Թիթեղյա թմբուկը (վեպ)
«Թիթեղյա թմբուկը» (գերմ.՝ Die Blechtrommel), գերմանացի գրող Գյունտեր Գրասի առաջին և ամենահայտնի վեպը։ Վեպը լույս է տեսել 1959 թվականին և Գրասի «Դանցիգի եռերգության» առանցքային ստեղծագործությունն է։ Եռերգությունը ներառում է նաև «Կատուներ և մկներ» (1961) և «Շան տարիներ » (1963) վեպերը։ 1999 թվականին Շվեդիայի ակադեմիան «Դանցիգ եռերգության» համար Գրասին շնորհել է գրականության Նոբելյան մրցանակ՝ գովաբանելով նրան որպես գրողի, «․․․ում ուրախ սև հեքիաթները պատկերում են պատմության մոռացված դեմքը»[21]։
Պատմության կենտրոնում Օսկար Մացերաթի պատմությունն է, ով իր երրորդ ծննդյան օրը՝ 1927 թվականին, հրաժարվում է մեծանալ՝ որպես բողոք՝ չափահասների քաղքենիական կյանքի դեմ, որը վարում էին իր հարազատները, և երկար տարիներ պահպանում էր 94 սմ հասակ։ Նա կատաղությամբ թմբուկ է զարկում՝ բացահայտելու իրեն շրջապատողների կեղծավորությունը[22]:
Վեպն ադապտացվել է 1979 թվականին նկարահանված ֆիլմում, որը 1979 թվականին արժանացել է «Ոսկյա արմավենու ճյուղի», և 1980 թվականին «Օսկար» մրցանակի, որպես լավագույն օտարալեզու ֆիլմ[23]։
Դիպաշար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գործողությունները տեղի են ունենում 20-րդ դարում։ ազատ Դանցիգ քաղաք-պետությունում։ Պատմությունը պատմվում է Օսկար Մատցերատի՝ հատուկ բժշկական հաստատությունում գտնվող հիվանդի տեսանկյունից, մի մարդու, ում աճը կանգ է առել երեք տարեկանում և որը երբեք չի բաժանվում թիթեղյա թմբուկից՝ վստահելով դրան բոլոր գաղտնիքները՝ օգտագործելով այն նկարագրելու այն ամենը, ինչ նա: տեսնում է իր շուրջը. Բրունո Մյունսթերբերգ անունով հիվանդապահը նրան մի տուփ մաքուր թուղթ է բերում, և նա սկսում է շարադրել իր և իր ընտանիքի կյանքի պատմությունը[24][25]: Օսկարը երբեմն իր մասին խոսում է ոչ թե առաջին, այլ երրորդ դեմքով։ Օսկարը անվստահելի պատմող է[26]:
Հերոսը նախ նկարագրում է մորական տատիկին՝ Աննա Բրոնսկուն՝ գյուղացի կնոջ, որ1899 թվականի հոկտեմբերին մի օր փրկել է հերոսի պապին՝ Յոզեֆ Կոլյաիչեկին, ժանդարմներից թաքցնելով նրան իր բազմաթիվ լայն փեշերի տակ։ Այդ հիշարժան օրը այդ կիսաշրջազգեստների տակ, ասում է հերոսը, տատը հղիացել է իր մորով։ Պապը հետագայում չցանկանալով հանձնվել ոստիկանությանը ցատկեց ջուրը՝ մոտակա նավամատույց հասնելու հույսով, բայց խեղդվեց։ Քանի որ նրա մարմինը չի գտնվել, հերոսը գտնում է, որ նրան հաջողվել է փախչել և նավով մեկնել Ամերիկա, որտեղ դարձել է միլիոնատեր[24][25]։
Մեկ տարի անց տատիկը ամուսնանում է իր հանգուցյալ ամուսնու ավագ եղբոր հետ։ Նրա մահից հետո նրա սենյակում սենյակում տեղավորվում է քսանամյա Յան Բրոնսկին՝ տատիկի եղբոր՝ Վինսենթի որդին, ով պատրաստվում էր ծառայել Դանցիգ քաղաքի գլխավոր փոստային բաժանմունքում։ Նա և իր զարմիկ Ագնեսը շատ էին սիրում միմյանց, բայց այդպես էլ չեն ամուսնանում, իսկ 1923 թվականին Ագնեսն ամուսնանում է Ալֆրեդ Մացերաթի հետ, ում նա հանդիպեց հիվանդանոցում, որտեղ նա աշխատում էր որպես բուժքույր։ Օսկարը բազմիցս ընդգծում է, որ ինքը հակված է Յանին որպես իր հայր համարել[24][25]։
Շուտով ծնվում է Օսկարը։ Օժտված լինելով ոչ մանկական սուր ընկալմամբ՝ նա ընդմիշտ հիշում է հոր խոսքերը՝ «Մի օր խանութը նրանը կլինի» և մոր խոսքերը՝ «Երբ փոքրիկ Օսկարը դառնա երեք տարեկան, նա մեզանից թիթեղյա թմբուկ կստանա»: Խանութ ստանալու գաղափարը հերոսի մոտ բողոքի զգացում է առաջացնում, բայց նրան դուր եկավ մոր առաջարկը։ Անմիջապես հասկանալով, որ իրեն վիճակված է լինելու ամբողջ կյանքում չհասկացված մնալ սեփական ծնողների կողմից, նա իր երրորդ ծննդյան օրը նա նետվեց ներքև տանող աստիճաններից։ Հետագայում պարզվեց, որ նա կարող է ձայնով ապակի կտրել ու կոտրել[24][25]։
Օսկարը դարձավ վեց տարեկան, և մայրը փորձեց նրան ընդունել Պեստալոցցի դպրոց, բայց նա չկարողացավ դպրոցում բաժանվել թմբուկից և ստիպված դպրոց չգնաց։ Սկզբում Օսկարի աշխարհը սահմանափակվում էր ձեղնահարկով, որտեղից երևում էին մոտակա բոլոր բակերը, բայց մի օր երեխաները նրան կերակրեցին մանրացված աղյուսներով, կենդանի գորտերով և մեզով «ապուր», որից հետո նա սկսեց նախընտրել երկար զբոսանքները, ամենից հաճախ: ձեռքերը բռնած մոր ձեռքը բռնած։. Հինգշաբթի օրը մայրը Օսկարին իր հետ տանում էր քաղաք, որտեղ նրանք անընդհատ այցելում էին Սիգիզմունդ Մարկուսի խաղալիքների խանութ՝ ևս մեկ թմբուկ գնելու: Մայրը տղային Մարկուսի հետ էր թողնում, իսկ ինքը գնում էժան կահավորված սենյակներ, որոնք Յան Բրոնսկին հատուկ վարձակալել էր իր հետ հանդիպումների համար։ Մի օր տղան փախավ խանութից, որպեսզի փորձի իր ձայնը Քաղաքային թատրոնում, և երբ վերադարձավ, Մարկուսին գտավ ծնկաչոք մոր առաջ. Նա համոզում էր նրան իր հետ փախչել Լոնդոն, բայց նա հրաժարվեց։ Ակնարկելով նացիստների իշխանության գալու մասին՝ Մարկուսը, ի թիվս այլ բաների, ասում է, որ մկրտվել է։ Սակայն դա նրան չօգնեց, ջարդերից մեկի ժամանակ, որպեսզի չընկնի խռովարարների ձեռքը, նա ստիպված ինքնասպանություն է գործում[24][25]։
1934 թվականին տղային տանում են կրկես, որտեղ նա ծանոթանում է Բեբրա անունով մի գաջաճի հետ։ Սպասելով ջահերով երթերին և շքերթներին տրիբունաների առջև՝ նա մարգարեական խոսքեր ասաց. «Աշխատեք միշտ նստել տրիբունաներում գտնվողների մեջ և երբեք մի կանգնեք նրանց առջև։ ...Իմ ու քո նման փոքրիկները տեղ կգտնեն նույնիսկ ամենամարդաշատ բեմում։ Եվ եթե ոչ նրա վրա, ապա, իհարկե, նրա տակ, բայց ոչ երբեք նրա առջև»: 1937 թվականի ձմռանը Օսկարը ձայնով մի փոքրիկ անցք բացեց խանութի ցուցափեղկին, որպեսզի գնորդը վերցնի իրեն դուր եկած իրը: Այսպիսով, Յան Բրոնսկին դարձավ թանկարժեք ռուբինե վզնոցի սեփականատեր, որը նա նվիրեց իր սիրելի Ագնեսին[24][25]:
Օսկարը թմբուկը տվեց տաճարում գտնվող գիպսե մանուկ Քրիստոսի ձեռքը, երկար սպասեց, որ նա սկսի նվագել, բայց հրաշքը տեղի չունեցավ։ Երբ Մացերաթները ողջ ընտանիքով Յանի հետ միասին գնացին զբոսնելու ծովափով, որտեղ ականատես եղան, թե ինչպես է տղամարդը ձիու գլխի միջոցով օձաձուկ է բռնում։ Սա այնպիսի տպավորություն թողեց Օսկարի մոր վրա, որ նա սկզբում երկար ժամանակ շոկի մեջ էր, իսկ հետո սկսեց մեծ քանակությամբ ձուկ կուլ տալ: Ամեն ինչ ավարտվեց նրանով, որ մայրս մահացավ քաղաքային հիվանդանոցում «դեղնախտից և ձկան թունավորումից»։ Ալֆրեդն ամուսնացավ Մարիայի հետ, մի կնոջ, որը գաղտնի Օսկարի առաջին սիրուհին է: Ալֆրեդի հետ ամուսնանալուց հետո Մարիան ծնում է Կուրտին, որին Օսկարն այնուհետև անվանում է իր որդի։ Բայց Օսկարը հիասթափված է, երբ տեսնում է, որ երեխան շարունակում է մեծանալ և իր նման երեք տարեկան չի մնա[24][25]։
Պատերազմի ժամանակ Օսկարը միանում է նացիստների համար ելույթ ունեցող թզուկների խմբի։ Բայց երբ նրա երկրորդ սերը՝ Ռոսվիտան, Նորմանդիա ներխուժման ժամանակ սպանվում է դաշնակից զորքերի կողմից, Օսկարը վերադառնում է Դանցիգ, որտեղ նա դառնում է հանցավոր երիտասարդական հանցախմբի ղեկավար: Կարմիր բանակը շուտով գրավում է Դանցիգը, և Ալֆրեդին գնդկահարում են: Օսկարը որոշակի մեղավորություն ունի իր երկու ենթադրյալ հայրերի մահվան համար, քանի որ նա Յան Բրոնսկուն տանում է Լեհաստանի փոստային բաժանմունք՝ փորձելով վերանորոգել իր թմբուկը, իսկ Ալֆրեդ Մացերաթին վերադարձնում է նացիստական կուսակցության քորոցը, մինչ նրան հարցաքննում են խորհրդային զինվորները[24][25]:
Մացերաթի հուղարկավորության ժամանակ Օսկարը մտածում է թմբուկը գերեզման նետելու մասին՝ դրանով իսկ ազդարարելով իր հրաժարումը թմբկահարությունից և փոքր մնալու ցանկությունից։ Մինչ Օսկարը թմբուկը գցում է գերեզմանափոս, Կուրտը քարով հարվածում է նրա գլխին։ Սրանից հետո Օսկարը նորից սկսում է աճել։ 1945 թվականին Մարիան, Օսկարը, Կուրտը և այլ արևելյան փախստականներ լքում են Դանցիգը, որն այժմ դառնում է Լեհաստանի Գդանսկ քաղաք։ Ապրուստ վաստակելու համար Մարիան և Կուրտը առևտրով են զբաղվում սև շուկայում, Օսլարը քարի վրա փորագրում է, բնորդ է աշխատում և երաժշտությամբ է զբաղվում։ Նրան մեղադրում են սպանության մեջ։ Դատարանի որոշմամբ Օսկարին տեղափոխում են հոգեբուժարան, որտեղ նա նշում է իր երեսուներորդ տարեդարձը[24][25]։
Հուշարձան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գդանսկում, որը Գյունտեր Գրասի ծննդավայրն է և վեպի գործողությունների վայրը, կանգնեցվել է Օսկարի փոքր բրոնզե արձանը։ 2015 թվականի աշնանը՝ Գրասի մահից անմիջապես հետո, գրքի հերոսի կերպարի կողքին կանգնեցվել է գրողի բրոնզե հուշարձանը[27]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ Günter Grass: Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — R. Oldenbourg Verlag, 2000. — S. 31. — ISBN 3-486-01416-1
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Günter Grass: Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — R. Oldenbourg Verlag, 2000. — S. 48. — ISBN 3-486-01416-1
- ↑ Günter Grass: Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — R. Oldenbourg Verlag, 2000. — S. 18. — ISBN 3-486-01416-1
- ↑ Günter Grass: Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — R. Oldenbourg Verlag, 2000. — S. 32. — ISBN 3-486-01416-1
- ↑ Neuhaus V. Günter Grass - Die Blechtrommel (գերմ.): Kommentar und Materialien — Steidl Verlag, 2010. — S. 18. — ISBN 978-3-86521-570-3
- ↑ 7,0 7,1 Danziger Trilogie // Kindlers Literatur Lexikon — 2009.
- ↑ Günter Grass: Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — R. Oldenbourg Verlag, 2000. — S. 51. — ISBN 3-486-01416-1
- ↑ 9,0 9,1 Neuhaus V. Günter Grass - Die Blechtrommel (գերմ.): Kommentar und Materialien — Steidl Verlag, 2010. — S. 22. — ISBN 978-3-86521-570-3
- ↑ Neuhaus V. Günter Grass - Die Blechtrommel (գերմ.): Kommentar und Materialien — Steidl Verlag, 2010. — S. 70. — ISBN 978-3-86521-570-3
- ↑ Moeller H., Lellis G. Volker Schlöndorff's Cinema: Adaptation, Politics and the "Movie-Appropriate" — Southern Illinois University Press, 2002. — P. 168. — ISBN 0-8093-2451-2
- ↑ "Die Blechtrommel" von Günter Grass: Bedeutung, Erzähltechnik und Zeitgeschichte (2009 Frank & Timme ed.) (գերմ.): Strukturanalysen eines Bestsellers der literarischen Moderne — Frank & Timme, 2009. — S. 24. — ISBN 978-3-86596-237-9
- ↑ Schwartze-Köhler H. "Die Blechtrommel" von Günter Grass: Bedeutung, Erzähltechnik und Zeitgeschichte (գերմ.): Strukturanalysen eines Bestsellers der literarischen Moderne — 2009. — S. 24.
- ↑ Neuhaus V. Günter Grass - Die Blechtrommel (գերմ.): Kommentar und Materialien — Steidl Verlag, 2010. — S. 72. — ISBN 978-3-86521-570-3
- ↑ Neuhaus V. Günter Grass - Die Blechtrommel (գերմ.): Kommentar und Materialien — Steidl Verlag, 2010. — S. 92. — ISBN 978-3-86521-570-3
- ↑ Neuhaus V. Günter Grass - Die Blechtrommel (գերմ.): Kommentar und Materialien — Steidl Verlag, 2010. — S. 44. — ISBN 978-3-86521-570-3
- ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 17,13 Grass G. Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — 1996. — 707 p. — ISBN 3-88243-279-9
- ↑ 18,0 18,1 Grass G. Die Blechtrommel (գերմ.) — 1959.
- ↑ Grass G. Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — 1996. — S. 377. — 707 p. — ISBN 3-88243-279-9
- ↑ Grass G. Die Blechtrommel (գերմ.) — 4 — 1996. — S. 539. — 707 p. — ISBN 3-88243-279-9
- ↑ «The Nobel Prize in Literature 1999». Nobelprize.org. Վերցված է 8 October 2009-ին.
- ↑ https://www.washingtontimes.com, The Washington Times. «The hypocrite's halo». The Washington Times (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2025-01-05-ին.
{{cite web}}: External link in|last= - ↑ The Tin Drum (1979) - Awards - IMDb (ամերիկյան անգլերեն), Վերցված է 2025-01-05-ին
- ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 24,6 24,7 24,8 «Жестяной барабан · Краткое содержание романа Грасса». briefly.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2025-01-05-ին.
- ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 25,6 25,7 25,8 Е. Б. Туева. Источник: Все шедевры мировой литературы в кратком изложении. Сюжеты и характеры. Зарубежная литература XX века / Ред. и сост. В. И. Новиков. — М.: Олимп: ACT, 1997.
- ↑ Michael Scheffel, Matias Martinez Einführung in die Erzähltheorie. — München: Beck, 1999. — С. 100. — ISBN 3-406-44052-5
- ↑ «Danzig würdigt Grass». Deutsche Welle (գերմաներեն). 2015-10-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-01-01-ին. Վերցված է 2020-01-01-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թիթեղյա թմբուկը (վեպ)» հոդվածին։ |
| ||||||
