Թավշածաղիկ ուղղաձիգ
| Թավշածաղիկ ուղղաձիգ | |
 Թավշածաղիկ ուղղաձիգ | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophytes) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Աստղածաղկավորներ (Asterales) |
| Ընտանիք | Աստղածաղկազգիներ (Asteraceae) |
| Ցեղ | Թավշածաղիկ (Tagetes) |
| Տեսակ | Թավշածաղիկ ուղղաձիգ (T. erecta) |
| Միջազգային անվանում | |
| Tagetes erecta | |
Թավշածաղիկ ուղղաձիգ կամ թավշածաղիկ աֆրիկյան (լատին․՝ Tagetes erecta), բարդածաղկավորների ընտանիքի թավշածաղիկների ցեղի միամյա խոտաբույսերի տեսակ է։ Ծագում է Կենտրոնական Ամերիկայից, բնության մեջ աճում է Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկաներում։ Որպես դեկորատիվ բույս լայն տարածում ունի բոլոր կլիմատիկ գոտիներում։
Նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg)
Կոմպակտ թուփ է, երբեմն ցրված սաղարթով։ Միամյա խուտաբույս է։ Արմատային համակարգը փնջաձև է։ Ցողունն ուղիղ է, 20-80 սմ բարձրությամբ։ Տերևները խոշոր են՝ մինչև 20 սմ երկարությամբ, հերթականությամբ են, փետրավոր կամ առանձնացված, ատամնավոր, բաց կանաչից մինչև մուգ կանաչ։ Ծաղկաբույլերը ևս խոշոր են՝ 6-8 սմ տրամագծով, հասարակ կամ լիաթերթիկ՝ դեղին, կիտրոնադեղին, նարնջագույն, առանձին, 3-10 սմ ցողունի վրա[1]։
Բնապահպանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հիմնական արեալը Մեքսիկայում ցածր խոնավությամբ սոսու և կաղնու անտառներն են։ Վայրի տեսքով հանդիպում են ԱՄՆ հարավային նահանգներում, համարվում է մոլախոտ, զբաղեցնում է խաթարված հողատարածքները։
Կիրառում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լայնորեն օգտագործվում է որպես դեկորատիվ բույս։ Առանձնանում է աղտոտվածության հանդեպ դիմացկունությամբ, այդ պատճառով հարմար է քաղաքների ձևավորման համար։ Թավշածաղիկը կարողանում է կուտակել ծանր մետաղները, այդ պատճառով էլ օգտագործվում է աղտոտված վայրերի մաքրման համար[2]։ Օգտագործվում է դեղին և նարնջագույն սննդային ներկեր ստանալու համար, ինչպես նաև որպես երկրորդային հումք օգտագործվում է ակտիվ կենսաբանական նյութեր ստանալու համար[3]։
Թավշածաղիկն ունի սուր հոտ, որով տարբերվում է մյուս ծաղկաբույսերից։ Լուսասեր է, ջերմասեր, բավականին արագ է աճում, վատ է տանում անգամ ամենաթեթև սառնամանիքները։ Խոնավասեր է, սակայն լավ է տանում նաև ժամանակավոր չորությունը։ Գերադասում է ավազակավային, սննդանյութերով հարուստ, փուխր, ստրուկտուրային հողերը։ Ծաղկում է ցանքից 60-70 օր հետո։ Մարտին սերմերը ցանում են ջերմոցներում։ Ծաղիկները դաշտ են տեղափոխում ուշ գարնանային ցրտահարությունների վտանգն անցնելուց հետո։ Օգտագործում են ծաղկային ձևավորումներում, իսկ բարձր տեսակները՝ նաև կտրելու ծաղիկ ստանալու համար[1]։
Իր «Նոր Իսպանիայի գործերի ընդհանուր պատմությունը» հիմնական աշխատության մեջ Բեռնարդինո դե Սաագունը (1547-1577), հիմնվելով ացտեկների ներկայացրած տվյալների վրա, տարբեր փաստեր է ներկայացրել ուղղաձիգ թավշածաղկի վերաբերյալ[4].
- «Այս ծաղիկները դեղին են և անուշ բույրով, լայն են և գեղեցիկ, իսկ ուրիշները, այգիներում մշակվածները, լինում են երկու տեսակ։ Իգական սեռի ծաղիկները մեծ են և գեղեցիկ, իսկ մյուսները, որ արական սեռի են, այդքան գեղեցիկ ու մեծ չեն»։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Լ․Վ․ Հարությունյան, Քո շրջապատի ծաղիկները, Արևիկ հրատարակչություն, Երևան, 1987
- ↑ Hung-Yu Lai et al. Heavy Metals Contaminated Soils and Phytoremediation Strategies in Taiwan
- ↑ Olabiyi T. I. and Oyedunmade E. E. A. Marigold (Tagetes erecta L.) as interplant with cowpea for the control of nematode pests Արխիվացված 2012-04-25 Wayback Machine
- ↑ Бернардино де Саагун, С. А. Куприенко. Общая история о делах Новой Испании. Книги X-XI: Познания астеков в медицине и ботанике
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թավշածաղիկ ուղղաձիգ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թավշածաղիկ ուղղաձիգ» հոդվածին։ |
| ||||||
|