Թզարմատ գարնանային

Թզարմատ գարնանային
Թզարմատ գարնանային
Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Գորտնուկածաղկավորներ (Ranunculales)
Ընտանիք	Գորտնուկազգիներ (Ranunculaceae)
Ենթաընտանիք	Գորտնուկայիններ (Ranunculoideae)
Տրիբա	Ranunculeae
Ցեղ	Թզարմատ (Ficaria)
Տեսակ	Թզարմատ գարնանային (F. verna)
Միջազգային անվանում
Ficaria verna Huds., 1762

Թզարմատ գարնանային կամ հրանունկ գարնանային (լատ.՝ Ficária vérna) խոտածածկի բույս, հրանունկազգիների ընտանիքի տեսակ։

Տարածվածություն

Ինչպես և շատ թզարմատներ, այս տեսակը ևս սիրում է աճել սառը և անցումային կլիմայական գոտում, խոնավ վայրերում։

Խոտաբույսը լայնորեն տարածված է Եվրասիայում՝ արևելյան ատլանտիդայից մինչև Արևմտյան Սիբիր։ Այս տեսակների շարքն ընդգրկում է ամբողջ Մերձավոր Արևելքը, ներառյալ Մերձավոր Արևելքի և Հյուսիսային Աֆրիկայի երկրները։

Կենսաբանական բնութագիր

Թզարմատ գարնանային

Բույսը հետաքրքիր է նրանով, որ ունի երկու տեսակի աճած բողբոջներ` արմատների վրա և տերևների ձուլակտորներում։

Թզարմատի ծաղիկների ծաղկափոշու համար արևոտ վայրերում նստում են բզեզները, մեղուները, մրջյունները (ստվերում ոչ մի պտուղ չի ձևավորվում)։

Ծաղկի բանաձևն է՝ $\ast K_{3}\;C_{8-12}\;A_{\infty }\;G_{\underline {\infty }}$:

Պտուղները բազ-մաընկուզիկ են։ Ընկուզիկները տանձաձև են, կլորավուն օվալաձև, գագաթը վերջանում է լայն, սյունիկի քիչ երկայնական, կողավոր մնացորդով։ Պտղասպին ոչ մեծ ելունդի տեսք ունի։ Մակերևույթը թմբաակոսավոր է, թավոտ։

Գունավորումը բաց դեղնավուն է, սերմնասպիի մոտ` ավելի մուգ։ Երկարությունը 2.5-3.5 մմ է, լայնությունը և հաստությունը` 2-2.5 մմ։

Թունավոր հատկություններ

Թունավոր է բույսն ամբողջությամբ։ Պարունակում է պրոտոանեմոնին։

Այլ տեսակներ

Գորտնուկազգիների ընտանիքում թունավոր հատկություններով օժտված են շատ այլ ցեղերի ներկայացուցիչներ. հողմածաղիկ - ветренница - Anemone (պրոտոանեմոնին, անեմոնին), ագռավագի - воронец - Actaea (ալկալոիդներ, սապոնիններ), ոսկեծաղիկ կամ ցինգ - калужница - Caltha (պրոտոանեմոնին, անեմոնին), եղջրագլխիկ - рогоглавник - Ceratocephalus (ռանունկուլին, ալկալոիդներ), մլակասպան – клопогон - Cimicifuga (տրիտերպենոիդներ, ալկալոիդներ), մամրիչ - ломонос - Clematis (ալկալոիդներ, սապոնիններ), ղանձլամեր - морозник - Helleborus (ալկալոիդներ, ռանունկուլին, պրոտոանեմոնին), քնախոտ - прострел («сон-трава») - Pulsatilla (պրոտոանեմոնին, ալկալոիդներ), գնձմնձուկ -василистник - Thalictrum (ալկալոիդներ, ցիանոգլիկոզիդներ), ձզկի – купальница - Trollius (ալկալոիդներ, սապոնիններ)։

Գրականություն

• Жизнь растений : в 6 т. / под ред. А. Л. Тахтаджяна. — Т. 5, ч. 2. Цветковые растения. — М.: Просвещение, 1981. — С. 82, 83, 109, 210, 211.
• Կաղապար:ИОРСР

Հղումներ

• «Жабник»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907 
• «taxon»։ Germplasm Resources Information Network (GRIN) (անգլ.) (Ստուգված է 10 Հունիսի 2009)