Թիմային պատասխանատվություն

Հաագայի Խաղաղության պալատը

Թիմային պատասխանատվություն (Յամասիտայի կանոն, Մեդինայի կանոն, Գերագույն հրամանատարության պատասխանատվություն), ռազմական իրավունքի սկզբունք, ըստ որի հրամանատարները պատասխանատվություն են կրում իրենց ենթակաների ռազմական հանցագործությունների համար։

Եզրույթը կարող է կիրառվել նաև ավելի լայն իմաստով՝ հրամանատարների պարտականությունն է վերահսկել իրենց ենթականերին, ինչպես նաև հրամանատարներն են պատասխանատու ենթակաների՝ այդ պահանջի չկատարման համար։ Կանոնը կիրառվում է ինչպես ռազմական իրավունքում, այնպես էլ պետական ծառայողների և ընկերությունների ղեկավարների նկատմամբ։

«Թիմային պատասխանատվության» սկզբունքն առաջին անգամ հիշատակվել է 1899 և 1907 թվականների Հաագայի կոնվեցիաներում և առաջին անգամ կիրառվել է Գերմանիայի Գերագույն դատարանի կողմից 1921 թվականին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո ընթացող Լեյպցիգի դատական գործի ժամանակ, որտեղ քննվում էին Գերմանիայի կատարած ռազմական հանցագործությունները։

«Յամասիտայի կանոնը» հենվում է ԱՄՆ Գերագույն դատարանի ստեղծած նախադեպի վրա, որը կիրառվել է ճապոնացի գեներալ Տոմոյուկի Յամասիտայի գործում։ Նա քրեական պատասխանատվության է ենթարկվել 1945 թվականին՝ Ֆիլիպիններում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ իր զինվորների դրսևորած անմարդկային դաժանության համար։ Յամասիտան մեղադրվեց «հանցավոր անփութության և հրամանատարի իր պարտքը չկատարելու մեջ, որը արտահայտվել է իր ենթակաների գործողությունները չվերահսկելու մեջ, որն էլ վերջիններիս թույլ է տվել ռազմական հանցագործություններ կատարել»։

«Մեդինայի կանոնն» ընդունվել է 1971 թվականին ԱՄՆ բանակի կապիտան Էռնեստ Մեդինայի դատական գործի լսման ժամանակ, որտեղ քննվում էր Վիետնամի պատերազմում Սոնգմի գյուղի բնակիչների զանգվածային սպանությունը։ Կանոնը պնդում է, որ հրամանատարը, որը տեղյակ է իր ենթակաների կողմից մարդու իրավունքների խախտման կամ նրանց կողմից ռազմական հանցագործություններ կատարելու մասին, սակայն ոչ մի միջոցառում ձեռք չի առնում այդ գործողությունները կասեցնելու համար, պետք է քրեական պատասխանատվության ենթարկվի։ Ընդ որում, ինքը Մեդինան արդարացվեց առաջ քաշված մեղադրանքի բոլոր կետերով։

Աղբյուրներ

• The interests of States versus the doctrine of superior responsibility Արխիվացված 2010-10-26 Wayback Machine Ilias Bantekas, International Review of the Red Cross No. 838, p. 391—402
• YAMASHITA, MEDINA, AND BEYOND: COMMAND RESPONSIBILITY IN CONTEMPORARY MILITARY OPERATIONS MILITARY LAW REVIEW
• THE TRIBUNAL’S FIRST TRIAL TO CONSIDER COMMAND RESPONSIBILITY… by the ICTY
• The Haditha Double Standard Արխիվացված 2012-02-14 Wayback Machine by Victor Hansen, JURIST
• The Last Line of Defense: The Doctrine of Command Responsibility, Gender Crimes in Armed Conflict, and the Kahan Report (Sabra & Shatilla) The Berkeley Electronic Press
• YAMASHITA v. STYER, Commanding General, U.S. Army Forces, Western Pacific, Findlaw
• Yamashita v. Styer, 327 U.S. 1 (1946) Արխիվացված 2012-02-04 Wayback Machine or [1] Արխիվացված 2005-12-31 Wayback Machine
• The Yamashita Standard by Anne E. Mahle, PBS
• Command Responsibility in the United States by Anne E. Mahle, PBS
• FROM THE TOP ON DOWN Wayback Machine-ի միջոցով: (archived Սեպտեմբեր 27, 2007) BY JOHN D. HUTSON AND JAMES CULLEN
• Guilty Associations: Joint Criminal Enterprise, Command Responsibility, and the Development of International Criminal Law Արխիվացված 2005-12-28 Wayback Machine by Allison Marston Danner† and Jenny S. Martinez, CALIFORNIA LAW REVIEW
• YAMASHITA, MEDINA, AND BEYOND: COMMAND RESPONSIBILITY IN CONTEMPORARY MILITARY OPERATIONS Արխիվացված 2016-03-03 Wayback Machine by MAJOR MICHAEL L. SMIDT
• Command Responsibility and Superior Orders in the Twentieth Century — A Century of Evolution by Stuart E Hendin BA, MA, LLB, LLM, QC, Murdoch University Electronic Journal of Law, Volume 10, Number 1 (March 2003)
• The Last Line of Defense: The Doctrine of Command Responsibility
• SUPERIOR OR COMMAND RESPONSIBILITY Արխիվացված 2007-05-26 Wayback Machine
• THE YAMASHITA WAR CRIMES TRIAL: COMMAND RESPONSIBILITY THEN AND NOW Արխիվացված 2011-08-10 Wayback Machine by Major Bruce D. Landrum
• Sugamo and the River Kwai By Robin Rowland, Paper presented to Encounters at Sugamo Prison, Tokyo 1945-52, The American Occupation of Japan and Memories of the Asia-Pacific War, Princeton University, May 9, 2003
• ROLE OF THE ARMED FORCES IN THE PROTECTION AND PROMOTION OF HUMAN RIGHTS General McCaffrey presented the following on 18 November 1995 during «Nuremberg and the Rule of Law: A Fifty-Year Verdict.»
• THE CONTEMPORARY LAW OF SUPERIOR RESPONSIBILITY Արխիվացված 2011-07-24 Wayback Machine By Ilias Bantekas, the American Journal of International Law v.93, no. 3, July 1999

Արտաքին հղումներ

• Human Rights First; Private Security Contractors at War: Ending the Culture of Impunity (2008) Արխիվացված 2010-05-08 Wayback Machine
• Human Rights First; Command’s Responsibility: Detainee Deaths in U.S. Custody in Iraq and Afghanistan Արխիվացված 2008-01-14 Wayback Machine
• Джейми Аллан Уильямсон «Некоторые размышления об ответственности командования и уголовной ответственности», журнал Международного Красного Креста, Том 90 Номер 870 Июнь 2008 г., стр 131