Թենիսիստի արմունկ
| Թենիսիստի արմունկ | |
|---|---|
 Աջ արմունկի կողմնային վերկոճը և դրան ամրացող ջլերը | |
| Տեսակ | հիվանդություն |
| Ենթադաս | մասնագիտական հիվանդություն և արմնկային ջլախտ |
| Հիվանդության ախտանշաններ | Ցավ արմունկի դրսային կողմում՝ կողմնային վերկոճի շրջանում |
| Բժշկական մասնագիտություն | Ձեռքի վիրաբուժություն |
| Հայտնաբերող | Գերմանացի բժիշկ Ֆ. Ռունգե |
| ՀՄԴ-9 | 726.32 |
| ՀՄԴ-10 | M77.1 |
| Հիվանդությունների բազա | 12950 |
| MedlinePlus | 000449 |
| eMedicine | 1231903, 327759 և 96969 |
| MeSHID | D013716 |
| NCI Thesaurus | Կողմնային էպիկոնդիլիտ, գրողի ջղակծկում, լվացարարուհու արմունկ |
| Tennis elbow Վիքիպահեստում | |
Թենիսիստի արմունկը կամ կողմնային էպիկոնդիլիտը (վերկոճաբորբ) դասվում է էնթեզիոպաթիաների (ՀՄԴ-10՝ M77) խմբին, որի դեպքում արմնկահոդի դրսային մասը՝ բազկոսկրի կողմնային վերկոճը դառնում է ցավոտ ու զգայուն: Այդ վերկոճին ամրացող նախաբազկային մկաններն ու ջլերը վնասվում են կրկնվող չարաշահման հետևանքով, ինչը հանգեցնում է արմունկի արտաքին կողմի ցավոտության և գերզգայունության:[1]
Ցանկացած գործունեություն, այդ թվում՝ թենիս խաղալը, որի ժամանակ լինում է նախաբազկային տարածիչ մկանների կրկնվող չարաշահում, կարող է hանգեցնել բազկոսկրի կողմնային վերկոճի շրջանում այդ մկանների ջլային ամրակցման (էնթեզիսի) սուր կամ քրոնիկ ջլաբորբի (տենդինիտ): Այդ է պատճառը, որ թենիսի սիրահարներից բացի, կողմնային էպիկոնդիլիտը հաճախ լինում է նաև նկարիչների, այգեգործների, ներկարարների, հյուսների և մուրճով կամ այլ ծանր գործիքով աշխատող բանվորների մոտ: Երբեմն այն կարող է զարգանալ առանց որևէ էական պատճառի:[2] Իր կլինիկական պատկերով նման է գոլֆիստի արմունկին (միջային էպիկոնդիլիտ), որի դեպքում, սակայն, բորբոքվում է բազկոսկրի միջային վերկոճը, որը գտնվում է արմունկի ներսային կողմում:
Հիվանդության առաջին նկարագրությունը սովորաբար վերագրում են գերմանացի բժիշկ Ֆ. Ռունգեին, որը 1873 թվականին այն անվանել է «գրողի ջղակծկում» (Schreibekrampf)։[3] Ավելի ուշ այն կոչել են «լվացարարուհու արմունկ»:[4] 1883 թվականին բրիտանացի վիրաբույժ Հենրի Մորիսը հոդված է հրապարակել The Lancet հանդեսում՝ նկարագրելով «մեծ թենիսի ձեռքը»:[5][6] Հանրահայտ «թենիսիստի արմունկ» անվանումն առաջին անգամ ի հայտ է գալիս նույն թվականին Հ.Պ. Մայորի աշխատանքում, որտեղ այն նկարագրվում է որպես «մեծ թենիսի արմունկ»:[7][8]
Բովանդակություն
Ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ցավ և այրոցի զգացում արմունկի դրսային կողմում (կողմնային վերկոճ):
- Կետային գերզգայունություն կողմնային վերկոճի՝ արմունկի արտաքին կողմում գտնվող բազկոսկրային ելունի շրջանում:
- Ցավ բռունցք անելիս և դաստակը շարժելիս՝ հատկապես տարածելիս և ծանրություն բարձրացնելիս:
- Ցավ այն գործողություններից, որոնց ժամանակ գերլարվում են դաստակը տարածող մկանները (օրինակ, հեղուկով տարայի դատարկում, ափը դեպի վար ծանրության բարձրացում, ավլում, սղոցում, պատերի ներկում կամ սվաղում և այլն): Ցավը երբեմն առաջանում է նաև ձեռքսեղմման ժամանակ, դռան բռնակը պտտելիս, մզելիս կամ ավտոմեքենայի փոխանցումատուփով արագությունը փոխելիս:
- Ցավը կարող է ճառագայթել արմունկի դրսային կողմից դեպի նախաբազուկ ու դաստակ և թուլացնել ձեռքը, ինչի հետևանքով հիվանդը չի կարողանում պահել համեմատաբար ծանր իրերը:
Ի տարբերություն թենիսիստի արմունկի, գոլֆիստի արմունկի դեպքում ցավը ծագում է արմունկի միջային, ներսային կողմում:[9]
Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թենիսիստի արմունկը կրկնողական պրկումային վնասման տեսակ է, որն առաջանում է ջլերի չարաշահման և խանգարված լավացման արդյունքում: Առանցքային դեր է խաղում դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանը:[10][11]
Վաղ փորձերը ենթադրում էին, որ թենիսիստի արմունկն առաջին հերթին պայմանավորված է գերլարմամբ: Սակայն ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ այս հիվանդության դեպքերի կեսից ավելին զարգանում է այնպիսի վնասվածքներից, ինչպիսիք են, օրինակ, ուղիղ հարվածը վերկոճի շրջանում, հանկարծակի ուժեղ քաշումը կամ դաստակի լարված տարածումը:[12] Թենիսիստի արմունկը հաճախ հանդիպում է սկսնակ կամ սիրողական թենիսիստների մոտ, երբ թենիսի գնդակին պարբերաբար սխալ հարվածների հետևանքով վնասվում է արմնկահոդը:
Ըստ Cyriax-ի վարկածի՝ թենիսիստի արմունկի ժամանակ տարածիչ ջլերի և կողմնային վերկոճի վերնոսկրի միջև զարգանում են միկրո- և մակրոսկոպիկ պատռվածքներ: Դեռևս 1959 թվականին Kaplan-ը հաղորդել է, որ կողմնային էպիկոնդիլիտի դեպքում զգալիորեն ներգրավվում է նաև ճաճանչային նյարդը:[13] Այնպիսի խանգարումները, ինչպիսիք են սառած ուսահոդը, բազկի երկգլուխ մկանի ջլաբորբը կամ դաստակային թունելի համախտանիշը կարող են մեծացնել թենիսիստի արմունկի զարգացման վտանգը:
Ախտաֆիզիոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսվածքաբանորեն հայտնաբերվում են գրանուլյացիոն հյուսվածք, միկրոպատռվածքներ, դեգեներատիվ փոփոխություններ, իսկ ավանդական բորբոքման պատկեր չի դիտվում: Ուստի, ներկայումս «կողմնային էպիկոնդիլիտի» փոխարեն ավելի հակված են կիրառել «արմունկի կողմնային ջլախտ կամ տենդինոզ» անվանումը:
Արմունկի դրսային մակերեսի երկայնակի սոնոգրաֆիան ի հայտ է բերում տարածիչ ջլի կպման տեղի հաստացում և անհամասեռություն, ինչը բնորոշ է տենդինոզին: Թեև «էպիկոնդիլիտ» տերմինը հաճախ կիրառվում է այս հիվանդությունը նկարագրելու համար, սակայն ախտահյուսվածաբանական հետազոտությունների մեծ մասը ցույց է տալիս, որ սուր կամ քրոնիկ բորբոքային գործընթացի երևույթներ չեն դիտվում, և որ այս վիճակը ջլային դեգեներացիայի արդյունք է, որի ժամանակ նորմալ հյուսվածքը փոխարինվում է խճճված դասավորությամբ կոլագենով: Այսպիսով, այս հիվանդությունն ավելի ճիշտ կլինի բնութագրել որպես տենդինոզ կամ տենդինոպաթիա (ջլախտ), այլ ոչ թե՝ տենդինիտ (ջլաբորբ):[14] Թերևս նաև սրանով կարելի է բացատրել այն փաստը, որ հակաբորբոքային դեղորայքը (ստերոիդ կամ ոչ ստերոիդ) երբեմն արդյունավետ չեն լինում այս հիվանդության բուժման ժամանակ կամ թողնում են կարճաժամկետ ազդեցություն:
Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարզիկների և թենիսի սիրահարների մոտ կողմնային էպիկոնդիլիտի կանխարգելման գործում կարևոր դեր է վերապահված մարզչին, որը պետք է սովորեցնի ճիշտ հարվածել գնդակին:
Կանխարգելմանը կամ չկրկնվելուն օգնում է նաև դաստակի սովորութային շարժումների, աշխատաոճի փոփոխությունը և աշխատանքի վայրի ու սարքերի/գործիքների հարմարեցումը:
Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թենիսիստի արմունկ ախտորոշելու համար մասնագետը իրականացնում է մի շարք թեստեր, որոնց ժամանակ սեղմած պահելով ախտահարված հատվածը՝ հիվանդին խնդրում է շարժել արմունկը, դաստակը և մատները: Ախտորոշումը դրվում է հիմնականում կլինիկական նշանների ու ախտանիշների հիման վրա, որոնք բավականին հստակ են ու բնորոշ: Արմնկահոդը լրիվ տարածած դիրքում հիվանդը զգում է ցավոտություն արմունկի ախտահարված կետում, որը կողմնային վերկոճից դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանի ծագման տեղն է: Ցավն ի հայտ է գալիս նաև դաստակի պասիվ ծալման դիրքում դիմադրությանը հակառակ դաստակի տարածման ժամանակ (Կոզենի թեստ):[15] Դիմադրությանը հակառակ միջնամատի տարածման ժամանակ ծագող ցավը կարող է վկայել նաև մատների տարածիչ մկանի ներգրավման մասին, ինչն ունի կարևոր բուժական և պրոգնոստիկ նշանակություն:
Ռենտգենոգրաֆիան կարող է հաստատել և տարբերակել ցավի հնարավոր այլ պատճառները, որոնք կապված չեն թենիսիստի արմունկի հետ, ինչպիսիք են կոտրվածքը կամ հոդաբորբը: Ուլտրաձայնային հետազոտությունը և մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիան (ՄՌՏ) ախտորոշման այլ արժեքավոր եղանակներ են, սակայն դրանցից հաճախ խուսափում են թանկության պատճառով:
Կախված ջլային վնասման աստիճանից և ախտահարված ջլերի քանակից՝ թենիսիստի արմունկը կարող է լիովին չբուժվել կոնսերվատիվ եղանակով: Նիրշլն առանձնացնում է կողմնային էպիկոնդիլիտի 4 շրջան.
- Դարձելի բորբոքային փոփոխություններ
- Անդառնալի ախտաբանական փոփոխություններ դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանի ծագման տեղում
- Դաստակի կարճ ճաճանչային տարածիչ մկանի ծագման տեղի պատռվածք
- Երկրորդային փոփոխություններ, ինչպիսիք են ֆիբրոզը կամ կրակալումը:[16]
Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչև 2010 թվականը կողմնային էպիկոնդիլիտի բուժման մասին տվյալներն աղքատիկ են:[17] Եղել են կլինիկական փորձարկումներ, որոնք վերաբերում են բուժման բազմաթիվ առաջարկվող տարբերակներին, բայց այդ փորձարկումները ցածրորակ են:[18]
Որոշ դեպքերում թենիսիստի արմունկի ախտանշաններն ինքնաբերաբար անցնում են առանց որևէ բուժման 6-24 ամիսների ընթացքում:[19] Սակայն լինում են դեպքեր, երբ չբուժված թենիսիստի արմունկը հանգեցնում է քրոնիկ ցավի, որը վատթարացնում է ամենօրյա կյանքի որակը:
Կինեզիթերապիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գոյություն ունեն մի քանի «ուղեցույցներ», այդ թվում ձգումներ, աստիճանական ամրապնդման վարժություններ[20][21] և այլ մարզական միջոցառումներ, որոնք վերաբերում են թենիսիստի արմունկի կանխարգելմանը, բուժմանը և ռեցիդիվից խուսափելուն, սակայն մեծամասամբ ապացուցողական հիմք չունեն:
Թենիսիստի արմունկի թեթև դեպքերն ապաքինելուն երբեմն օգնում է պարզապես ախտահարված վերջույթի խնայելն ու հանգիստը:
2009 թվականին կատարված Թայլերի հետազոտությունն ուսումնասիրել է ռետինե ձողով էքսցենտրիկ վարժությունների արդյունավետությունը՝ ի լրումն ստանդարտ թերապիայի: Կլինիկական փորձարկումը դադարեցվել է 8 շաբաթ անց, քանի որ ռետինե ձողով թերապիայի ֆոնին բարելավումը վիճակագրորեն շատ հավաստի է եղել:[22][23] Այն իրենից ներկայացնում է ձեռքերով ռետինե ձողի բռնում դրա երկու ծայրերից, այդ ձողի ոլորում դեպի մի կողմ, այնուհետև ոլորում հակառակ կողմը (շոր մզելու գործողության պես): [22] Նմանատիպ հետազոտությունների արդյունքում բժիշկները եզրակացրել են, որ թենիսիստի արմունկի մոտավորապես 80-95%-ը հնարավոր է բուժել առանց վիրահատական միջամտության: Սակայն, դեռ անհրաժեշտ է պարզել երկարաժամկետ արդյունքները:
Չափավոր որակի ապացույցներ կան առ այն, որ արմնկահոդի և ճաճանչ-դաստակային հոդի մանիպուլյացիաները և ողնաշարի պարանոցային ու կրծքային բաժինների մանիպուլյացիաները հանգեցնում են ցավի և ֆունկցիայի կլինիկական փոփոխությունների։[24][25] Թեև դեռ եզրահանգիչ տվյալներ չկան, բայց մանիպուլյացիոն այս տեխնիկայի կարճաժամկետ ցավազրկող ազդեցությունը կարող է թույլ տալ կատարել ավելի եռանդուն ձգման ու ամրապնդման վարժություններ, որոնք կհանգեցնեն կողմնային էպիկոնդիլիտից տուժված ջլի ավելի լավ և ավելի արագ վերականգնման:[26]
Ֆիզիոթերապիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ցածր մակարդակի լազերային թերապիան թողնում է կարճաժամկետ ցավազրկող և ֆունկցիան բարելավող էֆեկտ ինչպես առանձին, այնպես էլ վարժությունների ֆոնին:[27]
Օրթեզավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թենիսիստի արմունկի նախնական բուժման համար երբեմն կիրառում են տարատեսակ օրթեզներ:
Հակապտտող օղակաձև օրթեզը հիվանդը հագնում է անմիջապես ցավոտ կետի վրա՝ օրթեզի կպչուն գոտին ձգելով այնքան, որ ցավն անհետանա: Օրթեզի գործադրած ուժը նվազեցնում է ջլամկանային թելիկների երկարացումը:
Դաստակի տարածիչ օրթեզը դաստակը պահում է թեթև տարածման դիրքում՝ այդպիսով նվազեցնելով ծանրաբեռնվածությունը ու լարվածությունը կողմնային վերկոճում:
Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ երկու տեսակի օրթեզներն էլ օգնում են բարելավել ձեռքի ֆունկցիան[28] և նվազեցնել ցավը[29] թենիսիստի արմունկով մարդկանց մոտ:
Դեղորայքային բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թեև թենիսիստի արմունկի բուժման համար համատարած նշանակում են հակաբորբոքային միջոցներ, սակայն դրանց արդյունավետության մասին բավականաչափ ապացույցները բացակայում են:[30] Համակարգված ակնարկը պարզել է, որ տեղային ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցները (ՈՍՀՄ) կարող են հանգեցնել ցավի կարճաժամկետ (4 շաբաթ) թալացման, բայց եզրակահանգումները միանշանակ չեն եղել մեթոդաբանական խնդիրների պատճառով: Ներքին ընդունման ՈՍՀՄ-ների մասին տվյալները հակասական են:[31]
Ցանկացած տեսակի ներարկումից հետո երկարաժամկետ բարելավման մասին տվյալներն աղքատիկ են, լինի դա կորտիկոստերոիդների, բոտուլոտոքսինի ներարկում, թե պրոլոթերապիա:[32] Կորտիկոստերոիդի ներարկումը կարող է արդյունավետ լինել կարճաժամկետ առումով,[33] սակայն նվազ արդյունավետ է 1 տարի հետո՝ համեմատած սպասողական տակտիկայի հետ։[34] Ավելին, 2013 թվականին կատարված ռանդոմիզացված պլացեբո-վերահսկվող հետազոտության ժամանակ համեմատել են կորտիկոստերոիդի ներարկման, ֆիզիոթերապիայի կամ դրանց համադրության ազդեցությունները և պարզել, որ կորտիկոստերոիդի ներարկում ստացած հիվանդների մոտ պլացեբո ստացածների համեմատ 1 տարի հետո լրիվ ապաքինման կամ բարելավման տոկոսը զարմանալիորեն ավելի ցածր է եղել, իսկ կրկնությունը՝ ավելի բարձր (կորտիկոստերոիդ/պլացեբո = 54%/12%):[35] Բացի այդ, ստերոիդների կրկնակի ներարկումներից հետո կարող են լինել մաշկի այնպիսի բարդություններ, ինչպիսիք են հիպոպիգմենտացիան և ճարպային ատրոֆիան, ինչը հանգեցնում է ներարկման տեղում փոսիկի առաջացման:
Քրոնիկ թենիսիստի արմունկի դեպքում A տիպի բոտուլոտոքսինի ներարկումը կարող է ավելի նպատակահարմար լինել, քանի որ ժամանակավորապես թուլացնում է (կաթվածահար է անում) դաստակի տարածիչ մկանները՝ դրանց ջլերին հնարավորություն ընձեռելով վերականգնվել:[36]
Վիրահատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մնայուն, «անհնազանդ» դեպքերում բուժման տարբերակ է վիրահատական միջամտությունը:[37][38][39] Վիրաբուժական մեթոդները ներառում են.[40]
- Կողմնային վերկոճի շրջանում արտաքին տարածիչ մկանների ծագման տեղի երկարացում, բացազատում, քերում կամ վերականգնում
- Արմնկային մկանի պտտում
- Կողմնային վերկոճի դեներվացիա (նյարդազերծում)
- Հետին միջոսկրային նյարդի դեկոմպրեսիա:
Վիրահատությունը կարող է արվել ինչպես բաց, այնպես էլ միջմաշկային կամ արթրոսկոպիկ եղանակներով: Դրանց միջև արդյունավետության և անվտանգության իմաստով էական տարբերություն չկա:[41]
Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սկզբնական բուժման արդյունավետությունը բավականին բարձր է, սակայն բարձր է նաև կրկնության (25-50%) և/կամ ձգձգվող, չափավոր դիսկոմֆորտի (40%) հավանականությունը:
Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թենիսիստի արմունկը բավականին տարածված հիվանդություն է, հանդիպում է բնակչության 1-3%-ի մոտ,[42] հիմնականում ախտահարելով միջին տարիքի մարդկանց մոտ առանց սեռային նախատրամադրվածության:[19]
Տե՛ս նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ American Academy of Orthopedic Surgery Information
- ↑ Vaquero-Picado Alfonso, Barco Raul, Antuña Samuel A. (2016-11-01)։ «Lateral epicondylitis of the elbow»։ EFORT open reviews 1 (11): 391–397։ PMC PMC5367546 ։ PMID 28461918։ doi:10.1302/2058-5241.1.000049
- ↑ Runge F (1873)։ «Zur Genese und Behandlung des Schreibekrampfes.»։ Berliner Klin Wochenschr 10: 245–248
- ↑ Science and Racket Sports Edited by: T. Reilly, M. Hughes and A.Lees.
- ↑ Flatt Adrian E (Oct 2008)։ «Tennis elbow»։ Proc (Bayl Univ Med Cent). 21 (4): 400–402։ PMC 2566914։ PMID 18982084
- ↑ «TENNIS ELBOW-CAP»։ The Lancet 128 (3301): 1083։ 1886։ doi:10.1016/s0140-6736(00)49587-5
- ↑ Major HP (1883)։ «Lawn-tennis elbow»։ BMJ 2: 557
- ↑ Kaminsky SB, Baker CL, Baker (December 2003)։ «Lateral epicondylitis of the elbow»։ Techniques in Hand & Upper Limb Surgery 7 (4): 179–89։ PMID 16518219։ doi:10.1097/00130911-200312000-00009
- ↑ "Tennis Elbow - MayoClinic.com."
- ↑ du Toit C, Stieler M, Saunders R, Bisset L, Vicenzino B (2008)։ «Diagnostic accuracy of power Doppler ultrasound in patients with chronic tennis elbow»։ British Journal of Sports Medicine 42 (11): 572–576։ ISSN 0306-3674։ doi:10.1136/bjsm.2007.043901
- ↑ «Tennis elbow tendinosis (epicondylitis)»։ Instr Course Lect 53: 587–98։ 2004։ PMID 15116648
- ↑ KURPPA, K., WARIS, P. and ROKKANEN, P. Tennis elbow: Lateral elbow pain syndrome.
- ↑ Kaplan E. B. (1959-01-01)։ «Treatment of tennis elbow (epicondylitis) by denervation»։ The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume 41–A (1): 147–151։ ISSN 0021-9355։ PMID 13620696
- ↑ «Sonographically guided percutaneous needle tenotomy for treatment of common extensor tendinosis in the elbow»։ J Ultrasound Med 25 (10): 1281–9։ October 2006։ PMID 16998100
- ↑ Tennis elbow from the MedlinePlus Medical Encyclopedia
- ↑ Owens Brett D, Moriatis Wolf Jennifer, Murphy Kevin P (2009-11-03)։ «Lateral Epicondylitis: Workup»։ eMedicine Orthopedic Surgery։ Վերցված է 2010-04-19
- ↑ «A systematic review and meta-analysis of clinical trials on physical interventions for lateral epicondylalgia»։ British Journal of Sports Medicine 39 (7): 411–22; discussion 411–22։ July 2005։ PMC 1725258։ PMID 15976161։ doi:10.1136/bjsm.2004.016170
- ↑ «Quality of prospective controlled randomized trials. Analysis of trials of treatment for lateral epicondylitis as an example»։ The Journal of Bone and Joint Surgery 89 (8): 1693–9։ August 2007։ PMID 17671006։ doi:10.2106/JBJS.F.00858
- ↑ 19,0 19,1 Sanders Thomas L., Maradit Kremers Hilal, Bryan Andrew J., Ransom Jeanine E., Smith Jay, Morrey Bernard F. (2015-05-01)։ «The epidemiology and health care burden of tennis elbow: a population-based study»։ The American Journal of Sports Medicine 43 (5): 1066–1071։ ISSN 1552-3365։ PMC PMC4517446 ։ PMID 25656546։ doi:10.1177/0363546514568087
- ↑ «An exercise programme for the management of lateral elbow tendinopathy»։ British Journal of Sports Medicine 39 (12): 944–7։ December 2005։ PMC 1725102։ PMID 16306504։ doi:10.1136/bjsm.2005.019836
- ↑ Tennis elbow
- ↑ 22,0 22,1 Tyler Timothy F., Thomas Gregory C., Nicholas Stephen J., McHuch Malachy P.։ «Addition of isolated wrist extensor eccentric exercise to standard treatment for chronic lateral epicondylosis:a radomized trial»։ Journal of Shoulder and Elbow Surgery 19 (6): 917–922։ doi:10.1016/j.jse.2010.04.041
- ↑ Reynolds Gretchen (August 25, 2009)։ «Phys Ed: An Easy Fix for Tennis Elbow?»։ The New York Times։ Վերցված է 9 May 2017
- ↑ Vicenzino Bill, Cleland Joshua A., Bisset Leanne (2007)։ «Joint manipulation in the management of lateral epicondylalgia: a clinical commentary»։ The Journal of Manual & Manipulative Therapy 15 (1): 50–56։ ISSN 1066-9817։ PMC PMC2565595 ։ PMID 19066643։ doi:10.1179/106698107791090132
- ↑ Herd Christopher R., Meserve Brent B. (2008)։ «A systematic review of the effectiveness of manipulative therapy in treating lateral epicondylalgia»։ The Journal of Manual & Manipulative Therapy 16 (4): 225–237։ ISSN 1066-9817։ PMC PMC2716156 ։ PMID 19771195։ doi:10.1179/106698108790818288
- ↑ Hoogvliet Peter, Randsdorp Manon S., Dingemanse Rudi, Koes Bart W., Huisstede Bionka M. A. (2013-11-01)։ «Does effectiveness of exercise therapy and mobilisation techniques offer guidance for the treatment of lateral and medial epicondylitis? A systematic review»։ British Journal of Sports Medicine 47 (17): 1112–1119։ ISSN 1473-0480։ PMID 23709519։ doi:10.1136/bjsports-2012-091990
- ↑ Bjordal Jan M., Lopes-Martins Rodrigo Ab, Joensen Jon, Couppe Christian, Ljunggren Anne E., Stergioulas Apostolos, Johnson Mark I. (2008-05-29)։ «A systematic review with procedural assessments and meta-analysis of low level laser therapy in lateral elbow tendinopathy (tennis elbow)»։ BMC musculoskeletal disorders 9: 75։ ISSN 1471-2474։ PMC PMC2442599 ։ PMID 18510742։ doi:10.1186/1471-2474-9-75
- ↑ Jafarian Fahimeh Sadat, Demneh Ebrahim Sadeghi, Tyson Sarah F. (2009-06-01)։ «The immediate effect of orthotic management on grip strength of patients with lateral epicondylosis»։ The Journal of Orthopaedic and Sports Physical Therapy 39 (6): 484–489։ ISSN 0190-6011։ PMID 19487823։ doi:10.2519/jospt.2009.2988
- ↑ Sadeghi-Demneh Ebrahim, Jafarian Fahimehsadat (2013)։ «The immediate effects of orthoses on pain in people with lateral epicondylalgia»։ Pain Research and Treatment 2013: 353597։ ISSN 2090-1542։ PMC PMC3854508 ։ PMID 24349776։ doi:10.1155/2013/353597
- ↑ «Epicondylitis (tennis and golf elbow)»։ www.uptodate.com։ Վերցված է 2017-05-30
- ↑ Pattanittum P, Turner, T, Green, S, Buchbinder, R (May 31, 2013)։ «Non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for treating lateral elbow pain in adults.»։ The Cochrane database of systematic reviews 5: CD003686։ PMID 23728646։ doi:10.1002/14651858.CD003686.pub2
- ↑ Krogh TP, Bartels, EM, Ellingsen, T, Stengaard-Pedersen, K, Buchbinder, R, Fredberg, U, Bliddal, H, Christensen, R (June 2013)։ «Comparative effectiveness of injection therapies in lateral epicondylitis: a systematic review and network meta-analysis of randomized controlled trials.»։ The American journal of sports medicine 41 (6): 1435–46։ PMID 22972856։ doi:10.1177/0363546512458237
- ↑ Coombes BK, Bisset, L, Vicenzino, B (Nov 20, 2010)։ «Efficacy and safety of corticosteroid injections and other injections for management of tendinopathy: a systematic review of randomised controlled trials»։ Lancet 376 (9754): 1751–67։ PMID 20970844։ doi:10.1016/S0140-6736(10)61160-9
- ↑ «Corticosteroid injections or physiotherapy were not more effective than "wait-and-see" for tennis elbow at one year»։ Evidence-based Medicine 12 (2): 39։ April 2007։ PMID 17400631։ doi:10.1136/ebm.12.2.39
- ↑ Coombes BK, Bisset, L, Brooks, P, Khan, A, Vicenzino, B (Feb 6, 2013)։ «Effect of corticosteroid injection, physiotherapy, or both on clinical outcomes in patients with unilateral lateral epicondylalgia: a randomized controlled trial.»։ JAMA: the Journal of the American Medical Association 309 (5): 461–9։ PMID 23385272։ doi:10.1001/jama.2013.129
- ↑ Kalichman L, Bannuru, RR, Severin, M, Harvey, W (June 2011)։ «Injection of botulinum toxin for treatment of chronic lateral epicondylitis: systematic review and meta-analysis»։ Seminars in arthritis and rheumatism 40 (6): 532–8։ PMID 20822798։ doi:10.1016/j.semarthrit.2010.07.002
- ↑ Monto R (September 2014)։ «Tennis elbow repair with or without suture anchors: a randomized clinical trial»։ Techniques in Shoulder and ELbow Surgery 15 (3): 92–97։ doi:10.1097/BTE.0000000000000027
- ↑ Lo MY, Safran, MR (October 2007)։ «Surgical treatment of lateral epicondylitis: a systematic review»։ Clinical orthopaedics and related research 463: 98–106։ PMID 17632419։ doi:10.1097/BLO.0b013e3181483dc4
- ↑ Solheim Eirik, Hegna Janne, Øyen Jannike (2013-05-01)։ «Arthroscopic versus open tennis elbow release: 3- to 6-year results of a case-control series of 305 elbows»։ Arthroscopy: The Journal of Arthroscopic & Related Surgery: Official Publication of the Arthroscopy Association of North America and the International Arthroscopy Association 29 (5): 854–859։ ISSN 1526-3231։ PMID 23388420։ doi:10.1016/j.arthro.2012.12.012
- ↑ Faro Frances, Wolf Jennifer Moriatis (2007-10-01)։ «Lateral epicondylitis: review and current concepts»։ The Journal of Hand Surgery 32 (8): 1271–1279։ ISSN 0363-5023։ PMID 17923315։ doi:10.1016/j.jhsa.2007.07.019
- ↑ Pierce Todd P., Issa Kimona, Gilbert Benjamin T., Hanly Brian, Festa Anthony, McInerney Vincent K., Scillia Anthony J. (2017-04-12)։ «A Systematic Review of Tennis Elbow Surgery: Open Versus Arthroscopic Versus Percutaneous Release of the Common Extensor Origin»։ Arthroscopy: The Journal of Arthroscopic & Related Surgery: Official Publication of the Arthroscopy Association of North America and the International Arthroscopy Association։ ISSN 1526-3231։ PMID 28412059։ doi:10.1016/j.arthro.2017.01.042
- ↑ Smidt Nynke, van der Windt Danielle A. W. M. (2006-11-04)։ «Tennis elbow in primary care»։ BMJ (Clinical research ed.) 333 (7575): 927–928։ ISSN 1756-1833։ PMC PMC1633781 ։ PMID 17082522։ doi:10.1136/bmj.39017.396389.BE
