֆոլիդը փոքր մոլեկուլի դեղային կոնյուգատ է, որը կազմված է ֆոլատի ընկալիչը թիրախավորող փոքր մոլեկուլից։ Այժմ այն կլինիկական հետազոտություններ է անցնում պլատին-ռեզիստենտ ձվարանների քաղցկեղի համար (PROCEED հետազոտություն) և մեկ այլ հետազոտության կլինիկական փորձարկումների երկրորդ փուլում է (TARGET trial) թոքի ոչ մանրաբջջային քաղցկեղի համար[21]։

Սերին/թրեոնին կինազի ինհիբիտորներ (փոքր մոլեկուլներ)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոնոկլոնալ հակամարմիններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի քանիսը այժմ զարգացման փուլում են և որոշները լիցենզավորվել են Սննդի և Դեղերի Վերահսկման Վարչության և Եվրոպական Կոմիտեի կողմից։ Լիցենզավորված մոնոկլոնալ հակամարմինների օրինակները ներառում են.

Բազմաթիվ հակամարմին-դեղ կոնյուգատներ են ստեղծվում։ Տես նաև ADEPT (հակամարմին-ուղղորդված-ֆերմենտ նախադեղային թեարպիա)։

Զարգացում և ապագա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ի Քաղցկեղի Ազգային Ինստիտուտի Մոլեկուլյար Թիրախների Զարգացման Ծրագիրը (MTDP) նպատակ է դրել նույնականացնելու և գնահատելու մոլեկուլյար թիրախները, որոնք կարող են դեղամիջոցների ստեղծման թիրախներ լինել։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Definition of targeted therapy - NCI Dictionary of Cancer Terms» 
  2. ↑ «Targeted Cancer Therapies»։ National Cancer Institute 
  3. ↑ 3,0 3,1 Heavey Susan, O'Byrne Kenneth J., Gately Kathy (April 2014)։ «Strategies for co-targeting the PI3K/AKT/mTOR pathway in NSCLC»։ Cancer Treatment Reviews 40 (3): 445–456։ ISSN 1532-1967։ PMID 24055012։ doi:10.1016/j.ctrv.2013.08.006 
  4. ↑ Syn Nicholas Li-Xun, Yong Wei-Peng, Goh Boon-Cher, Lee Soo-Chin (2016-08-01)։ «Evolving landscape of tumor molecular profiling for personalized cancer therapy: a comprehensive review»։ Expert Opinion on Drug Metabolism & Toxicology 12 (8): 911–922։ ISSN 1744-7607։ PMID 27249175։ doi:10.1080/17425255.2016.1196187 
  5. ↑ Heavey Susan, Cuffe Sinead, Finn Stephen, Young Vincent, Ryan Ronan, Nicholson Siobhan, Leonard Niamh, McVeigh Niall, Barr Martin, O'Byrne Kenneth, Gately Kathy (2016-11-29)։ «In pursuit of synergy: An investigation of the PI3K/mTOR/MEK co-targeted inhibition strategy in NSCLC»։ Oncotarget 7 (48): 79526–79543։ ISSN 1949-2553։ PMC 5346733 ։ PMID 27765909։ doi:10.18632/oncotarget.12755 
  6. ↑ Heavey Susan, Dowling Paul, Moore Gillian, Barr Martin P., Kelly Niamh, Maher Stephen G., Cuffe Sinead, Finn Stephen P., O'Byrne Kenneth J., Gately Kathy (հունվարի 26, 2018)։ «Development and characterisation of a panel of phosphatidylinositide 3-kinase - mammalian target of rapamycin inhibitor resistant lung cancer cell lines»։ Scientific Reports 8 (1): 1652։ ISSN 2045-2322։ PMC 5786033 ։ PMID 29374181։ doi:10.1038/s41598-018-19688-1 
  7. ↑ Heavey Susan, Godwin Peter, Baird Anne-Marie, Barr Martin P., Umezawa Kazuo, Cuffe Sinéad, Finn Stephen P., O'Byrne Kenneth J., Gately Kathy (October 2014)։ «Strategic targeting of the PI3K-NFκB axis in cisplatin-resistant NSCLC»։ Cancer Biology & Therapy 15 (10): 1367–1377։ ISSN 1555-8576։ PMC 4130730։ PMID 25025901։ doi:10.4161/cbt.29841 
  8. ↑ «Activated neu oncogene sequences in primary tumors of the peripheral nervous system induced in rats by transplacental exposure to ethylnitrosourea»։ Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 84 (17): 6317–6321։ September 1987։ PMC 299062։ PMID 3476947։ doi:10.1073/pnas.84.17.6317 
    «Inhibition of tumor growth by a monoclonal antibody reactive with an oncogene-encoded tumor antigen»։ Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 83 (23): 9129–9133։ December 1986։ PMC 387088։ PMID 3466178։ doi:10.1073/pnas.83.23.9129 
    «Down-modulation of an oncogene protein product and reversion of the transformed phenotype by monoclonal antibodies»։ Cell 41 (3): 697–706։ July 1985։ PMID 2860972։ doi:10.1016/S0092-8674(85)80050-7 
  9. ↑ «Targeted therapy in the treatment of solid tumors: practice contradicts theory»։ Biochemistry Mosc. 73 (5): 605–618։ May 2008։ PMID 18605984։ doi:10.1134/S000629790805012X 
  10. ↑ Markman M (2008)։ «The promise and perils of 'targeted therapy' of advanced ovarian cancer»։ Oncology 74 (1–2): 1–6։ PMID 18536523։ doi:10.1159/000138349 
  11. ↑ «Recent advances of novel targeted therapy in non-small cell lung cancer»։ J Hematol Oncol 2 (1): 2։ January 2009։ PMC 2637898։ PMID 19159467։ doi:10.1186/1756-8722-2-2 
  12. ↑ Lacroix Marc (2014)։ Targeted Therapies in Cancer։ Hauppauge, NY: Nova Sciences Publishers։ ISBN 978-1-63321-687-7։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-06-26-ին։ Վերցված է 2020-02-08 
  13. ↑ Jordan VC (January 2008)։ «Tamoxifen: catalyst for the change to targeted therapy»։ Eur. J. Cancer 44 (1): 30–38։ PMC 2566958։ PMID 18068350։ doi:10.1016/j.ejca.2007.11.002 
  14. ↑ «Small-molecule Bcl-2 antagonists as targeted therapy in oncology»։ Curr Oncol 15 (6): 256–61։ December 2008։ PMC 2601021։ PMID 19079626 
  15. ↑ «Safety and pharmacokinetics of novel selective vascular endothelial growth factor receptor-2 inhibitor YN968D1 in patients with advanced malignancies»։ BMC Cancer 10: 529։ 2010։ PMC 2984425։ PMID 20923544։ doi:10.1186/1471-2407-10-529 
  16. ↑ «Search of: apatinib - List Results - ClinicalTrials.gov»։ clinicaltrials.gov 
  17. ↑ «Phase II study of AEZS-108 (AN-152), a targeted cytotoxic LHRH analog, in patients with LHRH receptor-positive platinum resistant ovarian cancer.»։ 2010։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-23-ին։ Վերցված է 2020-02-08 
  18. ↑ «Molecular mechanisms of dianhydrogalactitol (VAL-083) in overcoming chemoresistance in glioblastoma»։ American Association for Cancer Research։ Beibei Zhai, Anna Gobielewska, Anne Steino, Jeffrey A. Bacha, Dennis M. Brown, Simone Niclou and Mads Daugaard 
  19. ↑ «DNA damage response to dianhydrogalactitol (VAL-083) in p53-deficient non-small cell lung cancer cells»։ American Association for Cancer Research։ Anne Steino, Guangan He, Jeffrey A. Bacha, Dennis M. Brown and Zahid Siddik 
  20. ↑ «VAL-083 Clinical Trials»։ Clinical Trials . GOV։ U.S. National Institutes of Health 
  21. ↑ «Merck, Endocyte in Development Deal»։ dddmag.com։ ապրիլի 25, 2012 
  22. ↑ «National Cancer Institute - Keytruda» 
  23. ↑ «National Cancer Institute - Pembrolizumab Use in Cancer» 
  24. ↑ “Therascreen KRAS RGQ PCR Kit – P110030“. Device Approvals and Clearances. U.S. Food and Drug Administration. 2012-07-06.
  25. ↑ European medicines Agency (June 2014). “Erbitux® Summary of Product Characteristics (PDF).“ 2015-11-19.
  26. ↑ “Cetuximab (Erbitux). About the Center of Drug Evaluation and Research." U.S. Food and Drug Administration. 2015-11-16.
  27. ↑ "Merck KGaA: European Commission Approves Erbitux for First-Line Use in Head and Neck Cancer" 2015-11-16
  28. ↑ Pollack Andrew (2009-03-31)։ «F.D.A. Panel Supports Avastin to Treat Brain Tumor»։ New York Times։ Վերցված է 2009-08-13 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թիրախային_բուժում&oldid=8418753» էջից