Թաներ Աքչամ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Թաներ Ակչամից)
Թաներ Աքչամ
Taner Akçam
Ծնվել էհոկտեմբերի 23, 1953(1953-10-23)[1] (70 տարեկան)
Օլչեք, Թուրքիա[2]
Քաղաքացիություն Թուրքիա[3][4] և  Գերմանիա
Մասնագիտությունպատմաբան, սոցիոլոգ, իրավապաշտպան, համալսարանի դասախոս և կինոռեժիսոր
Հաստատություն(ներ)Hamburg Institute for Social Research? և Քլարկի համալսարան
Գործունեության ոլորտհայագիտություն, թյուրքագիտություն և Հայոց ցեղասպանություն
Ալմա մատերՄիջինարևելյան տեխնիկական համալսարան և Հանովերի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինթուրքերեն[5] և գերմաներեն
 Taner Akçam Վիքիպահեստում

Թաներ Աքչամ (թուրքերեն՝ Taner Akçam, հոկտեմբերի 23, 1953(1953-10-23)[1], Օլչեք, Թուրքիա[2]), թուրք պատմաբան և հասարակագետ։ Նա առաջին թուրք գիտնականներից մեկն է, որ ճանաչում և բացահայտորեն քննարկում է Հայոց ցեղասպանությունը։ Հայոց ցեղասպանության մասին բազմաթիվ գրքերի և հոդվածների հեղինակն է, համարվում է Հայոց ցեղասպանության պատմության առաջատար մասնագետներից մեկը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թաներ Աքչամը ծնվել է Արդահանի մոտակայքում գտնվող Օլչեք գյուղում, Դուրսուն և Պերիհան Աքչամի ընտանիքում։ Ծագմամբ մեսխեթցի թուրք է։ 1976 թվականին ավարտել է Անկարայի Միջինարևելյան տեխնիկական համալսարանի տնտեսագիտության բաժինը։ Աքչամը թուրքական քաղաքականությամբ զբաղվել է վաղ տարիքից։ 1976 թվականին ձերբակալվել է որպես ուսանողական քաղաքական պարբերականի խմբագիր և դատապարտվել 10 տարվա բանտարկության։ Մի տարի անց փախել է բանտից և ապաստան գտել Գերմանիայում «Էմնեսթի ինթերնեշնլ» կազմակերպության հովանու ներքո։ 1988 թվականից սկսել է աշխատել Համբուրգի Սոցիալական ուսումնասիրությունների ինստիտուտում։ Այդտեղ էլ սկսել է հետաքրքրվել Հայոց Ցեղասպանության հետ առնչվող հարցերով և այդ թեմայի շուրջ դոկտորական թեզ է պաշտպանել 1996 թվականին Հանովվերի համալսարանում։ 2002 թվականից սկսած պրոֆեսորի հրավիրյալ ասիստենտ է Մինեսոտայի (ԱՄՆ) համալսարանում։ 2022 թվականին նշանակվել է Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարանի «Փրոմիս» հայկական ինստիտուտի (Promise Armenian Institute) Հայոց ցեղասպանության հետազոտության ծրագրի առաջին տնօրեն։

Հեղինակի հայտարարությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Հայաստանի և Թուրքիայի ժողովուրդները պետք է լսեն միմյանց։ Սակայն այս ամենին Թուրքիան դեռևս պատրաստ չէ, իսկ սա այժմ ամենակարևոր հարցն է», - հայտարարել է Մինեսոթի-Սիթի Համալսարանի պատմության պրոֆեսոր Թաներ Աքչամը, ավելացնելով, որ Թուրքիան այժմ թևակոխում է շատ կարևոր պատմական ժամանակաշրջան։

Ըստ Աքչամի՝ մինչ վերջերս նա եղել է միակ թուրք գիտնականը, ով ազատ խոսել է Հայոց Ցեղասպանության մասին։ Նա նաև ավելացրել է, որ մի քանի տարի առաջ՝ 1995 թվականի ապրիլի 24-ին՝ Հայոց Ցեղասպանության օրը, այցելել է Էջմիածին, որտեղ մոմ է վառել։ «Ես խոստացել եմ ամեն ինչ անել երկու ժողովրդներին հաշտեցնելու համար, վերադարձնել պատմություն, որը մենք կորցրել ենք Ցեղասպանության պատճառով», - նշել է նա։

Պատմաբանի համոզմամբ՝ Թուրքիան պետք է ընդունի իր պատմական սխալները, քանի որ առանց դրա Թուրքիան երբեք իրեն չի կարող տեսնել Եվրամիության կազմում։ Բացի այդ, Թուրքիայի պատմական սխալներից է ոչ միայն Հայոց Ցեղասպանությունը, այլև «Քրդական հարցը», ինչպես նաև բազմաթիվ հարցեր, բայց դեռևս այսօր ամենակարևոր հարցը մնում է Հայոց Ցեղասպանությունը։ Ըստ Թաների՝ տարածքային պահանջները երկու կողմերի համար քննարկման առարկա դեռևս հանդիսանալ չեն կարող։

«Նախորդ տարիների սխալները պետք է փոխհատուցվել, բայց՝ ինչ ձևով, ես չգիտեմ։ Տարածքային և ֆինանսական փոխհատուցումներրը, կարծում եմ, կազմում են միայն հարցի բարոյական մասը», - նշել է նա։

Անդրադառնալով Թուրքիայի արխիվներին՝ պրոֆեսորն ասել է, որ երկրում կան երկու արխիվներ, առաջինը Ստամբուլում է, երկրորդը՝ Անկարայում։ Բացի այդ՝ Անկարայի արխիվը գիտնականների համար դեռևս փակ է, իսկ Ստամբուլի արխիվը բաց է մասնակիորեն։ Երբեմն այն թուրք գիտնականները, ովքեր օգտագործել են արխիվային փաստաթղթերը, հետագայում հարցմանքննման են ենթարկվում համապատասխան մարմինների կողմից։

Թուրք պրոֆեսորը նաև արտահայտել է այն տեսակետը, որ քաղաքական վերնախավի փոփոխումը կարող է հանգեցնել բազմաթիվ հարցերի լուծմանը։ Եվ վերջում, նա կիսվեց իր երազանքով, որպեսզի 2015 թվականին՝ Հայոց Ցեղասպանության համրյուրամյակին, Թուրքիան դառնա ԵՄ անդամ, իսկ Հայոց Ցեղասպանությունն էլ լինի ճանաչված։

Գործեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեղինակ է 10 գրքերի, որոնցից վերջինը վերնագրված է «Ամոթալի արարք։ Հայկական ցեղասպանությունը և թուրքական պատասխանատվության խնդիրը»։ Նա գրել է անգլերեն, գերմաներեն և թուրքերենով որոշ գործեր հայկական-թուրքական հարաբերությունների մասին։

Հայերեն հրապարակումները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Թուրքական ազգային ինքնությունը և Հայկական հարցը։ «Գարուն», 1995, թիվ 1, էջ 51։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]